⭐ ความจริงเชิงหลักฐาน: รัฐบาล พ.ศ. 2544–2549 มิใช่ผู้ผลิตนวัตกรรมเชิงนโยบายใหม่ แต่เป็นการสืบต่อ–ปรับชื่อ–รีแบรนด์ นโยบายที่ถูกวางไว้ก่อนในยุคปฏิรูป 2540 ภายใต้รัฐธรรมนูญประชาชน พ.ศ. 2540
1) ประเภทหลักฐานที่สนับสนุนข้อโต้แย้ง
(ก) หลักฐานจากรัฐประศาสนศาสตร์เชิงทฤษฎี (Public Administration Theory)
วรรณกรรมช่วง พ.ศ. 2538–2545 ชี้สอดคล้องกันว่า
ช่วง พ.ศ. 2538–2540 คือยุคสร้าง “รัฐสมัยใหม่ของไทย” (Modern Thai State Formation) บนรากฐานหลัก 4 ประการ:
การปฏิรูประบบราชการแบบ NPM (performance management, KPI)
การกระจายอำนาจอย่างเป็นระบบครั้งแรกในประวัติศาสตร์ไทย
การปฏิรูปการศึกษาในมิติหลักสูตร–โรงเรียน–ครู
การสร้างรัฐให้มีศักยภาพสูง (high-capacity state) ตามเจตนารมณ์รัฐธรรมนูญ 2540
➡ หมายความว่า โครงสร้างสถาบันหลัก (institutional platform) ของรัฐไทยเสร็จสมบูรณ์ก่อนที่รัฐบาล พ.ศ. 2544 จะเริ่มปฏิบัติงาน
(ข) หลักฐานสากลจาก UNESCO, World Bank, ADB
เอกสารนานาชาติชี้ชัดว่า
“ผลงานของไทยที่ถูกยกย่องระดับโลก เกิดขึ้นก่อนปี 2544”
• UNESCO มอบรางวัลด้านการศึกษาแก่ไทย ในปี 2540–2541
• การปฏิรูปการศึกษา (School Reform, Curriculum Reform, Decentralization) เริ่มปี 2538
• แนวทาง Human-Centered Development ของไทยได้รับการยอมรับระหว่าง 1995–1997
• World Bank & ADB ยกไทยเป็นกรณีศึกษาการสร้างรัฐสมัยใหม่ในช่วง 1997–2000
➡ ไม่มีหลักฐานสากลใดระบุให้เครดิตความเป็น “ผู้ปฏิรูป” แก่รัฐบาล พ.ศ. 2544–2549
(ค) หลักฐานเชิงนโยบาย (SSRN, หอจดหมายเหตุญี่ปุ่น, เอกสารโครงการภาครัฐ)
เอกสารเชิงประวัติศาสตร์และเชิงนโยบายระบุอย่างสม่ำเสมอว่า
โครงการสำคัญยุค พ.ศ. 2544–2549 มีต้นกำเนิดในยุคปฏิรูป พ.ศ. 2540
และถูก “รีแบรนด์” ในระยะหลัง ยกตัวอย่างเช่น:
• นโยบายเศรษฐกิจชุมชน → รีแบรนด์เป็น OTOP, กองทุนหมู่บ้าน, ธนาคารประชาชน
• แผนแม่บทเคหะแห่งชาติ พ.ศ. 2540 → รีแบรนด์เป็นบ้านเอื้ออาทร
• สนามบินกรุงเทพฯ แห่งที่ 2 (ลงนามปี 1996) → ตั้งชื่อใหม่เป็นสุวรรณภูมิ
• กติกาพักหนี้เกษตรกร–ประมง ปี 2540 → นำมาใช้ใหม่พร้อมเปลี่ยนชื่อ
• โครงสร้างปราบยาเสพติดจากแผนปฏิรูปตำรวจ → เปลี่ยนรูปแบบการดำเนินงานและการสื่อสารสาธารณะ
➡ สรุป: รัฐบาล พ.ศ. 2544 เป็นผู้ “ใช้” และ “รีแพ็กเกจ” นโยบาย มากกว่าจะเป็นผู้สร้าง
2) ตัวอย่างโครงการสำคัญที่ “มิใช่นวัตกรรมใหม่” แต่เป็นการสืบต่อ–รีแบรนด์
2.1 ด้านการศึกษา – เริ่มฟรี 15 ปี มีรากฐานจากรัฐธรรมนูญ 2540
รัฐธรรมนูญ 2540 มาตรา 43 และ 80
กำหนดหลักประกันการศึกษา 12–15 ปีไว้ล่วงหน้า
ขณะเดียวกัน…
• การปฏิรูปหลักสูตร (Curriculum Reform)
• การพัฒนาครู (Teacher Reform)
• การกระจายอำนาจทางการศึกษา
เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2538
และได้รับการยกย่องโดย UNESCO ในปี 2540–2541
➡ ความสำเร็จด้านการศึกษาเกิด “ก่อนรัฐบาล 2544” อย่างเด่นชัด
2.2 ด้านเศรษฐกิจชุมชน – OTOP / กองทุนหมู่บ้าน / ธนาคารประชาชน
มักถูกกล่าวว่าเป็นผลงาน “ใหม่” ของรัฐบาล พ.ศ. 2544–2549
แต่หลักฐานเชิงโครงสร้างชี้ว่า:
ทั้งสามโครงการมีรากฐานในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (2540–2544)
ซึ่งเป็นยุคที่ไทยหันมาใช้ “การพัฒนาที่ตั้งชุมชนเป็นศูนย์กลาง” (community-based & people-centered development)
(1) รากฐานเชิงนโยบายของยุคปฏิรูป 2540
แผนพัฒนา 8 เน้น:
• การสร้างรายได้จากภูมิปัญญาท้องถิ่น
• การสนับสนุนผลิตภัณฑ์ชุมชน (ก่อนใช้ชื่อ OTOP)
• การวางระบบเงินกู้และเงินทุนชุมชน
• การสร้างสถาบันการเงินระดับหมู่บ้าน
• การพึ่งตนเองทางเศรษฐกิจของชุมชน
➡ นี่คือการรีเบรนด์ของ OTOP / กองทุนหมู่บ้าน / ธนาคารประชาชน
(2) โครงสร้างนโยบายที่เสร็จสมบูรณ์ก่อนปี 2544
หลักฐานจาก SSRN และเอกสารราชการยืนยันว่า:
2.2.1 ผลิตภัณฑ์ชุมชน → ต้นกำเนิดของ OTOP
• แผนพัฒนา 8 ผลักดันสินค้า–งานหัตถกรรม–อาหารชุมชน
• มีเป้าหมายเรื่อง “อัตลักษณ์พื้นที่” และ “การบริหารโดยท้องถิ่น”
➡ สิ่งนี้ถูกเปลี่ยนชื่อเป็น OTOP ในปี 2544
2.2.2 เงินทุนชุมชน → รากของกองทุนหมู่บ้าน
ช่วง พ.ศ. 2540–2544 มีโครงการเงินกู้หมุนเวียนของหมู่บ้าน
โดยมีกติกาเหมือนกองทุนหมู่บ้าน เช่น:
• หมู่บ้านจัดการเอง
• รัฐให้เงินตั้งต้น
• ชาวบ้านบริหาร
• เป้าหมายคือเสริมสภาพคล่องในเศรษฐกิจท้องถิ่น
➡ รัฐบาล 2544 ปรับชื่อเป็น กองทุนหมู่บ้าน
2.2.3 สถาบันการเงินท้องถิ่น → รากของธนาคารประชาชน
ก่อนปี 2544 มี:
• ธนาคารชุมชน
• สหกรณ์การเงิน
• กลุ่มออมทรัพย์
• กองทุนรวมหมู่บ้าน
➡ โครงการ “ธนาคารประชาชน” ในปี 2544–2549 ใช้เครื่องมือ–กติกา–ฐานข้อมูลชุดเดิม
(3) สรุปกระบวนการ: การรีแบรนด์ของรัฐบาล 2544–2549
คือการ:
✓ ใช้โครงสร้างนโยบายเดิม
✓ ปรับชื่อ
✓ ปรับภาพลักษณ์
✓ ปรับการตลาดทางการเมือง (political communication)
แต่ ไม่ได้สร้างนโยบายขึ้นใหม่ตั้งแต่ต้น
🎯 ข้อสรุปเชิงหลักฐาน
โครงสร้างรัฐสมัยใหม่ถูกสร้างเสร็จก่อนปี 2544
ความสำเร็จสำคัญได้รับการยอมรับจากสากลก่อนปี 2544
โครงการเด่นของยุค 2544–2549 มี “ต้นกำเนิดชัดเจน” ในยุคปฏิรูป 2540
สิ่งที่เกิดขึ้นในยุค 2544–2549 คือ การสืบต่อ–จัดรูปแบบใหม่–รีแบรนด์ มากกว่า “นวัตกรรมเชิงนโยบายใหม่”
ยุคปฏิรูป ประเทศไทย 2540 ➡️ ยุครีเบรนด์ผลงาน 2544-2549
1) ประเภทหลักฐานที่สนับสนุนข้อโต้แย้ง
(ก) หลักฐานจากรัฐประศาสนศาสตร์เชิงทฤษฎี (Public Administration Theory)
วรรณกรรมช่วง พ.ศ. 2538–2545 ชี้สอดคล้องกันว่า
ช่วง พ.ศ. 2538–2540 คือยุคสร้าง “รัฐสมัยใหม่ของไทย” (Modern Thai State Formation) บนรากฐานหลัก 4 ประการ:
การปฏิรูประบบราชการแบบ NPM (performance management, KPI)
การกระจายอำนาจอย่างเป็นระบบครั้งแรกในประวัติศาสตร์ไทย
การปฏิรูปการศึกษาในมิติหลักสูตร–โรงเรียน–ครู
การสร้างรัฐให้มีศักยภาพสูง (high-capacity state) ตามเจตนารมณ์รัฐธรรมนูญ 2540
➡ หมายความว่า โครงสร้างสถาบันหลัก (institutional platform) ของรัฐไทยเสร็จสมบูรณ์ก่อนที่รัฐบาล พ.ศ. 2544 จะเริ่มปฏิบัติงาน
(ข) หลักฐานสากลจาก UNESCO, World Bank, ADB
เอกสารนานาชาติชี้ชัดว่า
“ผลงานของไทยที่ถูกยกย่องระดับโลก เกิดขึ้นก่อนปี 2544”
• UNESCO มอบรางวัลด้านการศึกษาแก่ไทย ในปี 2540–2541
• การปฏิรูปการศึกษา (School Reform, Curriculum Reform, Decentralization) เริ่มปี 2538
• แนวทาง Human-Centered Development ของไทยได้รับการยอมรับระหว่าง 1995–1997
• World Bank & ADB ยกไทยเป็นกรณีศึกษาการสร้างรัฐสมัยใหม่ในช่วง 1997–2000
➡ ไม่มีหลักฐานสากลใดระบุให้เครดิตความเป็น “ผู้ปฏิรูป” แก่รัฐบาล พ.ศ. 2544–2549
(ค) หลักฐานเชิงนโยบาย (SSRN, หอจดหมายเหตุญี่ปุ่น, เอกสารโครงการภาครัฐ)
เอกสารเชิงประวัติศาสตร์และเชิงนโยบายระบุอย่างสม่ำเสมอว่า
โครงการสำคัญยุค พ.ศ. 2544–2549 มีต้นกำเนิดในยุคปฏิรูป พ.ศ. 2540
และถูก “รีแบรนด์” ในระยะหลัง ยกตัวอย่างเช่น:
• นโยบายเศรษฐกิจชุมชน → รีแบรนด์เป็น OTOP, กองทุนหมู่บ้าน, ธนาคารประชาชน
• แผนแม่บทเคหะแห่งชาติ พ.ศ. 2540 → รีแบรนด์เป็นบ้านเอื้ออาทร
• สนามบินกรุงเทพฯ แห่งที่ 2 (ลงนามปี 1996) → ตั้งชื่อใหม่เป็นสุวรรณภูมิ
• กติกาพักหนี้เกษตรกร–ประมง ปี 2540 → นำมาใช้ใหม่พร้อมเปลี่ยนชื่อ
• โครงสร้างปราบยาเสพติดจากแผนปฏิรูปตำรวจ → เปลี่ยนรูปแบบการดำเนินงานและการสื่อสารสาธารณะ
➡ สรุป: รัฐบาล พ.ศ. 2544 เป็นผู้ “ใช้” และ “รีแพ็กเกจ” นโยบาย มากกว่าจะเป็นผู้สร้าง
2) ตัวอย่างโครงการสำคัญที่ “มิใช่นวัตกรรมใหม่” แต่เป็นการสืบต่อ–รีแบรนด์
2.1 ด้านการศึกษา – เริ่มฟรี 15 ปี มีรากฐานจากรัฐธรรมนูญ 2540
รัฐธรรมนูญ 2540 มาตรา 43 และ 80
กำหนดหลักประกันการศึกษา 12–15 ปีไว้ล่วงหน้า
ขณะเดียวกัน…
• การปฏิรูปหลักสูตร (Curriculum Reform)
• การพัฒนาครู (Teacher Reform)
• การกระจายอำนาจทางการศึกษา
เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2538
และได้รับการยกย่องโดย UNESCO ในปี 2540–2541
➡ ความสำเร็จด้านการศึกษาเกิด “ก่อนรัฐบาล 2544” อย่างเด่นชัด
2.2 ด้านเศรษฐกิจชุมชน – OTOP / กองทุนหมู่บ้าน / ธนาคารประชาชน
มักถูกกล่าวว่าเป็นผลงาน “ใหม่” ของรัฐบาล พ.ศ. 2544–2549
แต่หลักฐานเชิงโครงสร้างชี้ว่า:
ทั้งสามโครงการมีรากฐานในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (2540–2544)
ซึ่งเป็นยุคที่ไทยหันมาใช้ “การพัฒนาที่ตั้งชุมชนเป็นศูนย์กลาง” (community-based & people-centered development)
(1) รากฐานเชิงนโยบายของยุคปฏิรูป 2540
แผนพัฒนา 8 เน้น:
• การสร้างรายได้จากภูมิปัญญาท้องถิ่น
• การสนับสนุนผลิตภัณฑ์ชุมชน (ก่อนใช้ชื่อ OTOP)
• การวางระบบเงินกู้และเงินทุนชุมชน
• การสร้างสถาบันการเงินระดับหมู่บ้าน
• การพึ่งตนเองทางเศรษฐกิจของชุมชน
➡ นี่คือการรีเบรนด์ของ OTOP / กองทุนหมู่บ้าน / ธนาคารประชาชน
(2) โครงสร้างนโยบายที่เสร็จสมบูรณ์ก่อนปี 2544
หลักฐานจาก SSRN และเอกสารราชการยืนยันว่า:
2.2.1 ผลิตภัณฑ์ชุมชน → ต้นกำเนิดของ OTOP
• แผนพัฒนา 8 ผลักดันสินค้า–งานหัตถกรรม–อาหารชุมชน
• มีเป้าหมายเรื่อง “อัตลักษณ์พื้นที่” และ “การบริหารโดยท้องถิ่น”
➡ สิ่งนี้ถูกเปลี่ยนชื่อเป็น OTOP ในปี 2544
2.2.2 เงินทุนชุมชน → รากของกองทุนหมู่บ้าน
ช่วง พ.ศ. 2540–2544 มีโครงการเงินกู้หมุนเวียนของหมู่บ้าน
โดยมีกติกาเหมือนกองทุนหมู่บ้าน เช่น:
• หมู่บ้านจัดการเอง
• รัฐให้เงินตั้งต้น
• ชาวบ้านบริหาร
• เป้าหมายคือเสริมสภาพคล่องในเศรษฐกิจท้องถิ่น
➡ รัฐบาล 2544 ปรับชื่อเป็น กองทุนหมู่บ้าน
2.2.3 สถาบันการเงินท้องถิ่น → รากของธนาคารประชาชน
ก่อนปี 2544 มี:
• ธนาคารชุมชน
• สหกรณ์การเงิน
• กลุ่มออมทรัพย์
• กองทุนรวมหมู่บ้าน
➡ โครงการ “ธนาคารประชาชน” ในปี 2544–2549 ใช้เครื่องมือ–กติกา–ฐานข้อมูลชุดเดิม
(3) สรุปกระบวนการ: การรีแบรนด์ของรัฐบาล 2544–2549
คือการ:
✓ ใช้โครงสร้างนโยบายเดิม
✓ ปรับชื่อ
✓ ปรับภาพลักษณ์
✓ ปรับการตลาดทางการเมือง (political communication)
แต่ ไม่ได้สร้างนโยบายขึ้นใหม่ตั้งแต่ต้น
🎯 ข้อสรุปเชิงหลักฐาน
โครงสร้างรัฐสมัยใหม่ถูกสร้างเสร็จก่อนปี 2544
ความสำเร็จสำคัญได้รับการยอมรับจากสากลก่อนปี 2544
โครงการเด่นของยุค 2544–2549 มี “ต้นกำเนิดชัดเจน” ในยุคปฏิรูป 2540
สิ่งที่เกิดขึ้นในยุค 2544–2549 คือ การสืบต่อ–จัดรูปแบบใหม่–รีแบรนด์ มากกว่า “นวัตกรรมเชิงนโยบายใหม่”