ปฏิบัติให้มาก คือ หนทางหลุดพ้น

พระพุทธเจ้าตรัสว่า

ภิกษุในธรรมวินัยนี้
สามารถทำให้แจ้งซึ่ง เจโตวิมุติ และ ปัญญาวิมุติ คือความหลุดพ้นทั้งทางใจและทางปัญญา
เป็นการหลุดพ้นที่สิ้นอาสวะโดยสิ้นเชิง
รู้แจ้งในปัจจุบัน ด้วยปัญญาอันยอดยิ่งของตนเอง

เขาทำได้
เพราะเป็นผู้ เจริญและทำให้มาก ซึ่งอิทธิบาทสี่

อิทธิบาทสี่คืออะไร

ภิกษุเจริญอิทธิบาท ซึ่งประกอบด้วย

1 ฉันทะสมาธิ คือมีฉันทะ มีใจรัก มีความพอใจในการปฏิบัติ ทำให้จิตตั้งมั่น ประกอบด้วยความเพียรที่ชอบ

2 วิริยสมาธิ คือมีความเพียร มีความตั้งใจทำกิจให้สำเร็จ ทำให้จิตตั้งมั่น ประกอบด้วยความเพียรที่กล้าแข็ง

3 จิตตสมาธิ คือมีการตั้งจิตแน่วแน่ ใส่ใจในธรรมอย่างจริงจัง ทำให้จิตตั้งมั่น ประกอบด้วยความเพียรที่ต่อเนื่อง

4 วิมังสาสมาธิ คือใช้ปัญญาพิจารณาไตร่ตรอง ทดลอง ตรวจสอบ ทำให้จิตตั้งมั่น ประกอบด้วยความเพียรที่มีเหตุผล

พระพุทธเจ้าตรัสว่า
ผู้ที่ทำอิทธิบาทสี่เหล่านี้ให้มาก ทำเนืองๆ ย่อมทำให้แจ้งซึ่งความหลุดพ้นทั้งทางใจและปัญญา
สิ้นอาสวะหมดจด เห็นจริงในปัจจุบันด้วยปัญญาอันยิ่งของตนเอง