แนวคิดเรื่องการกลับมาเกิดใหม่ (Reincarnation) ได้ถือกำเนิดขึ้นมาบนโลกเมื่อประมาณสามพันปีก่อนในอารยธรรมอินเดียโบราณ ซึ่งได้พัฒนากลายเป็นความเชื่อเรื่องวัฏสงสารในแก่นของศาสนามากมาย ไม่ว่าจะเป็นฮินดู พุทธ หรือเชน ไปจนถึงปรัชญาในยุคกรีกโบราณ ก็มีแนวคิดเรื่องการเวียนว่ายตายเกิด มีความเชื่อว่าจิตวิญญาณของมนุษย์เป็นสิ่งที่ไม่ได้ตายพร้อมกับร่างกาย แต่จะย้ายไปอยู่ในร่างใหม่ เช่นกัน
.
แน่นอนว่าแนวคิดเรื่องการเวียนว่ายตายเกิด ช่างดูไม่เป็นวิทยาศาสตร์เสียเลย เพราะแนวคิดนี้ไม่สามารถทดลองและทำซ้ำได้ ตามกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ แต่ถึงกระนั้นหลักการบางอย่างของวิทยาศาสตร์ก็กลับบอกใบ้ว่าการเวียนว่ายเกิดอาจเกิดขึ้นได้จริง ผ่านทฤษฎีบทหนึ่งที่เรียกว่า Poincaré Recurrence Theorem หรือ ‘การเวียนเกิดของปวงกาเร่’
.
หากอ้างอิงตามทฤษฎีบทนี้ หากเราวางแอปเปิ้ลทิ้งไว้บนโต๊ะเฉย ๆ เมื่อเวลาผ่านไปมันก็จะถูกย่อยสสายไปเรื่อย ๆ จนอะตอมของแอปเปิ้ลกลายเป็นเถ้าธุลีลอยอยู่ในอากาศ หรือไม่ก็กลายไปเป็นองค์ประกอบหนึ่งของจุลินทรีย์หลายร้อยล้านตัวที่เข้ามากัดกินซากแอปเปิ้ล ซึ่งสักวันหนึ่งในอนาคตห่างไกล อาจจะยาวนานกว่าอายุของจักรวาลในปัจจุบัน อะตอมทั้งหมดที่ได้กระจัดกระจายไปคนละทิศละทาง ก็อยู่จะกลับกลายมาเป็นแอปเปิ้ลลูกเดิมอีกครั้งหนึ่ง ไม่ต่างอะไรกับการเวียนว่ายตายเกิด
.
เพื่อป้องกันการเข้าใจผิด ต้องขอเน้นย้ำก่อนว่า คำว่า ‘การเวียนเกิด’ (Recurrence) ในที่นี้ไม่ได้หมายความว่า ทฤษฎีนี้ถูกสร้างขึ้นมาเพื่ออธิบายวัฏสงสารโดยตรง แต่เป็นทฤษฎีเชิงคณิตศาสตร์ที่สร้างขึ้นมาเพื่อทำความเข้าใจธรรมชาติของระบบทางฟิสิกส์ที่อยู่ภายใต้กฎของนิวตัน ซึ่งดันไปเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสถานะของสสารและการโยกย้ายของอะตอมโดยบังเอิญ
.
จุดเริ่มต้นของทฤษฎีบทนี้ ต้องย้อนกลับไปในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 นักฟิสิกส์และนักปรัชญาเชื่อว่าเหตุการณ์ทั้งหมดในโลกและจักรวาลนั้นมีชะตากรรมที่ลิขิตไว้อย่างสมบูรณ์ ทุกสิ่งทุกอย่างถูกควบคุมด้วยสิ่งที่เกิดขึ้นก่อนหน้า หรือที่เรียกว่านิยัตินิยม หรือ Determinism
.
ในตอนนั้นอองรี ปวงกาเร (Henri Poincaré) ได้ตั้งคำถามว่า ถ้าเรามีระบบทางฟิสิกส์ที่มันซับซ้อนมาก ๆ แล้วมันจะเสถียรหรือไม่พังทลายลงไหมในระยะยาว ? จากนั้นเขาก็ได้เลือกศึกษาปัญหาสามวัตถุ ซึ่งเป็นระบบที่มีวัตถุ 3 ก้อนที่เคลื่อนที่สัมพันธ์กันด้วยแรงโน้มถ่วง เช่น ระบบดวงอาทิตย์-โลก-ดวงจันทร์ ที่ยังไม่มีใครสามารถหาคำตอบที่สมบูรณ์ที่สามารถใช้ได้กับทุกกรณี จนถึงปัจจุบันก็ตาม
.
แต่ก่อนที่จะไปที่ตัวทฤษฎีบท เราต้องรู้จักพื้นฐานสำคัญของมันเสียก่อน นั่นก็คือคำว่าระบบเอกเทศ (Isolated system) และระบบที่จำกัด (Finite system)
.
ระบบเอกเทศ ในทางฟิสิกส์แล้วคือระบบที่ไม่แลกเปลี่ยนพลังงานและมวลของสสารกับสิ่งแวดล้อมภายนอกได้อย่างสมบูรณ์ เช่น แก้วน้ำเก็บความเย็นในอุดมคติ ซึ่งจะมีช่องว่างระหว่างผนังของแก้ว ที่ถูกสูบอากาศออกจนกลายเป็นสุญญากาศสมบูรณ์ โดยสุญญากาศภายในแก้วจะทำหน้าที่ป้องกันไม่ให้เครื่องดื่มภายในสูญเสียความร้อนออกไป
.
ส่วนระบบที่จำกัดนั้น หมายถึงจักรวาลที่มีปริมาตรจำกัด แม้จะใหญ่โตแต่ก็ไม่ได้เป็นอนันต์ ก็ถือว่าเป็นระบบที่จำกัด
.
โดยทฤษฎีบทการเวียนเกิดของปวงกาเรนั้นกล่าวว่า “หากเรามีระบบเอกเทศและที่มีความจำกัดอยู่ด้วย ระบบนั้นจะกลับมาอยู่ในสถานะเดิมหรือใกล้เคียงกับสถานะเริ่มต้นของมันแบบซ้ำ ๆ ไม่ว่าระบบจะซับซ้อนแค่ไหน หากเรามีเวลานานพอ” ไม่ว่าจะเป็นแอปเปิ้ลที่กล่าวไปข้างต้น หรือชีวิตมนุษย์เราก็ตาม
.
คุณอาจจะเริ่มมองเห็นภาพลาง ๆ แล้วว่าทฤษฎีบทของปวงกาเรจะตอบคำถามเรื่องการกลับมาเกิดใหม่ได้อย่างไร เราทุกคนรู้ดีว่าตัวเรานั้นประกอบขึ้นจากอะตอมและอนุภาคมูลฐานต่าง ๆ ตัวเราในขณะที่กำลังอ่านข้อความนี้ก็จะมีการจัดเรียงของอนุภาคในร่างกายด้วยรูปแบบหนึ่ง เช่น อายุ 20 ปี สูง 170 เซนติเมตร หนัก 45 กิโลกรัม มีค่าความดันเลือด 103/64 มิลลิเมตรปรอท มีผมจำนวน 84,000 เส้น ฯลฯ
.
เมื่อเราเสียชีวิตลง อะตอมต่าง ๆ ที่เคยประกอบขึ้นเป็นตัวเรานั้นไม่ได้หายไปไหน แต่แค่สลายตัวและกระจายเป็นฝุ่นผงสู่สิ่งแวดล้อม กลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวาล ถ้าหากจักรวาลนี้เป็นไปตามที่ทฤษฎีบทของปวงกาเรบอก อะตอมทุกตัวที่เคยประกอบขึ้นเป็นตัวเราที่มี อายุ 20 ปี สูง 160 เซนติเมตร หนัก 45 กิโลกรัม ฯลฯ จะกลับมารวมกันอีกครั้งแน่นอน แต่ไม่รู้ว่าตอนไหน
.
เนื่องจากหลักการซ้อนทับทางกลศาสตร์ควอนตัม อนุภาค แต่ละตัวมีโอกาสหรือความน่าจะเป็นที่จะปรากฎอยู่ในตำแหน่งใด ๆ ก็ได้ในจักรวาล อนุภาคที่ประกอบรวมกันเป็นวัตถุใด ๆ เมื่อแตกสลายเคลื่อนที่ออกจากกันแล้ว ก็มีโอกาสที่จะเคลื่อนที่กลับมารวมตัวกันกลายเป็นวัตถุเดิมอีกครั้ง
.
ถ้าเราตั้งตารอจนนานมากพอ จักรวาลก็อาจจะสร้างตัวเราขึ้นมาและคนที่เรารักขึ้นมาใหม่ ให้ใช้ชีวิตอยู่ด้วยกันอีกครั้งก็ได้นะ
_________________________________________
Cr: The Principia
เป็นไปได้ไหม เมื่อทฤษฎีบทหนึ่งทางฟิสิกส์ได้บอกใบ้ว่า การเวียนว่ายตายเกิด อาจเกิดขึ้นได้จริง
.
แน่นอนว่าแนวคิดเรื่องการเวียนว่ายตายเกิด ช่างดูไม่เป็นวิทยาศาสตร์เสียเลย เพราะแนวคิดนี้ไม่สามารถทดลองและทำซ้ำได้ ตามกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ แต่ถึงกระนั้นหลักการบางอย่างของวิทยาศาสตร์ก็กลับบอกใบ้ว่าการเวียนว่ายเกิดอาจเกิดขึ้นได้จริง ผ่านทฤษฎีบทหนึ่งที่เรียกว่า Poincaré Recurrence Theorem หรือ ‘การเวียนเกิดของปวงกาเร่’
.
หากอ้างอิงตามทฤษฎีบทนี้ หากเราวางแอปเปิ้ลทิ้งไว้บนโต๊ะเฉย ๆ เมื่อเวลาผ่านไปมันก็จะถูกย่อยสสายไปเรื่อย ๆ จนอะตอมของแอปเปิ้ลกลายเป็นเถ้าธุลีลอยอยู่ในอากาศ หรือไม่ก็กลายไปเป็นองค์ประกอบหนึ่งของจุลินทรีย์หลายร้อยล้านตัวที่เข้ามากัดกินซากแอปเปิ้ล ซึ่งสักวันหนึ่งในอนาคตห่างไกล อาจจะยาวนานกว่าอายุของจักรวาลในปัจจุบัน อะตอมทั้งหมดที่ได้กระจัดกระจายไปคนละทิศละทาง ก็อยู่จะกลับกลายมาเป็นแอปเปิ้ลลูกเดิมอีกครั้งหนึ่ง ไม่ต่างอะไรกับการเวียนว่ายตายเกิด
.
เพื่อป้องกันการเข้าใจผิด ต้องขอเน้นย้ำก่อนว่า คำว่า ‘การเวียนเกิด’ (Recurrence) ในที่นี้ไม่ได้หมายความว่า ทฤษฎีนี้ถูกสร้างขึ้นมาเพื่ออธิบายวัฏสงสารโดยตรง แต่เป็นทฤษฎีเชิงคณิตศาสตร์ที่สร้างขึ้นมาเพื่อทำความเข้าใจธรรมชาติของระบบทางฟิสิกส์ที่อยู่ภายใต้กฎของนิวตัน ซึ่งดันไปเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสถานะของสสารและการโยกย้ายของอะตอมโดยบังเอิญ
.
จุดเริ่มต้นของทฤษฎีบทนี้ ต้องย้อนกลับไปในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 นักฟิสิกส์และนักปรัชญาเชื่อว่าเหตุการณ์ทั้งหมดในโลกและจักรวาลนั้นมีชะตากรรมที่ลิขิตไว้อย่างสมบูรณ์ ทุกสิ่งทุกอย่างถูกควบคุมด้วยสิ่งที่เกิดขึ้นก่อนหน้า หรือที่เรียกว่านิยัตินิยม หรือ Determinism
.
ในตอนนั้นอองรี ปวงกาเร (Henri Poincaré) ได้ตั้งคำถามว่า ถ้าเรามีระบบทางฟิสิกส์ที่มันซับซ้อนมาก ๆ แล้วมันจะเสถียรหรือไม่พังทลายลงไหมในระยะยาว ? จากนั้นเขาก็ได้เลือกศึกษาปัญหาสามวัตถุ ซึ่งเป็นระบบที่มีวัตถุ 3 ก้อนที่เคลื่อนที่สัมพันธ์กันด้วยแรงโน้มถ่วง เช่น ระบบดวงอาทิตย์-โลก-ดวงจันทร์ ที่ยังไม่มีใครสามารถหาคำตอบที่สมบูรณ์ที่สามารถใช้ได้กับทุกกรณี จนถึงปัจจุบันก็ตาม
.
แต่ก่อนที่จะไปที่ตัวทฤษฎีบท เราต้องรู้จักพื้นฐานสำคัญของมันเสียก่อน นั่นก็คือคำว่าระบบเอกเทศ (Isolated system) และระบบที่จำกัด (Finite system)
.
ระบบเอกเทศ ในทางฟิสิกส์แล้วคือระบบที่ไม่แลกเปลี่ยนพลังงานและมวลของสสารกับสิ่งแวดล้อมภายนอกได้อย่างสมบูรณ์ เช่น แก้วน้ำเก็บความเย็นในอุดมคติ ซึ่งจะมีช่องว่างระหว่างผนังของแก้ว ที่ถูกสูบอากาศออกจนกลายเป็นสุญญากาศสมบูรณ์ โดยสุญญากาศภายในแก้วจะทำหน้าที่ป้องกันไม่ให้เครื่องดื่มภายในสูญเสียความร้อนออกไป
.
ส่วนระบบที่จำกัดนั้น หมายถึงจักรวาลที่มีปริมาตรจำกัด แม้จะใหญ่โตแต่ก็ไม่ได้เป็นอนันต์ ก็ถือว่าเป็นระบบที่จำกัด
.
โดยทฤษฎีบทการเวียนเกิดของปวงกาเรนั้นกล่าวว่า “หากเรามีระบบเอกเทศและที่มีความจำกัดอยู่ด้วย ระบบนั้นจะกลับมาอยู่ในสถานะเดิมหรือใกล้เคียงกับสถานะเริ่มต้นของมันแบบซ้ำ ๆ ไม่ว่าระบบจะซับซ้อนแค่ไหน หากเรามีเวลานานพอ” ไม่ว่าจะเป็นแอปเปิ้ลที่กล่าวไปข้างต้น หรือชีวิตมนุษย์เราก็ตาม
.
คุณอาจจะเริ่มมองเห็นภาพลาง ๆ แล้วว่าทฤษฎีบทของปวงกาเรจะตอบคำถามเรื่องการกลับมาเกิดใหม่ได้อย่างไร เราทุกคนรู้ดีว่าตัวเรานั้นประกอบขึ้นจากอะตอมและอนุภาคมูลฐานต่าง ๆ ตัวเราในขณะที่กำลังอ่านข้อความนี้ก็จะมีการจัดเรียงของอนุภาคในร่างกายด้วยรูปแบบหนึ่ง เช่น อายุ 20 ปี สูง 170 เซนติเมตร หนัก 45 กิโลกรัม มีค่าความดันเลือด 103/64 มิลลิเมตรปรอท มีผมจำนวน 84,000 เส้น ฯลฯ
.
เมื่อเราเสียชีวิตลง อะตอมต่าง ๆ ที่เคยประกอบขึ้นเป็นตัวเรานั้นไม่ได้หายไปไหน แต่แค่สลายตัวและกระจายเป็นฝุ่นผงสู่สิ่งแวดล้อม กลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวาล ถ้าหากจักรวาลนี้เป็นไปตามที่ทฤษฎีบทของปวงกาเรบอก อะตอมทุกตัวที่เคยประกอบขึ้นเป็นตัวเราที่มี อายุ 20 ปี สูง 160 เซนติเมตร หนัก 45 กิโลกรัม ฯลฯ จะกลับมารวมกันอีกครั้งแน่นอน แต่ไม่รู้ว่าตอนไหน
.
เนื่องจากหลักการซ้อนทับทางกลศาสตร์ควอนตัม อนุภาค แต่ละตัวมีโอกาสหรือความน่าจะเป็นที่จะปรากฎอยู่ในตำแหน่งใด ๆ ก็ได้ในจักรวาล อนุภาคที่ประกอบรวมกันเป็นวัตถุใด ๆ เมื่อแตกสลายเคลื่อนที่ออกจากกันแล้ว ก็มีโอกาสที่จะเคลื่อนที่กลับมารวมตัวกันกลายเป็นวัตถุเดิมอีกครั้ง
.
ถ้าเราตั้งตารอจนนานมากพอ จักรวาลก็อาจจะสร้างตัวเราขึ้นมาและคนที่เรารักขึ้นมาใหม่ ให้ใช้ชีวิตอยู่ด้วยกันอีกครั้งก็ได้นะ
_________________________________________
Cr: The Principia