วิธีการฝึกเตโชกสิณ (กสิณไฟ)
เตโชกสิณ แปลว่า “การเพ่งไฟเป็นอารมณ์”
คือการกำหนดรู้และจดจ่ออยู่กับ “ธาตุไฟ” ทั้งในรูปของแสง เปลวไฟ หรือพลังร้อน จนจิตรวมเป็นสมาธิแนบแน่นและกลายเป็น “นิมิตแห่งไฟ” ในใจ
“เตโชกสิณํ นาม อาโลกสัมปยุตฺตํ รูปํ” วิสุทธิมัคค์ ภาคสมาธิ
(เตโชกสิณ คือ รูปที่เกี่ยวกับแสงและความร้อน)
ก่อนเริ่มเตโชกสิณ ควรมีพื้นฐานสมาธิจากอานาปานสติ จนถึงฌาน 4 ก่อน เพราะธาตุไฟเป็นธาตุแรงถ้าจิตยังไม่นิ่งพอ จะเกิดอาการ “ร้อน กระวนกระวาย” แทนที่จะสงบ
1. วิธีทำเตโชกสิณ โดยการสร้างอารมณ์กสิณ ทำ “วัตถุกสิณ” ขึ้นมาก่อน เช่น จุดเทียนให้เปลวไฟคงที่ (ไม่โยก) วางห่างประมาณ 1–2 เมตร ระดับสายตา เพ่งที่ กลางเปลวไฟ (ไม่ใช่ฐานหรือปลาย) ภาวนาในใจเบา ๆ ว่า “เตโช กสิณัง” แปลว่า “ไฟกสิณนี้” หรือ “ไฟๆๆๆ”
2. เพ่งและจำภาพ แล้วหลับตาไว้ จนเห็นภาพไฟลอยในใจ (นิมิตแรก) พยายาม “จำรูปร่าง สี ความสว่าง” ของไฟนั้นไว้ เปิดตา-หลับตาสลับกันไปเรื่อย ๆ จนภาพไฟติดในใจแม้ไม่ลืมตาเห็น เรียกว่า “อุคคหนิมิต” (นิมิตที่จำมาได้)
3. ปรับนิมิตให้ชัด เมื่อเห็นไฟในใจได้แล้ว ให้เพ่งอยู่กับภาพนั้น ไม่หวั่นไหว ถ้าไฟเล็กหรือดับ ให้ระลึกขึ้นใหม่ว่า “เตโช กสิณัง”
จนกระทั่งไฟนั้น “สว่าง นิ่ง และเป็นอารมณ์เดียวกับจิต” เรียกว่า “ปฏิภาคนิมิต” คือไฟที่ไม่ใช่ของจริง แต่เป็นนิมิตที่ละเอียดในใจ
4. เพ่งไฟในใจนั้นอย่างต่อเนื่องโดยไม่ขาดสาย
จิตจะรวมเข้าสู่ อัปปนาสมาธิ เกิดฌานที่หนึ่ง สอง สาม หรือสี่ ตามกำลังสมาธิของผู้ปฏิบัติ จนลมหายใจดับสนิท เปลวไฟเปลี่ยนเป็นเปลวแก้วประกายพรึก หมายถึง ฌานสี่ ท่านได้สำเร็จกสิณไฟแล้ว ในขั้นนี้ “ไฟในใจ” จะไม่ใช่เพียงเปลวธรรมดาแต่เป็นพลังแห่ง ธาตุเตโชธาตุภายใน
รู้ร้อนในกายดับทุกข์ รู้ไฟภายในจิตที่เผากิเลส
ผลและอานิสงส์ของเตโชกสิณ
1. ดับราคะโมหะได้เร็ว เพราะไฟเป็นธาตุตรงข้ามกับกิเลสเย็นเฉื่อย
2. ระงับความหนาว ร้อน เจ็บป่วยได้ชั่วคราว (ถ้าเข้าสมาธิสูง)
3. ได้อภิญญา “เตโชอภิญญา” สามารถกำหนดไฟได้ เช่น จุดไฟด้วยจิต หรือทำให้ร่างกายร้อนจัดโดยไม่ไหม้
4. ทำให้เห็นไตรลักษณ์ชัด เมื่อเห็นไฟเผาทุกสิ่ง จิตจะเห็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
5. ใช้เป็นอารมณ์วิปัสสนา พิจารณาว่า “ไฟนี้ก็ไม่เที่ยง เกิดแล้วดับ” กลายเป็นปัญญาแห่งธรรม
วิธีการฝึกเตโชกสิณ (กสิณไฟ)
เตโชกสิณ แปลว่า “การเพ่งไฟเป็นอารมณ์”
คือการกำหนดรู้และจดจ่ออยู่กับ “ธาตุไฟ” ทั้งในรูปของแสง เปลวไฟ หรือพลังร้อน จนจิตรวมเป็นสมาธิแนบแน่นและกลายเป็น “นิมิตแห่งไฟ” ในใจ
“เตโชกสิณํ นาม อาโลกสัมปยุตฺตํ รูปํ” วิสุทธิมัคค์ ภาคสมาธิ
(เตโชกสิณ คือ รูปที่เกี่ยวกับแสงและความร้อน)
ก่อนเริ่มเตโชกสิณ ควรมีพื้นฐานสมาธิจากอานาปานสติ จนถึงฌาน 4 ก่อน เพราะธาตุไฟเป็นธาตุแรงถ้าจิตยังไม่นิ่งพอ จะเกิดอาการ “ร้อน กระวนกระวาย” แทนที่จะสงบ
1. วิธีทำเตโชกสิณ โดยการสร้างอารมณ์กสิณ ทำ “วัตถุกสิณ” ขึ้นมาก่อน เช่น จุดเทียนให้เปลวไฟคงที่ (ไม่โยก) วางห่างประมาณ 1–2 เมตร ระดับสายตา เพ่งที่ กลางเปลวไฟ (ไม่ใช่ฐานหรือปลาย) ภาวนาในใจเบา ๆ ว่า “เตโช กสิณัง” แปลว่า “ไฟกสิณนี้” หรือ “ไฟๆๆๆ”
2. เพ่งและจำภาพ แล้วหลับตาไว้ จนเห็นภาพไฟลอยในใจ (นิมิตแรก) พยายาม “จำรูปร่าง สี ความสว่าง” ของไฟนั้นไว้ เปิดตา-หลับตาสลับกันไปเรื่อย ๆ จนภาพไฟติดในใจแม้ไม่ลืมตาเห็น เรียกว่า “อุคคหนิมิต” (นิมิตที่จำมาได้)
3. ปรับนิมิตให้ชัด เมื่อเห็นไฟในใจได้แล้ว ให้เพ่งอยู่กับภาพนั้น ไม่หวั่นไหว ถ้าไฟเล็กหรือดับ ให้ระลึกขึ้นใหม่ว่า “เตโช กสิณัง”
จนกระทั่งไฟนั้น “สว่าง นิ่ง และเป็นอารมณ์เดียวกับจิต” เรียกว่า “ปฏิภาคนิมิต” คือไฟที่ไม่ใช่ของจริง แต่เป็นนิมิตที่ละเอียดในใจ
4. เพ่งไฟในใจนั้นอย่างต่อเนื่องโดยไม่ขาดสาย
จิตจะรวมเข้าสู่ อัปปนาสมาธิ เกิดฌานที่หนึ่ง สอง สาม หรือสี่ ตามกำลังสมาธิของผู้ปฏิบัติ จนลมหายใจดับสนิท เปลวไฟเปลี่ยนเป็นเปลวแก้วประกายพรึก หมายถึง ฌานสี่ ท่านได้สำเร็จกสิณไฟแล้ว ในขั้นนี้ “ไฟในใจ” จะไม่ใช่เพียงเปลวธรรมดาแต่เป็นพลังแห่ง ธาตุเตโชธาตุภายใน
รู้ร้อนในกายดับทุกข์ รู้ไฟภายในจิตที่เผากิเลส
ผลและอานิสงส์ของเตโชกสิณ
1. ดับราคะโมหะได้เร็ว เพราะไฟเป็นธาตุตรงข้ามกับกิเลสเย็นเฉื่อย
2. ระงับความหนาว ร้อน เจ็บป่วยได้ชั่วคราว (ถ้าเข้าสมาธิสูง)
3. ได้อภิญญา “เตโชอภิญญา” สามารถกำหนดไฟได้ เช่น จุดไฟด้วยจิต หรือทำให้ร่างกายร้อนจัดโดยไม่ไหม้
4. ทำให้เห็นไตรลักษณ์ชัด เมื่อเห็นไฟเผาทุกสิ่ง จิตจะเห็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
5. ใช้เป็นอารมณ์วิปัสสนา พิจารณาว่า “ไฟนี้ก็ไม่เที่ยง เกิดแล้วดับ” กลายเป็นปัญญาแห่งธรรม