โดยเน้นแนวคิดที่ ทั้งสองฝ่ายได้มากกว่าเสีย และสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง
หลักการเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Foundations)
1.
แยก “ศักดิ์ศรี” ออกจาก “ชัยชนะ” – คู่ขัดแย้งต้องรักษาหน้าได้โดยไม่จำเป็นต้องชนะอีกฝ่าย
2.
เปลี่ยนสนามรบเป็นโต๊ะเจรจาที่ปลอดภัย – ความปลอดภัยคือเงื่อนไขแรกของการพูดคุยอย่างจริงใจ
3.
ยอมรับความจริงหลายชุด (Multiple Truths) – ความจริงของแต่ละฝ่ายอาจไม่เหมือนกัน แต่สามารถอยู่ร่วมกันได้
4.
เจรจาผลประโยชน์ ไม่ใช่จุดยืน – จุดยืนแข็ง แต่ผลประโยชน์ยืดหยุ่น
5.
ทำให้การไม่สู้รบ “คุ้มค่า” กว่าการสู้ต่อ – ทั้งทางเศรษฐกิจ การเมือง และสังคม
หลักการด้านความไว้วางใจ (Trust-Building)
6.
เริ่มจากข้อตกลงเล็กที่สำเร็จเร็ว – สร้างความเชื่อมั่นก่อนข้อตกลงใหญ่
7.
ใช้ภาษาที่ไม่ทำให้อีกฝ่ายรู้สึกเป็นผู้ร้าย
8.
ยอมรับความสูญเสียของกันและกันอย่างเป็นทางการ
9.
เปิดช่องสื่อสารหลายระดับ – ผู้นำ ทหาร นักการเมือง ภาคประชาชน
10.
มีคนกลางที่ทุกฝ่าย “เชื่อถือได้” ไม่ใช่แค่เป็นกลาง
หลักการด้านโครงสร้างข้อตกลง (Agreement Design)
11.
ออกแบบข้อตกลงให้ยืดหยุ่น ไม่ใช่ตายตัว
12.
มีช่วงเปลี่ยนผ่าน ไม่บังคับให้เปลี่ยนทันที
13.
กำหนดกลไกแก้ไขข้อพิพาทในอนาคต
14.
แบ่งขั้นตอนความรับผิดชอบอย่างสมดุล
15.
ทุกฝ่ายต้องได้ “บางอย่างที่อธิบายกับประชาชนได้”
หลักการด้านมนุษยธรรมและสังคม
16.
คุ้มครองพลเรือนเป็นเงื่อนไขที่ต่อรองไม่ได้
17.
ให้มนุษยธรรมเดินนำการเมือง
18.
เปิดพื้นที่ให้เสียงของผู้ได้รับผลกระทบจริง
19.
รวมผู้หญิง เยาวชน และชนกลุ่มน้อยในกระบวนการเจรจา
20.
ฟื้นฟูศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ก่อนฟื้นฟูโครงสร้างรัฐ
หลักการด้านอนาคตและสันติภาพยั่งยืน
21.
อย่าถามว่าใครผิดก่อน ถามว่าอนาคตจะอยู่ร่วมกันอย่างไร
22.
สร้างผลประโยชน์ร่วมระยะยาว (Shared Future Gains)
23.
เชื่อมสันติภาพกับการพัฒนาเศรษฐกิจจริง
24.
เปลี่ยนคู่สงครามให้เป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียร่วม
25.
ออกแบบแรงจูงใจให้รักษาสันติภาพมากกว่าทำลายมัน
หลักการเชิงจิตวิทยาและภาวะผู้นำ
26.
ผู้นำต้องกล้ารับความเสี่ยงทางการเมืองเพื่อสันติภาพ
27.
ยอมรับว่า “การประนีประนอมไม่ใช่ความอ่อนแอ”
28.
ให้พื้นที่ความเงียบ ไม่เร่งรัดทุกคำตอบ
29.
ใช้เวลาเป็นเครื่องมือ ไม่ใช่อุปสรรค
30.
สันติภาพที่ดี คือสันติภาพที่ไม่มีใครรู้สึกแพ้
*****************************************
Principles for Negotiating Ceasefires Toward Positive-Sum Peace
Strategic Foundations
1. Separate "dignity" from "victory" – conflicting parties can coexist without one side needing to win.
2. Turn the battlefield into a safe negotiation table – safety is the first condition for genuine dialogue.
3. Acknowledge multiple truths – each side’s truth may differ but can coexist.
4. Negotiate interests, not positions – positions are rigid, but interests are flexible.
5. Make non-violence "more rewarding" than continuing the fight – economically, politically, and socially.
Trust-Building
6. Start with small, quick agreements to build confidence before larger ones.
7. Use language that doesn’t make the other side feel like the "villain."
8. Officially acknowledge each other’s losses.
9. Open multi-level communication channels – leaders, military, politicians, and civil society.
10. Have a mediator who is "trusted" by all sides, not just neutral.
Agreement Design
11. Design agreements to be flexible, not rigid.
12. Include transition periods, not immediate change.
13. Define mechanisms for resolving future disputes.
14. Balance the distribution of responsibilities.
15. Ensure all sides get "something they can explain to the public."
Humanitarian & Social Principles
16. Protect civilians as a non-negotiable condition.
17. Let humanitarianism lead politics.
18. Create space for the voices of those most affected.
19. Include women, youth, and minority groups in negotiations.
20. Restore human dignity before state structures.
Future & Sustainable Peace
21. Don’t ask who’s wrong first; ask how we’ll live together in the future.
22. Create long-term shared benefits.
23. Link peace to real economic development.
24. Turn warring parties into stakeholders.
25. Design incentives to preserve peace, not destroy it.
Psychological & Leadership Principles
26. Leaders must take political risks for peace.
27. Accept that "compromise is not weakness."
28. Allow silence, don’t rush every answer.
29. Use time as a tool, not an obstacle.
30. Good peace is when no one feels like a loser.
*****************************************
គោលការណ៍សម្រាប់ការចរចាបទឈប់បាញ់ឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាពវិជ្ជមាន
ការសង្កត់ធ្ងន់គឺទៅលើគោលគំនិតនៃផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ដែលភាគីទាំងពីរទទួលបានច្រើនជាងការខាតបង់ ហើយវាអាចអនុវត្តបានជាក់ស្តែង និងអាចអនុវត្តបាន។
មូលដ្ឋានគ្រឹះយុទ្ធសាស្ត្រ
១. ញែក "សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ" ពី "ជ័យជំនះ" - ភាគីជម្លោះអាចរួមរស់ជាមួយគ្នាដោយមិនចាំបាច់មានភាគីម្ខាងឈ្នះ។
២. ប្រែក្លាយសមរភូមិទៅជាតុចរចាដែលមានសុវត្ថិភាព - សុវត្ថិភាពគឺជាលក្ខខណ្ឌដំបូងសម្រាប់ការសន្ទនាពិតប្រាកដ។
៣. ទទួលស្គាល់ការពិតច្រើន - ការពិតរបស់ភាគីនីមួយៗអាចខុសគ្នា ប៉ុន្តែអាចរួមរស់ជាមួយគ្នាបាន។
៤. ចរចាផលប្រយោជន៍ មិនមែនជំហរទេ - ជំហរគឺរឹងប៉ឹង ប៉ុន្តែផលប្រយោជន៍អាចបត់បែនបាន។
៥. ធ្វើឱ្យអហិង្សា "ផ្តល់រង្វាន់ច្រើនជាង" ជាងការបន្តការប្រយុទ្ធ - សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងសង្គម។
ការកសាងទំនុកចិត្ត
៦. ចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងតូចៗ និងរហ័ស ដើម្បីបង្កើតទំនុកចិត្តមុនកិច្ចព្រមព្រៀងធំៗ។
៧. ប្រើភាសាដែលមិនធ្វើឱ្យភាគីម្ខាងទៀតមានអារម្មណ៍ដូចជា "មនុស្សអាក្រក់"។
៨. ទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនូវការខាតបង់របស់គ្នាទៅវិញទៅមក។
៩. បើកបណ្តាញទំនាក់ទំនងពហុកម្រិត - មេដឹកនាំ យោធា អ្នកនយោបាយ និងសង្គមស៊ីវិល។
១០. មានអ្នកសម្របសម្រួលដែល "ទុកចិត្ត" ដោយគ្រប់ភាគីទាំងអស់ មិនមែនគ្រាន់តែអព្យាក្រឹតនោះទេ។
ការរចនាកិច្ចព្រមព្រៀង
១១. រចនាកិច្ចព្រមព្រៀងឱ្យមានភាពបត់បែន មិនមែនរឹងរូសទេ។
១២. រួមបញ្ចូលរយៈពេលអន្តរកាល មិនមែនការផ្លាស់ប្តូរភ្លាមៗទេ។
១៣. កំណត់យន្តការសម្រាប់ដោះស្រាយជម្លោះនាពេលអនាគត។
១៤. ធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពនៃការចែកចាយការទទួលខុសត្រូវ។
១៥. ធានាថាគ្រប់ភាគីទាំងអស់ទទួលបាន "អ្វីមួយដែលពួកគេអាចពន្យល់ដល់សាធារណជន"។
គោលការណ៍មនុស្សធម៌ និងសង្គម
១៦. ការពារជនស៊ីវិលជាលក្ខខណ្ឌមិនអាចចរចាបាន។
១៧. អនុញ្ញាតឱ្យមនុស្សធម៌ដឹកនាំនយោបាយ។
១៨. បង្កើតកន្លែងសម្រាប់សំឡេងរបស់អ្នកដែលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងបំផុត។
១៩. រួមបញ្ចូលស្ត្រី យុវជន និងក្រុមជនជាតិភាគតិចក្នុងការចរចា។
២០. ស្តារសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សឡើងវិញនៅចំពោះមុខរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋ។
សន្តិភាពនាពេលអនាគត និងប្រកបដោយចីរភាព
២១. កុំសួរថាអ្នកណាខុសមុនគេ សួរថាតើយើងនឹងរស់នៅជាមួយគ្នាយ៉ាងដូចម្តេចនាពេលអនាគត។
២២. បង្កើតអត្ថប្រយោជន៍រួមរយៈពេលវែង។
២៣. ភ្ជាប់សន្តិភាពទៅនឹងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចពិតប្រាកដ។
២៤. ប្រែក្លាយភាគីដែលកំពុងធ្វើសង្គ្រាមទៅជាភាគីពាក់ព័ន្ធ។
២៥. រចនាការលើកទឹកចិត្តដើម្បីរក្សាសន្តិភាព មិនមែនបំផ្លាញវាទេ។
គោលការណ៍ផ្លូវចិត្ត និងភាពជាអ្នកដឹកនាំ
២៦. មេដឹកនាំត្រូវតែប្រថុយប្រថាននយោបាយដើម្បីសន្តិភាព។
២៧. ទទួលយកថា "ការសម្របសម្រួលមិនមែនជាភាពទន់ខ្សោយទេ"។
២៨. អនុញ្ញាតឱ្យនៅស្ងៀម កុំប្រញាប់ប្រញាល់ឆ្លើយគ្រប់ចម្លើយ។
២៩. ប្រើពេលវេលាជាឧបករណ៍ មិនមែនជាឧបសគ្គទេ។
៣០. សន្តិភាពល្អគឺនៅពេលដែលគ្មាននរណាម្នាក់មានអារម្មណ៍ថាជាអ្នកចាញ់។
หลักการแนวทางการเจรจาสงบศึกเพื่อก้าวสู่สันติภาพแบบPositive-Sum/Principles for Negotiating Ceasefires Toward Positive-Sum
หลักการเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Foundations)
1. แยก “ศักดิ์ศรี” ออกจาก “ชัยชนะ” – คู่ขัดแย้งต้องรักษาหน้าได้โดยไม่จำเป็นต้องชนะอีกฝ่าย
2. เปลี่ยนสนามรบเป็นโต๊ะเจรจาที่ปลอดภัย – ความปลอดภัยคือเงื่อนไขแรกของการพูดคุยอย่างจริงใจ
3. ยอมรับความจริงหลายชุด (Multiple Truths) – ความจริงของแต่ละฝ่ายอาจไม่เหมือนกัน แต่สามารถอยู่ร่วมกันได้
4. เจรจาผลประโยชน์ ไม่ใช่จุดยืน – จุดยืนแข็ง แต่ผลประโยชน์ยืดหยุ่น
5. ทำให้การไม่สู้รบ “คุ้มค่า” กว่าการสู้ต่อ – ทั้งทางเศรษฐกิจ การเมือง และสังคม
หลักการด้านความไว้วางใจ (Trust-Building)
6. เริ่มจากข้อตกลงเล็กที่สำเร็จเร็ว – สร้างความเชื่อมั่นก่อนข้อตกลงใหญ่
7. ใช้ภาษาที่ไม่ทำให้อีกฝ่ายรู้สึกเป็นผู้ร้าย
8. ยอมรับความสูญเสียของกันและกันอย่างเป็นทางการ
9. เปิดช่องสื่อสารหลายระดับ – ผู้นำ ทหาร นักการเมือง ภาคประชาชน
10. มีคนกลางที่ทุกฝ่าย “เชื่อถือได้” ไม่ใช่แค่เป็นกลาง
หลักการด้านโครงสร้างข้อตกลง (Agreement Design)
11. ออกแบบข้อตกลงให้ยืดหยุ่น ไม่ใช่ตายตัว
12. มีช่วงเปลี่ยนผ่าน ไม่บังคับให้เปลี่ยนทันที
13. กำหนดกลไกแก้ไขข้อพิพาทในอนาคต
14. แบ่งขั้นตอนความรับผิดชอบอย่างสมดุล
15. ทุกฝ่ายต้องได้ “บางอย่างที่อธิบายกับประชาชนได้”
หลักการด้านมนุษยธรรมและสังคม
16. คุ้มครองพลเรือนเป็นเงื่อนไขที่ต่อรองไม่ได้
17. ให้มนุษยธรรมเดินนำการเมือง
18. เปิดพื้นที่ให้เสียงของผู้ได้รับผลกระทบจริง
19. รวมผู้หญิง เยาวชน และชนกลุ่มน้อยในกระบวนการเจรจา
20. ฟื้นฟูศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ก่อนฟื้นฟูโครงสร้างรัฐ
หลักการด้านอนาคตและสันติภาพยั่งยืน
21. อย่าถามว่าใครผิดก่อน ถามว่าอนาคตจะอยู่ร่วมกันอย่างไร
22. สร้างผลประโยชน์ร่วมระยะยาว (Shared Future Gains)
23. เชื่อมสันติภาพกับการพัฒนาเศรษฐกิจจริง
24. เปลี่ยนคู่สงครามให้เป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียร่วม
25. ออกแบบแรงจูงใจให้รักษาสันติภาพมากกว่าทำลายมัน
หลักการเชิงจิตวิทยาและภาวะผู้นำ
26. ผู้นำต้องกล้ารับความเสี่ยงทางการเมืองเพื่อสันติภาพ
27. ยอมรับว่า “การประนีประนอมไม่ใช่ความอ่อนแอ”
28. ให้พื้นที่ความเงียบ ไม่เร่งรัดทุกคำตอบ
29. ใช้เวลาเป็นเครื่องมือ ไม่ใช่อุปสรรค
30. สันติภาพที่ดี คือสันติภาพที่ไม่มีใครรู้สึกแพ้
*****************************************
Principles for Negotiating Ceasefires Toward Positive-Sum Peace
Strategic Foundations
1. Separate "dignity" from "victory" – conflicting parties can coexist without one side needing to win.
2. Turn the battlefield into a safe negotiation table – safety is the first condition for genuine dialogue.
3. Acknowledge multiple truths – each side’s truth may differ but can coexist.
4. Negotiate interests, not positions – positions are rigid, but interests are flexible.
5. Make non-violence "more rewarding" than continuing the fight – economically, politically, and socially.
Trust-Building
6. Start with small, quick agreements to build confidence before larger ones.
7. Use language that doesn’t make the other side feel like the "villain."
8. Officially acknowledge each other’s losses.
9. Open multi-level communication channels – leaders, military, politicians, and civil society.
10. Have a mediator who is "trusted" by all sides, not just neutral.
Agreement Design
11. Design agreements to be flexible, not rigid.
12. Include transition periods, not immediate change.
13. Define mechanisms for resolving future disputes.
14. Balance the distribution of responsibilities.
15. Ensure all sides get "something they can explain to the public."
Humanitarian & Social Principles
16. Protect civilians as a non-negotiable condition.
17. Let humanitarianism lead politics.
18. Create space for the voices of those most affected.
19. Include women, youth, and minority groups in negotiations.
20. Restore human dignity before state structures.
Future & Sustainable Peace
21. Don’t ask who’s wrong first; ask how we’ll live together in the future.
22. Create long-term shared benefits.
23. Link peace to real economic development.
24. Turn warring parties into stakeholders.
25. Design incentives to preserve peace, not destroy it.
Psychological & Leadership Principles
26. Leaders must take political risks for peace.
27. Accept that "compromise is not weakness."
28. Allow silence, don’t rush every answer.
29. Use time as a tool, not an obstacle.
30. Good peace is when no one feels like a loser.
*****************************************
គោលការណ៍សម្រាប់ការចរចាបទឈប់បាញ់ឆ្ពោះទៅរកសន្តិភាពវិជ្ជមាន
ការសង្កត់ធ្ងន់គឺទៅលើគោលគំនិតនៃផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមក ដែលភាគីទាំងពីរទទួលបានច្រើនជាងការខាតបង់ ហើយវាអាចអនុវត្តបានជាក់ស្តែង និងអាចអនុវត្តបាន។
មូលដ្ឋានគ្រឹះយុទ្ធសាស្ត្រ
១. ញែក "សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ" ពី "ជ័យជំនះ" - ភាគីជម្លោះអាចរួមរស់ជាមួយគ្នាដោយមិនចាំបាច់មានភាគីម្ខាងឈ្នះ។
២. ប្រែក្លាយសមរភូមិទៅជាតុចរចាដែលមានសុវត្ថិភាព - សុវត្ថិភាពគឺជាលក្ខខណ្ឌដំបូងសម្រាប់ការសន្ទនាពិតប្រាកដ។
៣. ទទួលស្គាល់ការពិតច្រើន - ការពិតរបស់ភាគីនីមួយៗអាចខុសគ្នា ប៉ុន្តែអាចរួមរស់ជាមួយគ្នាបាន។
៤. ចរចាផលប្រយោជន៍ មិនមែនជំហរទេ - ជំហរគឺរឹងប៉ឹង ប៉ុន្តែផលប្រយោជន៍អាចបត់បែនបាន។
៥. ធ្វើឱ្យអហិង្សា "ផ្តល់រង្វាន់ច្រើនជាង" ជាងការបន្តការប្រយុទ្ធ - សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងសង្គម។
ការកសាងទំនុកចិត្ត
៦. ចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងតូចៗ និងរហ័ស ដើម្បីបង្កើតទំនុកចិត្តមុនកិច្ចព្រមព្រៀងធំៗ។
៧. ប្រើភាសាដែលមិនធ្វើឱ្យភាគីម្ខាងទៀតមានអារម្មណ៍ដូចជា "មនុស្សអាក្រក់"។
៨. ទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនូវការខាតបង់របស់គ្នាទៅវិញទៅមក។
៩. បើកបណ្តាញទំនាក់ទំនងពហុកម្រិត - មេដឹកនាំ យោធា អ្នកនយោបាយ និងសង្គមស៊ីវិល។
១០. មានអ្នកសម្របសម្រួលដែល "ទុកចិត្ត" ដោយគ្រប់ភាគីទាំងអស់ មិនមែនគ្រាន់តែអព្យាក្រឹតនោះទេ។
ការរចនាកិច្ចព្រមព្រៀង
១១. រចនាកិច្ចព្រមព្រៀងឱ្យមានភាពបត់បែន មិនមែនរឹងរូសទេ។
១២. រួមបញ្ចូលរយៈពេលអន្តរកាល មិនមែនការផ្លាស់ប្តូរភ្លាមៗទេ។
១៣. កំណត់យន្តការសម្រាប់ដោះស្រាយជម្លោះនាពេលអនាគត។
១៤. ធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពនៃការចែកចាយការទទួលខុសត្រូវ។
១៥. ធានាថាគ្រប់ភាគីទាំងអស់ទទួលបាន "អ្វីមួយដែលពួកគេអាចពន្យល់ដល់សាធារណជន"។
គោលការណ៍មនុស្សធម៌ និងសង្គម
១៦. ការពារជនស៊ីវិលជាលក្ខខណ្ឌមិនអាចចរចាបាន។
១៧. អនុញ្ញាតឱ្យមនុស្សធម៌ដឹកនាំនយោបាយ។
១៨. បង្កើតកន្លែងសម្រាប់សំឡេងរបស់អ្នកដែលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងបំផុត។
១៩. រួមបញ្ចូលស្ត្រី យុវជន និងក្រុមជនជាតិភាគតិចក្នុងការចរចា។
២០. ស្តារសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សឡើងវិញនៅចំពោះមុខរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋ។
សន្តិភាពនាពេលអនាគត និងប្រកបដោយចីរភាព
២១. កុំសួរថាអ្នកណាខុសមុនគេ សួរថាតើយើងនឹងរស់នៅជាមួយគ្នាយ៉ាងដូចម្តេចនាពេលអនាគត។
២២. បង្កើតអត្ថប្រយោជន៍រួមរយៈពេលវែង។
២៣. ភ្ជាប់សន្តិភាពទៅនឹងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចពិតប្រាកដ។
២៤. ប្រែក្លាយភាគីដែលកំពុងធ្វើសង្គ្រាមទៅជាភាគីពាក់ព័ន្ធ។
២៥. រចនាការលើកទឹកចិត្តដើម្បីរក្សាសន្តិភាព មិនមែនបំផ្លាញវាទេ។
គោលការណ៍ផ្លូវចិត្ត និងភាពជាអ្នកដឹកនាំ
២៦. មេដឹកនាំត្រូវតែប្រថុយប្រថាននយោបាយដើម្បីសន្តិភាព។
២៧. ទទួលយកថា "ការសម្របសម្រួលមិនមែនជាភាពទន់ខ្សោយទេ"។
២៨. អនុញ្ញាតឱ្យនៅស្ងៀម កុំប្រញាប់ប្រញាល់ឆ្លើយគ្រប់ចម្លើយ។
២៩. ប្រើពេលវេលាជាឧបករណ៍ មិនមែនជាឧបសគ្គទេ។
៣០. សន្តិភាពល្អគឺនៅពេលដែលគ្មាននរណាម្នាក់មានអារម្មណ៍ថាជាអ្នកចាញ់។