แยกรูป-นามกับพิจารณาขันธ์5เป็นไตรลักษณ์กับเห็นปฏิจจสมุปบาท จะวิปัสสนาต้องทำแบบอันไหน แยกรูป-นามกับไตรลักษณ์ต่างกันที่ตรง

การปฏิบัติวิปัสสนาเป็นเส้นทางแห่งการเห็นความจริงตามที่มันเป็น มิใช่สร้างภาพความคิดหรือความเข้าใจตามตำรา แต่เป็นประสบการณ์ตรงของ “ธาตุรู้แท้” ที่ตั้งมั่น รับรู้ และเห็นความเกิด–ดับของสภาวธรรมในกายและใจอย่างตรงไปตรงมา การรู้เช่นนี้ไม่ใช่การเพ่งหรือการบังคับ แต่เป็นการเปิดพื้นที่ให้ความจริงได้ปรากฏขึ้นเอง เมื่อเข้าใจหลักการแยกรูป–นาม เห็นไตรลักษณ์ และเห็นปฏิจจสมุปบาทอย่างถูกต้อง ก็จะรู้ว่าแต่ละแนวทางไม่ใช่สิ่งที่ขัดแย้งกัน หากแต่เป็นลำดับการเห็นความจริงที่ลึกขึ้นตามความละเอียดของจิตที่ตั้งมั่นและบริสุทธิ์ขึ้นเรื่อยๆ

.

การแยกรูป–นาม คือการเริ่มต้นรู้จักกายและใจตามความเป็นจริง โดยเห็นว่า “รูป” คือส่วนที่ถูกรู้ เช่นร่างกาย ความหนัก ความเบา ความร้อน ความเคลื่อนไหว ส่วน “นาม” คือสิ่งที่รู้ เช่น เวทนา สัญญา สังขาร และจิต การแยกรูป–นามทำให้จิตถอนออกจากความหลงคิดว่า “รูปนี้เป็นเรา” หรือ “จิตนี้เป็นของเรา” เป็นการเริ่มเห็นความเป็นธรรมชาติ ไม่ใช่เป็นตัวตนอย่างแท้จริง เป็นพื้นฐานพื้นดินให้เกิดวิปัสสนาขั้นต่อไป เพราะถ้ายังไม่แยกรูป–นาม จิตก็ยังจับก้อนความเป็นตัวตนอยู่โดยไม่รู้ตัว

.

เมื่อแยกรูป–นามได้ จิตจะเริ่มเห็นขันธ์ 5 ตามความเป็นจริง และเห็นว่าขันธ์ทั้งหลายล้วนแปรปรวน ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เพราะทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ และเป็นอนัตตา บังคับไม่ได้ ไตรลักษณ์จึงเป็นการมองลึกลงไปในรูป–นามว่ามันไม่ยั่งยืน มันบีบคั้น มันไม่ใช่ของเรา แต่ไม่จำเป็นต้องท่องไตรลักษณ์ เพียงตั้งรู้ด้วยจิตที่เป็นกลาง ความจริงสามประการนี้จะปรากฏขึ้นเองตามธรรมชาติ การเห็นไตรลักษณ์จึงเป็นขั้นวิปัสสนาที่ต่อเนื่องจากการแยกรูป–นาม ไม่ใช่เรื่องที่แยกออกจากกัน

.

ส่วนการเห็นปฏิจจสมุปบาท เป็นการเห็นความจริงเชิงเหตุปัจจัยว่า เมื่อมีสิ่งหนึ่งจึงมีอีกสิ่งหนึ่งเกิดขึ้น เช่น เมื่อมีผัสสะจึงมีเวทนา เมื่อมีเวทนาจึงมีตัณหา การเห็นความเกิดขึ้นเป็นเหตุเป็นผลเช่นนี้ ทำให้จิตเลิกคิดว่าความรู้สึกหรือความคิดความอยากเกิดขึ้นเพราะ “เรา” แต่เกิดเพราะเหตุปัจจัยเกื้อหนุนกัน เมื่อเหตุหมด ผลก็หาย ไม่มีเจ้าของผู้บังคับบัญชา การเห็นปฏิจจสมุปบาทคือความลึกของวิปัสสนา ที่ทำให้จิตหลุดจากความยึดมั่นต่อ “ตัวผู้กระทำ” และ “ตัวผู้ถูกกระทำ” อย่างสิ้นเชิง

.

ดังนั้น จะวิปัสสนาต้องทำแบบไหน? คำตอบคือทั้งหมดเป็น “ลำดับของการเห็นความจริงเดียวกัน” เริ่มจากการแยกรูป–นามเพื่อให้จิตถอนจากความเป็นตัวตน จากนั้นจึงเห็นรูป–นามทั้งหลายเป็นไตรลักษณ์ และเมื่อจิตละเอียดพอ จึงเห็นเป็นเหตุปัจจัยตามปฏิจจสมุปบาท ทั้งสามแนวทางจึงไม่ใช่การเลือกทำข้อใดข้อหนึ่ง แต่เป็นการปฏิบัติที่กลั่นให้จิตเห็นความจริงตามลำดับลึกขึ้นเรื่อยๆ โดยมี “ธาตุรู้แท้” เป็นฐานรองรับอยู่เสมอ

.