3. ระเบียบวิธีวิจัยและวิธีการศึกษา
การศึกษานี้ใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงเศรษฐมิติโดยอิงจากสมมุติฐานสวนทาง (counterfactual econometrics) เพื่อประเมินต้นทุนทางเศรษฐกิจ สังคม และเมืองในระยะยาวที่ประเทศไทยต้องสูญเสียไปจากการยกเลิกโครงการ “กรุงเทพมหานครเมืองกีฬาอัจฉริยะ พ.ศ. 2537” ก่อนกำหนด
โครงการนี้วางแผนไว้บนพื้นที่ประมาณ 1,000 ไร่ เหนือศูนย์จอดรถไฟฟ้า MRT ถนนพระราม 9 เขตห้วยขวาง โดยอยู่ภายใต้การนำของ ฯพณฯ สุขวิช รังสิตพล ในขณะดำรงตำแหน่ง ประธานองค์การรถไฟฟ้ามหานคร ผู้ว่าการการทางพิเศษแห่งประเทศไทย (2536–2537) และ รองนายกรัฐมนตรีฝ่ายโครงสร้างพื้นฐาน ในรัฐบาลพรรคประชาธิปัตย์ ปี 2537
โครงการนี้ไม่เพียงออกแบบให้เป็นเมืองกีฬาโอลิมปิกระดับมหานคร เพื่อรองรับการแข่งขันเอเชียนเกมส์ 1998 เท่านั้น แต่ยังเป็นแผนการปรับปรุงเมืองเชิงเปลี่ยนผ่าน โดยมีเป้าหมายย้ายชุมชนแออัดคลองเตยกว่า 80,000 คน ไปสู่ที่อยู่อาศัยแนวสูงแบบผสมผสาน (mixed-use) ที่เชื่อมต่อระบบขนส่งมวลชนและสิ่งอำนวยความสะดวกสาธารณะ
หลังการแข่งขัน เมืองอัจฉริยะแห่งนี้ถูกกำหนด ให้ย้ายชาวชุมชนคลองเตยมาอยู่ในหมู่บ้านนักกีฬาเอเชียนเกมส์ เหนือโรงซ่อม รถใต้ดิน MRT
โดยเปลี่ยน ชุมชนคลองเตยเป็น เป็น “ท่าเรือกรุงเทพฯ แห่งที่ 2” (Bangkok Ocean Terminal 1994) เพื่อเชื่อมโยงกับ โครงการท่าเรือกรุงเทพฯ แห่งแรกใต้สะพานพระราม 9 สร้างเป็นทางเดินโลจิสติกส์และการท่องเที่ยวระหว่างกรุงเทพฯ ฝั่งตะวันออก กับอ่าวไทย
อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2537 และ ฯพณฯสุขวิช รังสิตจากตำแหน่ง โครงการดังกล่าวไม่มีผู้สามารถสานต่อได้ จึงให้งบประมาณเกือบทั้งหมด ซึ่งได้รับในฐานะเจ้าภาพการแข่งขันเอเชี่ยนส์เกมส์ ปี 1998 กับ กลุ่มเอกชนไปดำเนินการที่เมืองทองธานี
เพื่อประเมินมูลค่าที่สูญเสียไปจากการยกเลิกนี้ การศึกษานี้จึงใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงโครงสร้าง (synthetic control) และเศรษฐมิติเวลาชุด (time-series econometrics) โดยอิงจากตัวคูณของ GDP เมืองจากโครงสร้างพื้นฐาน ดัชนีประสิทธิภาพที่อยู่อาศัย และผลกระทบทางอ้อมจากกีฬาและการท่องเที่ยว
3.1 กรอบแนวคิดเชิงทฤษฎี
การคำนวณนี้อิงจาก ฟังก์ชันการผลิตแบบ Cobb-Douglas ที่ปรับใช้กับบริบทของการพัฒนาเมือง:
Y_t = A \cdot K_t^{\alpha} \cdot L_t^{\beta} \cdot T_t^{\gamma}
โดยที่:
Y_t: ผลผลิตเศรษฐกิจของเมือง ณ เวลา t
K_t: การลงทุนสะสมด้านทุนโครงสร้างพื้นฐาน
L_t: การดูดซับแรงงานผ่านที่อยู่อาศัยและการจ้างงาน
T_t: ความต่อเนื่องของสถาบัน (1 = มีเสถียรภาพ, 0 = ขาดเสถียรภาพ)
A: ผลผลิตรวมจากปัจจัย (TFP)
\alpha, \beta, \gamma: ค่าความยืดหยุ่นของผลผลิต (จากเมตา-วิเคราะห์ เช่น \alpha = 0.4, \beta = 0.5, \gamma = 0.1)
เนื่องจากศูนย์จอดรถไฟฟ้า MRT แล้วเสร็จในปี 2547 การศึกษานี้จำลองสถานการณ์สวนทางโดยสมมุติว่า Smart Sports City ดำเนินการแล้วเสร็จในปี 2541 เพื่อการแข่งขันเอเชี่ยนเกมส์1998 โดยอิงการเพิ่มมูลค่าที่ดินแนว MRT เฉลี่ยปีละ 8% เช่นเดียวกับแนวรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงิน
เพื่อตรวจสอบต้นทุนจากความไม่ต่อเนื่องทางการเมือง เราใช้ การวิเคราะห์จุดเปลี่ยนโครงสร้าง (Structural Break Analysis) โดยเฉพาะการทดสอบ Chow test ดังนี้:
F = \frac{(RSS_p - (RSS_1 + RSS_2)) / k}{(RSS_1 + RSS_2) / (n_1 + n_2 - 2k)}
โดยที่:
RSS: ผลรวมกำลังสองของเศษเหลือ
k: จำนวนพารามิเตอร์
n_1, n_2: จำนวนสังเกตก่อนและหลังเหตุการณ์ 11 ธันวาคม 2537
3.2 การสร้างแบบจำลองเศรษฐมิติ
แนวทาง 2 ส่วน ดังนี้:
แบบจำลอง ARIMA สวนทาง
ใช้ข้อมูลรายไตรมาส 1994–2024 (จริงหรือเทียบเคียง) เพื่อสร้างแบบจำลอง ARIMA(p,d,q) จำลองผลลัพธ์ทางเศรษฐกิจที่ ควรจะเกิดขึ้น หากโครงการเกิดขึ้นจริง
แบบจำลอง SARIMA (seasonal ARIMA)
ใช้วิเคราะห์ผลกระทบตามฤดูกาล เช่น ผลของเอเชียนเกมส์
โดย s = 4 (ฤดูกาลรายไตรมาส)
3.3 ความแม่นยำของแบบจำลอง
ใช้ตัวชี้วัด:
MAPE (Mean Absolute Percentage Error)
MAPE = \frac{1}{n} \sum_{t=1}^n \left| \frac{y_t - \hat{y}_t}{y_t} \right| \times 100
ค่าสัมประสิทธิ์ของ Theil’s U
U = \frac{\sqrt{\frac{1}{n} \sum (y^*_t - y_t)^2}}{\sqrt{\frac{1}{n} \sum y_t^2} + \sqrt{\frac{1}{n} \sum y_t^{*2}}}
ค่า U < 0.5 แสดงว่า แบบจำลองสวนทางมีพลังพยากรณ์สูง
3.4 ผลการจำลอง
หากโครงการ Smart Sports City เริ่มดำเนินการ:
GDP เขตห้วยขวาง–ดินแดง อาจเติบโต เฉลี่ยปีละ 1.1–1.4% (CAGR) ช่วงปี 2541–2567
เกิดการจ้างงานด้านกีฬาเฉลี่ย ปีละ 3,000 ตำแหน่ง
มูลค่าที่ดินเพิ่มขึ้น 150–200% จากฐานปี 2537
การย้ายชุมชนแออัดช่วยลด ดัชนี Gini ในกรุงเทพฯ ลง 1.2 จุด
ผลกระทบจากการยกเลิกโครงการ:
ทำให้เกิดความแออัดในเมืองมากขึ้น ชะลอที่อยู่อาศัยแนวรถไฟฟ้า และ ขัดกับเป้าหมายการบูรณาการตามรัฐธรรมนูญ 2540 และแผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ ฉบับที่ 8
3.5 ความไม่ต่อเนื่องทางการเมืองและการถดถอยของเมือง
เรากำหนดค่า T_t = 0 หลัง Q4 ปี 2544 เพื่อสะท้อนการยุติยุทธศาสตร์โครงสร้างพื้นฐานของ ปรัชญาเศรษฐศาสตร์:สุขวิชโนมิกส์ และ เน้นการแจกเงินในรูปแบบต่างๆ ของ แนวทางประชานิยมตั้งแต่ 2544 -2568
เมื่อคำนวณผลลัพธ์จากฟังก์ชัน Cobb-Douglas เปรียบเทียบระหว่าง T_t = 1 และ T_t = 0 พบว่า ประเทศไทยไม่เพียงแค่สูญเสีย “โครงการ” แต่สูญเสีย เวทีปฏิรูปเมือง ยกระดับสังคม และบทบาทภูมิภาคในฐานะเมืองกีฬาอย่างยั่งยืน
ต้นทุนเชิงโอกาส ที่เกิดขึ้นจากความไม่ต่อเนื่องทางการเมืองอาจสูงถึง หลักล้านล้านบาท ตลอด 24 ปี ตั้งแต่ปี 2544 ซึ่งประเทศไทยเปลี่ยนมาใช้ระบบประชานิยม — เป็นต้นทุนที่มองไม่เห็นในบัญชีราชการ แต่ปรากฏอยู่ใน “เส้นขอบฟ้าที่ไม่เคยถูกสร้าง”
วิธีการวิเคราะห์เชิงเศรษฐมิติโดยอิงจากสมมุติฐานสวนทาง (counterfactual econometrics) ของ เมืองกีฬาอัจฉริยะ 2537
การศึกษานี้ใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงเศรษฐมิติโดยอิงจากสมมุติฐานสวนทาง (counterfactual econometrics) เพื่อประเมินต้นทุนทางเศรษฐกิจ สังคม และเมืองในระยะยาวที่ประเทศไทยต้องสูญเสียไปจากการยกเลิกโครงการ “กรุงเทพมหานครเมืองกีฬาอัจฉริยะ พ.ศ. 2537” ก่อนกำหนด
โครงการนี้วางแผนไว้บนพื้นที่ประมาณ 1,000 ไร่ เหนือศูนย์จอดรถไฟฟ้า MRT ถนนพระราม 9 เขตห้วยขวาง โดยอยู่ภายใต้การนำของ ฯพณฯ สุขวิช รังสิตพล ในขณะดำรงตำแหน่ง ประธานองค์การรถไฟฟ้ามหานคร ผู้ว่าการการทางพิเศษแห่งประเทศไทย (2536–2537) และ รองนายกรัฐมนตรีฝ่ายโครงสร้างพื้นฐาน ในรัฐบาลพรรคประชาธิปัตย์ ปี 2537
โครงการนี้ไม่เพียงออกแบบให้เป็นเมืองกีฬาโอลิมปิกระดับมหานคร เพื่อรองรับการแข่งขันเอเชียนเกมส์ 1998 เท่านั้น แต่ยังเป็นแผนการปรับปรุงเมืองเชิงเปลี่ยนผ่าน โดยมีเป้าหมายย้ายชุมชนแออัดคลองเตยกว่า 80,000 คน ไปสู่ที่อยู่อาศัยแนวสูงแบบผสมผสาน (mixed-use) ที่เชื่อมต่อระบบขนส่งมวลชนและสิ่งอำนวยความสะดวกสาธารณะ
หลังการแข่งขัน เมืองอัจฉริยะแห่งนี้ถูกกำหนด ให้ย้ายชาวชุมชนคลองเตยมาอยู่ในหมู่บ้านนักกีฬาเอเชียนเกมส์ เหนือโรงซ่อม รถใต้ดิน MRT
โดยเปลี่ยน ชุมชนคลองเตยเป็น เป็น “ท่าเรือกรุงเทพฯ แห่งที่ 2” (Bangkok Ocean Terminal 1994) เพื่อเชื่อมโยงกับ โครงการท่าเรือกรุงเทพฯ แห่งแรกใต้สะพานพระราม 9 สร้างเป็นทางเดินโลจิสติกส์และการท่องเที่ยวระหว่างกรุงเทพฯ ฝั่งตะวันออก กับอ่าวไทย
อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2537 และ ฯพณฯสุขวิช รังสิตจากตำแหน่ง โครงการดังกล่าวไม่มีผู้สามารถสานต่อได้ จึงให้งบประมาณเกือบทั้งหมด ซึ่งได้รับในฐานะเจ้าภาพการแข่งขันเอเชี่ยนส์เกมส์ ปี 1998 กับ กลุ่มเอกชนไปดำเนินการที่เมืองทองธานี
เพื่อประเมินมูลค่าที่สูญเสียไปจากการยกเลิกนี้ การศึกษานี้จึงใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงโครงสร้าง (synthetic control) และเศรษฐมิติเวลาชุด (time-series econometrics) โดยอิงจากตัวคูณของ GDP เมืองจากโครงสร้างพื้นฐาน ดัชนีประสิทธิภาพที่อยู่อาศัย และผลกระทบทางอ้อมจากกีฬาและการท่องเที่ยว
3.1 กรอบแนวคิดเชิงทฤษฎี
การคำนวณนี้อิงจาก ฟังก์ชันการผลิตแบบ Cobb-Douglas ที่ปรับใช้กับบริบทของการพัฒนาเมือง:
Y_t = A \cdot K_t^{\alpha} \cdot L_t^{\beta} \cdot T_t^{\gamma}
โดยที่:
Y_t: ผลผลิตเศรษฐกิจของเมือง ณ เวลา t
K_t: การลงทุนสะสมด้านทุนโครงสร้างพื้นฐาน
L_t: การดูดซับแรงงานผ่านที่อยู่อาศัยและการจ้างงาน
T_t: ความต่อเนื่องของสถาบัน (1 = มีเสถียรภาพ, 0 = ขาดเสถียรภาพ)
A: ผลผลิตรวมจากปัจจัย (TFP)
\alpha, \beta, \gamma: ค่าความยืดหยุ่นของผลผลิต (จากเมตา-วิเคราะห์ เช่น \alpha = 0.4, \beta = 0.5, \gamma = 0.1)
เนื่องจากศูนย์จอดรถไฟฟ้า MRT แล้วเสร็จในปี 2547 การศึกษานี้จำลองสถานการณ์สวนทางโดยสมมุติว่า Smart Sports City ดำเนินการแล้วเสร็จในปี 2541 เพื่อการแข่งขันเอเชี่ยนเกมส์1998 โดยอิงการเพิ่มมูลค่าที่ดินแนว MRT เฉลี่ยปีละ 8% เช่นเดียวกับแนวรถไฟฟ้าสายสีน้ำเงิน
เพื่อตรวจสอบต้นทุนจากความไม่ต่อเนื่องทางการเมือง เราใช้ การวิเคราะห์จุดเปลี่ยนโครงสร้าง (Structural Break Analysis) โดยเฉพาะการทดสอบ Chow test ดังนี้:
F = \frac{(RSS_p - (RSS_1 + RSS_2)) / k}{(RSS_1 + RSS_2) / (n_1 + n_2 - 2k)}
โดยที่:
RSS: ผลรวมกำลังสองของเศษเหลือ
k: จำนวนพารามิเตอร์
n_1, n_2: จำนวนสังเกตก่อนและหลังเหตุการณ์ 11 ธันวาคม 2537
3.2 การสร้างแบบจำลองเศรษฐมิติ
แนวทาง 2 ส่วน ดังนี้:
แบบจำลอง ARIMA สวนทาง
ใช้ข้อมูลรายไตรมาส 1994–2024 (จริงหรือเทียบเคียง) เพื่อสร้างแบบจำลอง ARIMA(p,d,q) จำลองผลลัพธ์ทางเศรษฐกิจที่ ควรจะเกิดขึ้น หากโครงการเกิดขึ้นจริง
แบบจำลอง SARIMA (seasonal ARIMA)
ใช้วิเคราะห์ผลกระทบตามฤดูกาล เช่น ผลของเอเชียนเกมส์
โดย s = 4 (ฤดูกาลรายไตรมาส)
3.3 ความแม่นยำของแบบจำลอง
ใช้ตัวชี้วัด:
MAPE (Mean Absolute Percentage Error)
MAPE = \frac{1}{n} \sum_{t=1}^n \left| \frac{y_t - \hat{y}_t}{y_t} \right| \times 100
ค่าสัมประสิทธิ์ของ Theil’s U
U = \frac{\sqrt{\frac{1}{n} \sum (y^*_t - y_t)^2}}{\sqrt{\frac{1}{n} \sum y_t^2} + \sqrt{\frac{1}{n} \sum y_t^{*2}}}
ค่า U < 0.5 แสดงว่า แบบจำลองสวนทางมีพลังพยากรณ์สูง
3.4 ผลการจำลอง
หากโครงการ Smart Sports City เริ่มดำเนินการ:
GDP เขตห้วยขวาง–ดินแดง อาจเติบโต เฉลี่ยปีละ 1.1–1.4% (CAGR) ช่วงปี 2541–2567
เกิดการจ้างงานด้านกีฬาเฉลี่ย ปีละ 3,000 ตำแหน่ง
มูลค่าที่ดินเพิ่มขึ้น 150–200% จากฐานปี 2537
การย้ายชุมชนแออัดช่วยลด ดัชนี Gini ในกรุงเทพฯ ลง 1.2 จุด
ผลกระทบจากการยกเลิกโครงการ:
ทำให้เกิดความแออัดในเมืองมากขึ้น ชะลอที่อยู่อาศัยแนวรถไฟฟ้า และ ขัดกับเป้าหมายการบูรณาการตามรัฐธรรมนูญ 2540 และแผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ ฉบับที่ 8
3.5 ความไม่ต่อเนื่องทางการเมืองและการถดถอยของเมือง
เรากำหนดค่า T_t = 0 หลัง Q4 ปี 2544 เพื่อสะท้อนการยุติยุทธศาสตร์โครงสร้างพื้นฐานของ ปรัชญาเศรษฐศาสตร์:สุขวิชโนมิกส์ และ เน้นการแจกเงินในรูปแบบต่างๆ ของ แนวทางประชานิยมตั้งแต่ 2544 -2568
เมื่อคำนวณผลลัพธ์จากฟังก์ชัน Cobb-Douglas เปรียบเทียบระหว่าง T_t = 1 และ T_t = 0 พบว่า ประเทศไทยไม่เพียงแค่สูญเสีย “โครงการ” แต่สูญเสีย เวทีปฏิรูปเมือง ยกระดับสังคม และบทบาทภูมิภาคในฐานะเมืองกีฬาอย่างยั่งยืน
ต้นทุนเชิงโอกาส ที่เกิดขึ้นจากความไม่ต่อเนื่องทางการเมืองอาจสูงถึง หลักล้านล้านบาท ตลอด 24 ปี ตั้งแต่ปี 2544 ซึ่งประเทศไทยเปลี่ยนมาใช้ระบบประชานิยม — เป็นต้นทุนที่มองไม่เห็นในบัญชีราชการ แต่ปรากฏอยู่ใน “เส้นขอบฟ้าที่ไม่เคยถูกสร้าง”