"สัตว์ชนิดไหน ที่ทำอันตรายต่อคนเรา ให้บาดเจ็บ หรือเสียชีวิตได้มากที่สุด"
เรื่องนี้อาจไม่สนุก แต่คิดว่าน่าสนใจ ที่เราควรจะรู้ไว้ และไม่ประมาท
คำถามนี้ ขอตอบจากประสบการณ์ ในการทำงานที่ผ่านๆ มาของผมว่า สัตว์ที่ทำอันตรายต่อมนุษย์ จนมีคนเสียชีวิตมากที่สุด ไม่ใช่เสือ สิงห์ กระทิง แรด หมี ฮิปโป หรือจระเข้ ฯลฯ แต่กลับเป็น"ช้าง" ครับ ไม่ว่าจะเป็นทั้งช้างบ้านหรือช้างป่า
อาจจะดูย้อนแย้งกับความคิดของคนทั่วๆไป เพราะคนเรามักกลัวสัตว์ดุร้าย แต่กลับมองข้ามเรื่องความปลอดภัยเวลาที่อยู่กับช้าง แต่มันคือเรื่องจริง
แม้สัตว์ที่คนทั่วไป “กลัว” อย่างเสือ สิงโต หมี หรือ จระเข้ จะมีภาพลักษณ์ดุร้ายและเป็นผู้ล่าตามธรรมชาติ แต่ถ้าดูใน “สถิติการทำร้ายหรือฆ่าคน” จริง ๆ โดยเฉพาะในบริบทของไทยหรือเอเชีย ช้างเป็นสัตว์ที่คร่าชีวิตคนมากที่สุดในกลุ่มสัตว์ป่าขนาดใหญ่ทั้งหมด
ช้าง: เฉพาะในอินเดีย–ศรีลังกา–ไทย มีรายงานคนเสียชีวิตจากช้างป่าประมาณ 300–500 คนต่อปี ทั่วภูมิภาค
ไทยเองมีเคสช้างป่าทำร้ายคนเสียชีวิตปีละ 10–30 เคส บางปีสูงกว่านั้น
จากข้อมูลของกรมอุทยานฯ ปี พศ. 2555-2567 (ในรอบ12 ปี) มีคนเสียชีวิตจากช้างป่า 230-240 ราย เฉพาะปี พ.ศ. 2567 ปีที่แล้วปีเดียว ก็มีคนเสียชีวิตสูงถึง 39 รายครับ
ถ้าเฉพาะ “ช้างเลี้ยง” (เช่นช้างลากไม้หรือช้างบ้าน ช้างในปาง) ยังมีเคสควาญถูกช้างทำร้ายบ่อยมาก โดยเฉพาะช่วง ตกมัน (musth) หรือ ภาวะเครียดสะสม ยังไม่มีการเก็บรายงานการเสียชีวิตของคน จากช้างเลี้ยงอย่างเป็นระบบเหมือนกรมอุทธยานฯ แต่จากที่ผม เคยได้รับแจ้งให้เข้าไปช่วยยิงยา เพื่อช่วยระงับเหตุ ช้างดุ ตกมัน ช้างหลุด ในที่เกิดเหตุ บางครั้งก็เห็นผู้บาดเจ็บ หรือผู้เสียชีวิตอยู่บ้าง ตลอดจนรับทราบจากข่าวสาร ที่คนในวงการช้างส่งมาให้อยู่เป็นระยะๆ ครับ
เหตุผลหลักที่ “ช้าง” ทำให้คนตายมาก แยกเป็นหัวข้อได้แบบนี้ครับ
1.ใกล้ชิดคนมากกว่าสัตว์อื่น
ทั้งช้างเลี้ยง และ ช้างป่า ต้องอยู่ใกล้พื้นที่ชุมชน ไร่ สวน แหล่งน้ำ จึงมี “จุดปะทะ” สูงกว่าสัตว์นักล่าอื่นที่มักหลบคน
2.พละกำลังมหาศาล
แม้ตั้งใจแค่ “ขู่” หรือ “ผลักออกจากพื้นที่” แต่แรงของช้างสามารถฆ่าคนได้ทันที
3.พฤติกรรมปกป้องพื้นที่และลูก
โดยเฉพาะช้างป่าเพศเมียในฝูง หรือเพศผู้ตกมัน ฮอร์โมน testosterone สูงกว่าปกติ 20–40 เท่า พฤติกรรมจะหุนหันรุนแรง
4.ความเครียดจากการถูกรบกวน
ในพื้นที่ ที่มีการดูแล หรือจัดการที่เป็นการสร้างความเครียดให้ช้างมากเกินไป จะไปเพิ่มระดับ cortisol ในช้าง และก่อให้เกิด “อารมณ์ระเบิด” ตามมาได้
5.มุมมองทางจิตวิทยาสัตว์
ช้างไม่ใช่สัตว์ “ดุ” โดยธรรมชาติ แต่เป็นสัตว์ที่มีอารมณ์ซับซ้อน จำคนได้ รู้ว่าใครทำร้ายหรือดูแล และตอบสนองต่อความเครียด ความสูญเสีย หรือความกลัว คล้ายมนุษย์มาก จึงเกิด “พฤติกรรมรุนแรงจากอารมณ์สะสม” ได้ง่ายกว่าสัตว์นักล่าอย่างเสือหรือจระเข้ ที่ตอบสนองด้วยสัญชาตญาณมากกว่าอารมณ์
จะว่าไป ในสังคมคนเราที่ต้องเจอ ก็คงคล้ายๆ คนที่มีโอกาสจะทำร้ายเราได้มากกว่าคนแปลกหน้าหรืออันธพาล ก็คือเพื่อน หรือคนที่เรารู้จัก นี่แหละครับ
"รู้หน้า ไม่รู้ใจ"
นายสัตวแพทย์ เผด็จ ศิริดำรง
อย่าประมาทกับสัตว์หน้าขน "สัตว์ชนิดไหน ที่ทำอันตรายต่อคนเรา ให้บาดเจ็บ หรือเสียชีวิตได้มากที่สุด"