"ชมพูทวีป" คืออะไร? ตั้งอยู่ตรงไหน? แถวนั้นมันเป็น "สีชมพู" เหรอ?

แต่เคยสงสัยไหมว่า ชมพูทวีปนี้อยู่ตรงไหนกันแน่? แล้วเหตุใดชื่อของทวีปนี้จึงมีคำว่า “ชมพู” ซึ่งแปลว่าสีชมพูอยู่ด้วย

วันนี้เราจะพาไปเปิดที่มาและความหมายเบื้องหลังของคำนี้ ที่ไม่ใช่แค่ชื่อเรียกตามตำนานเท่านั้น

แต่ยังมีที่มาทางภูมิศาสตร์และวัฒนธรรมที่น่าสนใจไม่น้อย

ชมพูทวีป (ภาษาสันสกฤต: Jambudvīpa) เป็นชื่อที่ปรากฏในคัมภีร์ทางศาสนา โดยเฉพาะใน พระไตรปิฎก ของพุทธศาสนา รวมถึงคัมภีร์ฮินดูและเชน หมายถึง “ทวีปแห่งต้นชมพูพฤกษ์” หรือต้นไม้ชื่อ ชัมพู (Jambu) ซึ่งเป็นต้นหว้าใหญ่ที่ขึ้นอยู่บริเวณศูนย์กลางของทวีปนี้

ในคัมภีร์ระบุว่า โลกแบ่งออกเป็น 4 ทวีปใหญ่ ได้แก่ อุตตรกุรุทวีป (อยู่เหนือ), บุรพวิเทหทวีป (อยู่ตะวันออก), 

อมรโคยานทวีป (อยู่ตะวันตก) และ ชมพูทวีป (อยู่ใต้ภูเขาพระสุเมรุ) ซึ่งชมพูทวีปนี้เองเป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์ในยุคปัจจุบัน

เมื่อนักวิชาการพยายามเทียบกับภูมิศาสตร์ในปัจจุบัน พบว่า ชมพูทวีปหมายถึงภูมิภาคเอเชียใต้ โดยเฉพาะ “อินเดีย”

ซึ่งสอดคล้องกับรากคำว่า “Jambudvīpa” ที่ใช้ในภาษาสันสกฤตโบราณของชมพูทวีปเอง

หลักฐานทางภูมิศาสตร์และวัฒนธรรม เช่น แม่น้ำคงคา เทือกเขาหิมาลัย และเมืองสำคัญอย่างพาราณสี

ต่างถูกอธิบายไว้ในลักษณะเดียวกับคำบรรยายในพระไตรปิฎก

ทำให้เชื่อกันว่าชมพูทวีปคือดินแดนอินเดียโบราณที่เป็นแหล่งอารยธรรมและศาสนาหลักของโลกตะวันออก

คำว่า “ชมพู” มาจากชื่อของ ต้นชมพูพฤกษ์ (ต้นหว้า) ซึ่งตามคติศาสนาเชื่อว่าออกผลมีสีชมพูเรื่อๆ

และต้นใหญ่มากจนแผ่เงาปกคลุมพื้นที่กว้าง จึงเป็นที่มาของชื่อทวีปนี้ว่า “ชมพูทวีป” หรือ Jambudvīpa ที่แปลตรงตัวว่า “ทวีปแห่งต้นหว้า”

นอกจากนี้ “สีชมพู” ยังถูกตีความในเชิงสัญลักษณ์ว่าเป็นสีแห่งความงดงาม ความอ่อนโยน และความเจริญรุ่งเรือง

จึงถูกใช้เรียกดินแดนที่อุดมสมบูรณ์แห่งนี้

ในพุทธศาสนา ชมพูทวีป ถูกกล่าวถึงว่าเป็นสถานที่ที่ พระพุทธเจ้าทั้งหลายอุบัติขึ้น จึงถือเป็นดินแดนแห่งธรรมะและการตรัสรู้

ส่วนในวรรณคดีไทย เช่น ไตรภูมิพระร่วง ก็มีการกล่าวถึงชมพูทวีปว่าเป็น “ทวีปที่มนุษย์อาศัยอยู่” และมีวัฒนธรรมรุ่งเรืองที่สุดในทั้งสี่ทวีป

คำว่า “ชมพูทวีป” จึงไม่ได้หมายถึง “ประเทศสีชมพู” แต่อย่างใด แต่เป็นคำที่ใช้เรียก ดินแดนอินเดียโบราณ 

ตามคติทางศาสนา ที่เชื่อว่าเป็นศูนย์กลางแห่งอารยธรรม มนุษย์ และศาสนาในโลกยุคแรกๆของมนุษย์

และแม้กาลเวลาจะผ่านไปนับพันปี “ชมพูทวีป” ก็ยังคงเป็นสัญลักษณ์ของแผ่นดินแห่งปัญญาและความศักดิ์สิทธิ์มาจนถึงทุกวันนี้

แหล่งที่มา : sanooknews