ดูกรภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงขันธ์ ๕ และอุปาทานขันธ์ ๕
เธอทั้งหลายจงฟัง. ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ขันธ์ ๕ เป็นไฉน? ดูกรภิกษุทั้งหลาย รูปอย่างใดอย่าง
หนึ่ง เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน เป็นภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือ
ประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้. นี้เรียกว่า รูปขันธ์. เวทนาอย่างใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ สัญญาอย่าง
ใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ สังขารเหล่าใดเหล่าหนึ่ง ฯลฯ วิญญาณอย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นอดีต อนาคต
และปัจจุบัน เป็นภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้.
นี้เรียกว่า วิญญาณขันธ์. ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้เรียกว่า ขันธ์ ๕.
[๙๖] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นไฉน? ดูกรภิกษุทั้งหลาย รูป
อย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบัน เป็นภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด
เลวหรือประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้ เป็นไปกับด้วยอาสวะ เป็นปัจจัยแก่อุปาทาน.
นี้เรียกว่า อุปาทานขันธ์คือรูป. เวทนาอย่างใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ สัญญาอย่างใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ
สังขารเหล่าใดเหล่าหนึ่ง ฯลฯ วิญญาณอย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบัน เป็น
ภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้ เป็นไปกับด้วย
อาสวะ เป็นปัจจัยแก่อุปาทาน. นี้เรียกว่า. อุปาทานขันธ์คือวิญญาณ ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้
เรียกว่า อุปาทานขันธ์ ๕.
ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ส่วนสองเป็นไฉน คือ
จักษุ และ รูป
โสตะ และ เสียง
ฆานะ และ กลิ่น
ชิวหา และ รส
กาย และ โผฏฐัพพะ
ใจ และ ธรรมารมณ์
นี้เรียกว่าส่วนสอง (อายตนะภายใน-ภายนอก)
วิญญาณเกิดขึ้น เพราะอาศัยส่วนสอง
วิญญาณเกิดขึ้น เพราะอาศัย ส่วนสอง เป็นอย่างไร
จักษุวิญญาณเกิดขึ้น เพราะอาศัยจักษุ และ รูป
จักษุไม่เที่ยง มีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น
รูปไม่เที่ยง มีความแปรปรวนมีความเป็นอย่างอื่น
ส่วนสองอย่างนี้ หวั่นไหวและอาพาธ ไม่เที่ยงมีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น
จักษุวิญญาณไม่เที่ยง มีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น แม้เหตุปัจจัยเพื่อความ เกิดขึ้นแห่งจักษุวิญญาณก็ไม่เที่ยง
มีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น
(ส่วนสองอื่นๆก็ทำนองเดียวกัน)
สรุป
วิญญาณ เกิดขึ้น เพราะอาศัย จักษุ และรูป
เมื่อรูปไม่เที่ยง จักษุไม่เที่ยง (เหตุปัจจัยไม่เที่ยง)
แล้ววิญญาณ(จักษุวิญญาน) จะเที่ยงได้อย่างไร
นัยยะของความไม่เที่ยงได้แก่
มีความแปรปรวน หวั่นไหว อาพาธ มีความเป็นอย่างอื่น
คุณอาจตกใจ แต่นี่คือเรื่องจริง ว่าด้วยเรื่อง ขันธิ์ 5 .....1วัน ดับ กี่ครั้ง สังเกตุที่ไหน เฉลยครับ
เธอทั้งหลายจงฟัง. ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ขันธ์ ๕ เป็นไฉน? ดูกรภิกษุทั้งหลาย รูปอย่างใดอย่าง
หนึ่ง เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน เป็นภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือ
ประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้. นี้เรียกว่า รูปขันธ์. เวทนาอย่างใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ สัญญาอย่าง
ใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ สังขารเหล่าใดเหล่าหนึ่ง ฯลฯ วิญญาณอย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นอดีต อนาคต
และปัจจุบัน เป็นภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้.
นี้เรียกว่า วิญญาณขันธ์. ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้เรียกว่า ขันธ์ ๕.
[๙๖] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นไฉน? ดูกรภิกษุทั้งหลาย รูป
อย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบัน เป็นภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด
เลวหรือประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้ เป็นไปกับด้วยอาสวะ เป็นปัจจัยแก่อุปาทาน.
นี้เรียกว่า อุปาทานขันธ์คือรูป. เวทนาอย่างใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ สัญญาอย่างใดอย่างหนึ่ง ฯลฯ
สังขารเหล่าใดเหล่าหนึ่ง ฯลฯ วิญญาณอย่างใดอย่างหนึ่ง เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบัน เป็น
ภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต อยู่ในที่ไกลหรือใกล้ เป็นไปกับด้วย
อาสวะ เป็นปัจจัยแก่อุปาทาน. นี้เรียกว่า. อุปาทานขันธ์คือวิญญาณ ดูกรภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้
เรียกว่า อุปาทานขันธ์ ๕.
ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ส่วนสองเป็นไฉน คือ
จักษุ และ รูป
โสตะ และ เสียง
ฆานะ และ กลิ่น
ชิวหา และ รส
กาย และ โผฏฐัพพะ
ใจ และ ธรรมารมณ์
นี้เรียกว่าส่วนสอง (อายตนะภายใน-ภายนอก)
วิญญาณเกิดขึ้น เพราะอาศัยส่วนสอง
วิญญาณเกิดขึ้น เพราะอาศัย ส่วนสอง เป็นอย่างไร
จักษุวิญญาณเกิดขึ้น เพราะอาศัยจักษุ และ รูป
จักษุไม่เที่ยง มีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น
รูปไม่เที่ยง มีความแปรปรวนมีความเป็นอย่างอื่น
ส่วนสองอย่างนี้ หวั่นไหวและอาพาธ ไม่เที่ยงมีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น
จักษุวิญญาณไม่เที่ยง มีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น แม้เหตุปัจจัยเพื่อความ เกิดขึ้นแห่งจักษุวิญญาณก็ไม่เที่ยง
มีความแปรปรวน มีความเป็นอย่างอื่น
(ส่วนสองอื่นๆก็ทำนองเดียวกัน)
สรุป
วิญญาณ เกิดขึ้น เพราะอาศัย จักษุ และรูป
เมื่อรูปไม่เที่ยง จักษุไม่เที่ยง (เหตุปัจจัยไม่เที่ยง)
แล้ววิญญาณ(จักษุวิญญาน) จะเที่ยงได้อย่างไร
นัยยะของความไม่เที่ยงได้แก่
มีความแปรปรวน หวั่นไหว อาพาธ มีความเป็นอย่างอื่น