การดูถูกเหยียดหยาม (Contempt/Belittlement)
คือ การแสดงออกซึ่งพฤติกรรม คำพูด หรือทัศนคติที่ ด้อยค่า ลดทอนคุณค่าและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ของผู้อื่น โดยมีเจตนาที่จะทำให้ผู้ถูกกระทำรู้สึกต่ำต้อย ไร้ค่า หรือด้อยกว่าตนเอง เป็นการแสดงความไม่เคารพอย่างรุนแรง
รูปแบบของการดูถูกเหยียดหยาม
การกระทำเช่นนี้สามารถแสดงออกได้หลายรูปแบบ ทั้งที่ชัดเจนและแอบแฝง:
1. ทางวาจา (Verbal)
คำพูดดูแคลน: ใช้คำหยาบคาย ด่าทอ หรือคำที่สื่อถึงความต่ำต้อย เช่น "โง่", "กระจอก", "ไร้ความสามารถ"
การวิจารณ์รูปลักษณ์ (Body Shaming): ล้อเลียนรูปร่างหน้าตา สีผิว หรือลักษณะทางกายภาพ เช่น "อ้วน", "ดำ", "เตี้ย"
การล้อเลียนปมด้อย: นำเอาข้อบกพร่อง ความผิดพลาดในอดีต หรือสถานะทางครอบครัวมาพูดซ้ำๆ เพื่อให้อับอาย
การพูดจาถากถาง ประชดประชัน: ใช้น้ำเสียงและคำพูดในเชิงเหน็บแนม เพื่อให้รู้สึกแย่
การลดทอนความสำเร็จ: เมื่อคนอื่นทำดี ก็จะพูดว่า "ก็แค่ฟลุก", "ใครๆ ก็ทำได้" เพื่อทำให้ความสำเร็จนั้นดูไร้ความหมาย
2. ทางอวัจนภาษา (Non-verbal)
สายตา: มองด้วยสายตาเหยียดหยาม มองตั้งแต่หัวจรดเท้า
สีหน้า: ทำหน้าเบะปาก ทำเสียง "ชิ" ในลำคอ หรือกลอกตาเมื่ออีกฝ่ายพูด
ท่าทาง: การเมินเฉย ไม่สนใจฟัง ทำเป็นไม่ได้ยิน หรือแสดงท่าทีรังเกียจเมื่อต้องเข้าใกล้
การเพิกเฉย: ตั้งใจไม่ให้ความสำคัญ ไม่เชิญเข้าร่วมกิจกรรม หรือทำเหมือนไม่มีตัวตน
3. ทางสังคม (Social)
การกีดกันออกจากกลุ่ม: ไม่ให้เข้าร่วมวงสนทนา หรือกิจกรรมต่างๆ
การปล่อยข่าวลือ: สร้างเรื่องราวเสียหายเพื่อทำลายชื่อเสียงและทำให้คนอื่นมองในแง่ลบ
Cyberbullying: ใช้พื้นที่ออนไลน์ในการโจมตี ดูถูก หรือประจานผู้อื่น
สาเหตุที่คนเราดูถูกผู้อื่น จากตำนานทางพุทธ
เมื่อมนุษย์กินอาหารหยาบผิวพรรณก็เสื่อมสภาพความงาม
มาก น้อยต่างกัน
เมื่อเกิดความต่างกันก็เกิด เวทนา สุข ทุกข์ จาก สัมผัส
เมื่อมีทุกข์ รู้ๆไม่เท่าทัน ก็เกิดการเกลียด
เมื่อมีสุข รู้ๆไม่เท่าทัน ก็เกิดความรักหลง
การดูถูก เป็นความเกลียดอย่างหนึ่ง จากสัมผัส ผัสสะ
ความรู้สึกไม่มั่นคงในตนเอง (Insecurity): เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด
คนที่รู้สึกว่าตนเองมีปมด้อยมักจะพยายาม กดคนอื่นให้ต่ำลง เพื่อให้ตัวเองรู้สึกสูงขึ้น
อคติและการเหมารวม (Prejudice & Stereotypes):
มีทัศนคติในแง่ลบต่อกลุ่มคนที่มีความแตกต่างจากตนเอง
เช่น เชื้อชาติ ศาสนา เพศ ฐานะทางการเงิน หรือระดับการศึกษา
ความอิจฉาริษยา: รู้สึกไม่พอใจเมื่อเห็นผู้อื่นได้ดีกว่า
จึงพยายามหาข้อบกพร่องของเขามาพูดเพื่อทำลาย
การขาดความเห็นอกเห็นใจ (Lack of Empathy):
ไม่สามารถเข้าใจความรู้สึกของผู้อื่นได้ จึงไม่ตระหนักว่าคำพูด
และการกระทำของตนสร้างความเจ็บปวดให้คนอื่นเพียงใด
ประสบการณ์ในอดีต: อาจเคยถูกเลี้ยงดูมาในสภาพแวดล้อมที่ใช้การดูถูกเป็นเรื่องปกติ หรือเคยเป็นเหยื่อมาก่อน
และแสดงพฤติกรรมนั้นซ้ำโดยไม่รู้ตัว
อกุศลกรรม ครั้งแรกสุดของมนุษย์ตามหลักศาสนาพุทธ นั้นก็คือ
คือ การแสดงออกซึ่งพฤติกรรม คำพูด หรือทัศนคติที่ ด้อยค่า ลดทอนคุณค่าและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ของผู้อื่น โดยมีเจตนาที่จะทำให้ผู้ถูกกระทำรู้สึกต่ำต้อย ไร้ค่า หรือด้อยกว่าตนเอง เป็นการแสดงความไม่เคารพอย่างรุนแรง
รูปแบบของการดูถูกเหยียดหยาม
การกระทำเช่นนี้สามารถแสดงออกได้หลายรูปแบบ ทั้งที่ชัดเจนและแอบแฝง:
1. ทางวาจา (Verbal)
คำพูดดูแคลน: ใช้คำหยาบคาย ด่าทอ หรือคำที่สื่อถึงความต่ำต้อย เช่น "โง่", "กระจอก", "ไร้ความสามารถ"
การวิจารณ์รูปลักษณ์ (Body Shaming): ล้อเลียนรูปร่างหน้าตา สีผิว หรือลักษณะทางกายภาพ เช่น "อ้วน", "ดำ", "เตี้ย"
การล้อเลียนปมด้อย: นำเอาข้อบกพร่อง ความผิดพลาดในอดีต หรือสถานะทางครอบครัวมาพูดซ้ำๆ เพื่อให้อับอาย
การพูดจาถากถาง ประชดประชัน: ใช้น้ำเสียงและคำพูดในเชิงเหน็บแนม เพื่อให้รู้สึกแย่
การลดทอนความสำเร็จ: เมื่อคนอื่นทำดี ก็จะพูดว่า "ก็แค่ฟลุก", "ใครๆ ก็ทำได้" เพื่อทำให้ความสำเร็จนั้นดูไร้ความหมาย
2. ทางอวัจนภาษา (Non-verbal)
สายตา: มองด้วยสายตาเหยียดหยาม มองตั้งแต่หัวจรดเท้า
สีหน้า: ทำหน้าเบะปาก ทำเสียง "ชิ" ในลำคอ หรือกลอกตาเมื่ออีกฝ่ายพูด
ท่าทาง: การเมินเฉย ไม่สนใจฟัง ทำเป็นไม่ได้ยิน หรือแสดงท่าทีรังเกียจเมื่อต้องเข้าใกล้
การเพิกเฉย: ตั้งใจไม่ให้ความสำคัญ ไม่เชิญเข้าร่วมกิจกรรม หรือทำเหมือนไม่มีตัวตน
3. ทางสังคม (Social)
การกีดกันออกจากกลุ่ม: ไม่ให้เข้าร่วมวงสนทนา หรือกิจกรรมต่างๆ
การปล่อยข่าวลือ: สร้างเรื่องราวเสียหายเพื่อทำลายชื่อเสียงและทำให้คนอื่นมองในแง่ลบ
Cyberbullying: ใช้พื้นที่ออนไลน์ในการโจมตี ดูถูก หรือประจานผู้อื่น
สาเหตุที่คนเราดูถูกผู้อื่น จากตำนานทางพุทธ
เมื่อมนุษย์กินอาหารหยาบผิวพรรณก็เสื่อมสภาพความงาม
มาก น้อยต่างกัน
เมื่อเกิดความต่างกันก็เกิด เวทนา สุข ทุกข์ จาก สัมผัส
เมื่อมีทุกข์ รู้ๆไม่เท่าทัน ก็เกิดการเกลียด
เมื่อมีสุข รู้ๆไม่เท่าทัน ก็เกิดความรักหลง
การดูถูก เป็นความเกลียดอย่างหนึ่ง จากสัมผัส ผัสสะ
ความรู้สึกไม่มั่นคงในตนเอง (Insecurity): เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด
คนที่รู้สึกว่าตนเองมีปมด้อยมักจะพยายาม กดคนอื่นให้ต่ำลง เพื่อให้ตัวเองรู้สึกสูงขึ้น
อคติและการเหมารวม (Prejudice & Stereotypes):
มีทัศนคติในแง่ลบต่อกลุ่มคนที่มีความแตกต่างจากตนเอง
เช่น เชื้อชาติ ศาสนา เพศ ฐานะทางการเงิน หรือระดับการศึกษา
ความอิจฉาริษยา: รู้สึกไม่พอใจเมื่อเห็นผู้อื่นได้ดีกว่า
จึงพยายามหาข้อบกพร่องของเขามาพูดเพื่อทำลาย
การขาดความเห็นอกเห็นใจ (Lack of Empathy):
ไม่สามารถเข้าใจความรู้สึกของผู้อื่นได้ จึงไม่ตระหนักว่าคำพูด
และการกระทำของตนสร้างความเจ็บปวดให้คนอื่นเพียงใด
ประสบการณ์ในอดีต: อาจเคยถูกเลี้ยงดูมาในสภาพแวดล้อมที่ใช้การดูถูกเป็นเรื่องปกติ หรือเคยเป็นเหยื่อมาก่อน
และแสดงพฤติกรรมนั้นซ้ำโดยไม่รู้ตัว