การกำหนดด้วยอรูปฌานจิต ด้วยความละเอียด ปราณีตของจิต

1.อากาสว่าละเอียดแล้ว วิญญานในอากาสกลับละเอียดยิ่งกว่า

2.เมื่อวิญญานในอากาสดับจึงเข้าอากิญ

3.อากาส วิญญานต่างเป็นผัสสะกระทบจิต

4.กระแสที่แผ่ออกไปทั้ง3มิติ แกน x,y,z  (กว้าง,ยาว,สูง) คือ กระแสจิตที่แผ่ไปในอากาส เป็นตัวรู้

5.ผัสสะแต่ละตัวเป็นตัวที่อยู่ในการแผ่ออกของจิตที่แผ่ไปในอากาสนั้น

6.เมื่อจิตกระทบผัสสะหรือผัสสะกระทบจิตแล้วดับ จึงเกิดความว่าง อากิญนันจายตนฌาน