วัน/เดือน/ปี แต่งนิราศพระประธม
สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ นิพนธ์คำนำระบุอายุของผลงานนี้ว่า
"ในสมัยเมื่อสุนทรภู่ได้พึ่งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว แลกรมหมื่นอับสรสุดาเทพอยู่นั้นไปนมัสการพระปฐมเจดีย์
จึงแต่งนิราสพระประธม ....เรื่อง ๑"
https://vajirayana.org/นิราศพระประธม-ของสุนทรภู่/คำอธิบาย
สุจิตต์ วงษ์เทศ ระบุว่า "นักวรรณคดีเชื่อว่าสุนทรภู่นั่งเรือออกจากกรุงเทพฯ-ธนบุรีเมื่อวันจันทร์ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 12
ตรงกับวันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2385 หลังลาสิกขาบทแล้ว"
https://www.silpa-mag.com/history/article_94353
ส่วน ดร.อภิลักษณ์ เกษมผลกูล พบข้อความในสมุดไทยนิราศพระประธมฉบับหนึ่ง มีข้อความท้ายสมุดว่า
"..วันศุกร์เดือน ๙ แรม ๔ ค่ำ จุลศักราช ๑๑๙๓ ปีฉลู เอกศก ฯ ข้าฯ หนูบุดตาบตัวกับคุณแข.."
จึงสันนิษฐานว่าแต่งราว พ.ศ. ๒๓๗๒ - ๒๓๗๔
https://www.facebook.com/groups/suphanhistory/posts/3524808731164466/
จะหาช่วงเวลาในการแต่งที่แท้จริงได้หรือไม่ (ถวิลวันจันทร์ทิวาขึ้นห้าค่ำ)
เรามาพิเคราะห์กันไปทีละประเด็น
๑
"หนึ่งขอฝากปากคำทำหนังสือ ให้สืบชื่อชั่วฟ้าสุธาสถาน
สุนทราอาลักษณ์เจ้าจักระวาฬ พระทรงสารศรีเศวตเกษกุญชร"
ประโยคนี้ ยืนยันว่าท่านเป็นอาลักษณ์ แต่เป็นการกล่าวถึงตำแหน่งในอดีต หรือหมายถึงสถานะในปัจจุบัน
๒
โชตดีที่ในตอนท้าย ท่านอุทิศส่วนกุศลให้บุคคลหลายท่าน ประกอบด้วย
พอ แม่ อาจารย์ องค์มงกุฏิ พระปิ่นเกล้า
"ส่งส่วนบุญสุนทราสถาพร ถึงบิดรมารดาคุณอาจารย์
ถวายองค์มงกุฎอยุธเยศ ทรงเศวตคชงามทั้งสามสาร"
และ
"สิ้นแผ่นดินปิ่นเกล้ามาเปล่าอกน้ำตาตกตายน้อยลงร้อยหน
ขอพบเห็นเปนข้าฝ่ายุคล พระคุณล้นเลี้ยงเฉลิมให้เพิ่มพูล"
๓
สร้อยพระนาม "ทรงเศวตคชงามทั้งสามสาร" ถูกย้ำอีกครั้งว่า
"พระทรงสารศรีเศวตเกษกุญชร" เมื่อตามด้วยข้อความว่า "สิ้นแผ่นดินปิ่นเกล้า"
ทำให้มั่นใจว่า ท่านหมายถึงตำแหน่งในรัชกาลที่สี่
๔
เมื่อทราบรัชกาลแล้ว ก็ทราบต่อไปว่า
หน้าหนาว วันจันทร์ ขึ้นห้าค่ำ หลังพระปิ่นเกล้าสวรรคต ๗ มกราคม ๒๔๐๙ ก็คือ
วันจันทร์ที่ ๑๒ พฤศจิกายน ๒๔๐๙
เป็นอันปิดคตีได้
วัน/เดือน/ปี แต่งนิราศพระประธม
สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ นิพนธ์คำนำระบุอายุของผลงานนี้ว่า
"ในสมัยเมื่อสุนทรภู่ได้พึ่งพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว แลกรมหมื่นอับสรสุดาเทพอยู่นั้นไปนมัสการพระปฐมเจดีย์
จึงแต่งนิราสพระประธม ....เรื่อง ๑"
https://vajirayana.org/นิราศพระประธม-ของสุนทรภู่/คำอธิบาย
สุจิตต์ วงษ์เทศ ระบุว่า "นักวรรณคดีเชื่อว่าสุนทรภู่นั่งเรือออกจากกรุงเทพฯ-ธนบุรีเมื่อวันจันทร์ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 12
ตรงกับวันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2385 หลังลาสิกขาบทแล้ว"
https://www.silpa-mag.com/history/article_94353
ส่วน ดร.อภิลักษณ์ เกษมผลกูล พบข้อความในสมุดไทยนิราศพระประธมฉบับหนึ่ง มีข้อความท้ายสมุดว่า
"..วันศุกร์เดือน ๙ แรม ๔ ค่ำ จุลศักราช ๑๑๙๓ ปีฉลู เอกศก ฯ ข้าฯ หนูบุดตาบตัวกับคุณแข.."
จึงสันนิษฐานว่าแต่งราว พ.ศ. ๒๓๗๒ - ๒๓๗๔
https://www.facebook.com/groups/suphanhistory/posts/3524808731164466/
จะหาช่วงเวลาในการแต่งที่แท้จริงได้หรือไม่ (ถวิลวันจันทร์ทิวาขึ้นห้าค่ำ)
เรามาพิเคราะห์กันไปทีละประเด็น
๑
"หนึ่งขอฝากปากคำทำหนังสือ ให้สืบชื่อชั่วฟ้าสุธาสถาน
สุนทราอาลักษณ์เจ้าจักระวาฬ พระทรงสารศรีเศวตเกษกุญชร"
ประโยคนี้ ยืนยันว่าท่านเป็นอาลักษณ์ แต่เป็นการกล่าวถึงตำแหน่งในอดีต หรือหมายถึงสถานะในปัจจุบัน
๒
โชตดีที่ในตอนท้าย ท่านอุทิศส่วนกุศลให้บุคคลหลายท่าน ประกอบด้วย
พอ แม่ อาจารย์ องค์มงกุฏิ พระปิ่นเกล้า
"ส่งส่วนบุญสุนทราสถาพร ถึงบิดรมารดาคุณอาจารย์
ถวายองค์มงกุฎอยุธเยศ ทรงเศวตคชงามทั้งสามสาร"
และ
"สิ้นแผ่นดินปิ่นเกล้ามาเปล่าอกน้ำตาตกตายน้อยลงร้อยหน
ขอพบเห็นเปนข้าฝ่ายุคล พระคุณล้นเลี้ยงเฉลิมให้เพิ่มพูล"
๓
สร้อยพระนาม "ทรงเศวตคชงามทั้งสามสาร" ถูกย้ำอีกครั้งว่า
"พระทรงสารศรีเศวตเกษกุญชร" เมื่อตามด้วยข้อความว่า "สิ้นแผ่นดินปิ่นเกล้า"
ทำให้มั่นใจว่า ท่านหมายถึงตำแหน่งในรัชกาลที่สี่
๔
เมื่อทราบรัชกาลแล้ว ก็ทราบต่อไปว่า
หน้าหนาว วันจันทร์ ขึ้นห้าค่ำ หลังพระปิ่นเกล้าสวรรคต ๗ มกราคม ๒๔๐๙ ก็คือ
วันจันทร์ที่ ๑๒ พฤศจิกายน ๒๔๐๙
เป็นอันปิดคตีได้