[คติธรรม] พึงตัดความโกรธด้วยปัญญา

กระทู้คำถาม

39. โกธํ ปญฺญาย อุจฺฉินฺเท

พึงตัดความโกรธด้วยปัญญา

[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้"พึงตัดความโกรธด้วยปัญญา" ประโยคนี้มาจากพระไตรปิฎก แสดงถึงหลักปฏิบัติที่สำคัญในการจัดการกับความโกรธ โดยใช้ "ปัญญา" เป็นเครื่องมือหลักในการขจัดมันออกไปอย่างถอนรากถอนโคน

     - ความโกรธ (โทสะ) ตามหลักพระพุทธศาสนาจัดเป็นหนึ่งในกิเลส 3 อย่าง (โลภะ โทสะ โมหะ) ซึ่งเป็นสิ่งเศร้าหมองที่ทำให้จิตใจขุ่นมัวและนำมาซึ่งความทุกข์ เป็นอารมณ์ที่ไม่พึงประสงค์ เมื่อเกิดขึ้นแล้วจะเผาผลาญทั้งตัวเราเองและผู้อื่น
     - ปัญญา (ปัญญา) คือความรู้ความเข้าใจอย่างถ่องแท้ในความเป็นจริงของสรรพสิ่ง หรือในทางธรรมเรียกว่า ความเห็นถูก (สัมมาทิฏฐิ) ปัญญาในที่นี้ไม่ใช่แค่ความฉลาดทางโลก แต่เป็นความเข้าใจในหลักไตรลักษณ์ ได้แก่ อนิจจัง (ความไม่เที่ยง), ทุกขัง (ความเป็นทุกข์) และอนัตตา (ความไม่ใช่ตัวตน)

ดังนั้น การ "ตัดความโกรธด้วยปัญญา" จึงหมายถึงการที่เราใช้ความรู้ความเข้าใจในความเป็นจริงมาพิจารณาและดับความโกรธ โดยวิธีการต่าง ๆ เช่น:
     - มองเห็นความไม่เที่ยง (อนิจจัง): พิจารณาว่าอารมณ์ความโกรธนั้นเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป ไม่จีรังยั่งยืน เมื่อเราเห็นเช่นนี้ เราจะไม่ยึดมั่นถือมั่นในอารมณ์นั้น และมันก็จะค่อย ๆ คลายลงไปเอง
     - มองเห็นความเป็นทุกข์ (ทุกขัง): พิจารณาให้เห็นว่าความโกรธเป็นสิ่งที่นำมาซึ่งความทุกข์ เมื่อเกิดขึ้นแล้วทำให้จิตใจเราเร่าร้อน ไม่เป็นสุข ทั้งยังส่งผลกระทบต่อร่างกายและความสัมพันธ์กับผู้อื่น
     - มองเห็นความไม่ใช่ตัวตน (อนัตตา): พิจารณาว่าความโกรธเป็นเพียงอารมณ์ที่เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัย ไม่ใช่ "ตัวเรา" หรือ "ของเรา" เมื่อเราไม่เข้าไปยึดติดว่าเป็นตัวตนของเรา ความโกรธก็จะไม่มีที่เกาะเกี่ยวและจะดับไปในที่สุด
     - พิจารณาเหตุแห่งความโกรธ: ปัญญาช่วยให้เราพิจารณาว่าความโกรธเกิดขึ้นจากสาเหตุอะไร เช่น การเข้าใจผิด, การยึดติดในสิ่งที่ต้องการ หรือการถูกกระทบกระทั่ง เมื่อเราเห็นเหตุปัจจัยแล้ว เราจะสามารถปล่อยวางได้ง่ายขึ้น

สรุปได้ว่า การตัดความโกรธด้วยปัญญาคือการที่เราใช้สติและปัญญาพิจารณาอารมณ์โกรธอย่างรอบด้าน จนเกิดความเข้าใจในความจริงว่ามันเป็นเพียงอารมณ์ชั่วคราวที่ก่อให้เกิดทุกข์ เมื่อเรามองเห็นเช่นนี้แล้ว เราก็จะสามารถปล่อยวางและไม่ตกเป็นทาสของความโกรธได้ครับ

โทสะเกิดลุกไหม้............แผดเผา
เพลิงเร่าร้อนสุมเอา.........ปวดร้าว
ปัญญาส่องธรรมเนา........เห็นเหตุ
ดับกิเลสโกรธสูญห้าว......จิตอะคร้าวสร่างเย็น

เห็นไตรลักษณ์แจ่มแจ้ง...มรรคา
อนิจจังทุกขา..................สติพร้อม
รวมลงสู่อนัตตา...............พากระจ่าง
จิตปล่อยวางทุกข์ล้อม.....สงบด้วยปัญญา.

โทสะร้อน ดั่งไฟ เผาไหม้จิต
ดุจยาพิษ ฤทธิ์แรง สำแดงยิ่ง
หากปัญญา พาส่อง มองความจริง
เห็นทุกสิ่ง ไตรลักษณ์ จักสร่างใจ

อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
ทุกสิ่งใด ในหล้า หาพ้นไม่
อันความโกรธ เกิดแล้ว แน่วดับไป
ตัดเสียได้ ด้วยปัญญา พาสุขเย็น.

เม่าฝึกจิต