ทำไมแบงค์ชอบลดดอกแค่ 0.1 ทั้ง ๆ ที่นโยบาย 0.25 ไหนบอกช่วยคน

คนทั่วไป ที่ติดตามเรื่องดอกเบี้ยมักจะสงสัยว่าเหตุใดบรรดาธนาคารพาณิชย์จึงปรับดอกเบี้ยช้ากว่ากนง. ทั้ง ๆ ที่มีมติปรับลดเบี้ยมีผลทันที อีกทั้งการปรับลดดอกเบี้ยของธนาคารพาณิชย์ก็ไม่เท่ากับกนง.

ดอกเบี้ยนโยบายของกนง. เป็นดอกเบี้ยธุรกรรมการซื้อคืนพันธบัตรแบบทวิภาคี (Bilateral Repurchase Transactions) ซึ่งธปท. ทำธุรกรรมซื้อคืนพันธบัตรแบบทวิภาคีผ่านคู่ค้าที่ ธปท. แต่งตั้ง (Bilateral Primary Dealers) ซึ่งเป็นเครื่องมือในดูดซับหรือปล่อยสภาพคล่องแบบชั่วคราว เพื่อให้ปริมาณสภาพคล่องอยู่ในระดับที่เหมาะสมกับความต้องการสภาพคล่องของระบบการเงิน

ดังนั้น อัตราดอกเบี้ยนโยบาย กับดอกเบี้ยเงินกู้และเงินฝากของธนาคารพาณิชย์มีวิธีคิดแตกต่างกัน ซึ่งทำให้เมื่อมีการประกาศลดดอกเบี้ยนโยบายแล้ว เป็นการปรับดอกเบี้ย “ธุรกรรมการซื้อคืนพันธบัตรแบบทวิภาคี” ไม่ใช่ดอกเบี้ยกู้-ยืมของลูกค้าธนาคารพาณิชย์

ธนาคารพาณิชย์มักจะได้รับแรงกดดันในเรื่องผลกำไรแต่ละปี โดยคนมักจะโยงไปเรื่องการปรับลดดอกเบี้ย แต่ธนาคารพาณิชย์ยังคิดดอกเบี้ยเงินกู้ “แพง” ในขณะที่เงินฝากดอกเบี้ย ”ต่ำ“

อย่างไรก็ตาม หากต้องการเข้าใจเรื่องการลด—การขึ้นดอกเบี้ย จะต้องพิจารณาในเรื่อง “ส่วนต่างรายได้ดอกเบี้ยสุทธิ” หรือ Net Interest Margin (NIM) ซึ่งก็คือ ความสามารถในการหารายได้ของธนาคารพาณิชย์จากส่วนต่างระหว่างดอกเบี้ยรับและดอกเบี้ยจ่ายทั้งหมด โดยจะครอบคลุมทั้งสินเชื่อและเงินฝาก เงินให้กู้และเงินกู้ยืมระหว่างสถาบันการเงิน รวมถึงเงินลงทุนซึ่งส่วนใหญ่เป็นตราสารหนี้

แต่ NIM ชี้ให้เห็นถึงการวัดผลกำไรเบื้องต้นจากรายได้ดอกเบี้ยสุทธิ ซึ่งไม่ได้สะท้อนผลกำไรที่แท้จริง (net profit) เนื่องจาก NIM ยังไม่ครอบคลุมค่าใช้จ่ายอื่นที่เกี่ยวกับการให้สินเชื่อ เช่น ค่าความเสี่ยงจากการให้สินเชื่อ (credit cost) และค่าใช้จ่ายดำเนินงานอื่นซึ่งรวมถึงค่าใช้จ่ายพนักงานและเครือข่ายสาขา นอกจากนี้ธนาคารพาณิชย์ยังมีรายได้อื่น เช่น ค่าธรรมเนียมกำไรจากธุรกรรมตลาดเงินและเงินปันผล

ดังนั้น จึงตอบคำถามว่าทำไมหลังการปรับลดดอกเบี้ยนโยบายของกนง. เมื่อปลายเดือนเม.ย. 2568 ธนาคารพาณิชย์ขนาดใหญ่เริ่มปรับดอกเบี้ยลงในกรอบ 0.05-0.15% ซึ่งปรับลดดอกเบี้ยทั้งเงินกู้-เงินฝาก