สุขวิชโนมิกส์: การปฏิรูประบบราชการเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
คุณพ่อสุขวิช รังสิตพล
รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ (2539–2540)
รองประธานคณะกรรมการปฏิรูประบบราชการ
บทคัดย่อ
บทความนี้นำเสนอแนวคิด “สุขวิชโนมิกส์” (Sukavichnomics) ในมิติของ การปฏิรูประบบราชการ ซึ่งเป็นกลไกสำคัญของการพัฒนาอย่างยั่งยืนในประเทศไทย แก่นกลางของแนวคิดนี้คือ “ประชาชนเป็นศูนย์กลาง” โดยรัฐต้องเปลี่ยนบทบาทจากผู้ควบคุมเป็นผู้สนับสนุน ปรับโครงสร้างจากระบบรวมศูนย์เป็นระบบกระจายอำนาจ และพัฒนาองค์กรรัฐให้มี ประสิทธิภาพ โปร่งใส ยืดหยุ่น และ ตอบสนองประชาชน
1. บทนำ
ระบบราชการไทยในอดีตสืบทอดแนวคิดรวมศูนย์จากยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์ แม้จะเข้าสู่ระบอบประชาธิปไตยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2475 แต่ โครงสร้างราชการยังไม่เปลี่ยน ส่งผลให้เกิดปัญหาซ้ำซาก เช่น ความเหลื่อมล้ำ ความล่าช้า การทุจริต และขาดประสิทธิภาพ
2. แนวคิดสุขวิชโนมิกส์ในการปฏิรูประบบราชการ
แนวคิดสุขวิชโนมิกส์ประกอบด้วยหลักการสำคัญ 4 ประการ:
2.1 ประชาชนเป็นศูนย์กลาง
การปฏิรูปต้องยึดประโยชน์ของประชาชนเป็นหลัก โดยรัฐต้องเป็น “ผู้รับใช้ประชาชน” ไม่ใช่ “ผู้ควบคุมประชาชน” การบริการรัฐต้องโปร่งใส รวดเร็ว และเป็นธรรม
2.2 กระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น
ระบบราชการรวมศูนย์ทำให้ท้องถิ่นขาดอำนาจตัดสินใจ สุขวิชโนมิกส์เสนอให้ ถ่ายโอนภารกิจ งบประมาณ และบุคลากรสู่ท้องถิ่น พร้อมสร้างกลไกตรวจสอบโดยประชาชน
2.3 ปรับโครงสร้างเพื่อความยืดหยุ่น
ลดขนาดภาครัฐ โดยรวมหน่วยงานที่ซ้ำซ้อน ปรับเปลี่ยนบทบาทจาก “ผู้ทำ” เป็น “ผู้กำกับดูแล” และส่งเสริมให้เอกชนเข้ามามีบทบาทมากขึ้น เช่น ในด้านการศึกษา การสาธารณสุข และเศรษฐกิจ
2.4 สร้างระบบคุณธรรมและผลสัมฤทธิ์
จากระบบอาวุโสมาเป็นระบบ “สมรรถนะและผลงาน” ส่งเสริมข้าราชการที่มีจิตสำนึกบริการประชาชน และลงโทษผู้ทุจริตอย่างเด็ดขาด
3. ยุทธศาสตร์แผนแม่บทการปฏิรูประบบราชการ (2540–2544)
3.1 หลักการ 12 ข้อในการปรับบทบาทภาครัฐ
รวมถึงการควบรวมหน่วยงาน, ลดขั้นตอนราชการ, แปรรูปรัฐวิสาหกิจที่ไม่จำเป็น, และถ่ายโอนภารกิจสู่ท้องถิ่น
3.2 หลักการ 10 ข้อในการปรับระบบทำงาน
มุ่งปรับกระบวนงาน, เพิ่มความคล่องตัว, ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ และกำหนดตัวชี้วัดผลลัพธ์แทนตัวชี้วัดปริมาณ
4. ความเชื่อมโยงกับการปฏิรูปอื่นๆ
สุขวิชโนมิกส์เน้น “การปฏิรูปเชิงระบบ” ที่สอดคล้องกับ:
การอภิวัฒน์การศึกษา 2538
การปฏิรูประบบสุขภาพแห่งชาติ
การจัดทำรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540
การวางรากฐานการเมืองใหม่และประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม
5. บทเรียนสำคัญ
การปฏิรูประบบราชการต้องอาศัย ภาวะผู้นำทางปัญญา (Intellectual Leadership)
การมีส่วนร่วมของประชาชนทุกระดับคือกุญแจสู่ความสำเร็จ
ระบบราชการต้องปรับตัวตลอดเวลาให้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงโลก
6. สรุป
“สุขวิชโนมิกส์” เสนอกรอบคิดใหม่ที่ไม่ได้เน้นเพียงการ “ตัดลด” ระบบราชการ แต่เน้นการสร้างระบบที่ ตอบสนองต่อประชาชน มีธรรมาภิบาล และยืดหยุ่นกับโลกยุคใหม่ เพื่อให้รัฐไทยเป็น รัฐร่วมสมัย ที่สามารถนำพาประเทศสู่ ความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
Rangsitpol, Sukavich. "New aspirations for education in Thailand: towards educational excellence by the year 2007." (1996).
ทฤษฎี :สุขวิชโนมิกส์
Sukavichinomics: Poverty Reduction :Sabry, Fouad. Education Economics: Empowering Minds, Fueling Economies, a Journey Into Education Economics. One Billion Knowledgeable, 2023. eBook. ISBN 9791222095110.
https://books.google.co.th/books?id=wGHqEAAAQBAJ&pg=PT92&dq=sukavich+rangsitpol&hl=th&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&sa=X&ved=2ahUKEwiPrcPviNeNAxUPSmwGHeVcKWw4ChDoAXoECAsQAw
Sukavichinomics: Thailand Reform:In Dictionary of Thailand, 467. Bangkok: Editions Didier Millet, 2024. References
https://books.google.co.th/books?id=6e0PEQAAQBAJ&pg=PA467&dq=sukavich+rangsitpol&hl=th&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&sa=X&ved=2ahUKEwiN5aSaiNeNAxUqTGwGHTmJJv4Q6AF6BAgJEAM
Fry, Gerald W. Historical Dictionary of Thailand. 3rd ed. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers, 2024. eBook. ISBN 9781538157442.
DERRICOTT, Ray, et al. National case studies of citizenship education.
Citizenship for the 21st Century: An international perspective on education, 2000, 23-92.
COGAN, John J. CHALLENGES OF IMPLEMENTATION.
Citizenship for the 21st Century: An International Perspective on Education, 2014, 171.
การปฏิรูประบบราชการเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
คุณพ่อสุขวิช รังสิตพล
รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ (2539–2540)
รองประธานคณะกรรมการปฏิรูประบบราชการ
บทคัดย่อ
บทความนี้นำเสนอแนวคิด “สุขวิชโนมิกส์” (Sukavichnomics) ในมิติของ การปฏิรูประบบราชการ ซึ่งเป็นกลไกสำคัญของการพัฒนาอย่างยั่งยืนในประเทศไทย แก่นกลางของแนวคิดนี้คือ “ประชาชนเป็นศูนย์กลาง” โดยรัฐต้องเปลี่ยนบทบาทจากผู้ควบคุมเป็นผู้สนับสนุน ปรับโครงสร้างจากระบบรวมศูนย์เป็นระบบกระจายอำนาจ และพัฒนาองค์กรรัฐให้มี ประสิทธิภาพ โปร่งใส ยืดหยุ่น และ ตอบสนองประชาชน
1. บทนำ
ระบบราชการไทยในอดีตสืบทอดแนวคิดรวมศูนย์จากยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์ แม้จะเข้าสู่ระบอบประชาธิปไตยตั้งแต่ปี พ.ศ. 2475 แต่ โครงสร้างราชการยังไม่เปลี่ยน ส่งผลให้เกิดปัญหาซ้ำซาก เช่น ความเหลื่อมล้ำ ความล่าช้า การทุจริต และขาดประสิทธิภาพ
2. แนวคิดสุขวิชโนมิกส์ในการปฏิรูประบบราชการ
แนวคิดสุขวิชโนมิกส์ประกอบด้วยหลักการสำคัญ 4 ประการ:
2.1 ประชาชนเป็นศูนย์กลาง
การปฏิรูปต้องยึดประโยชน์ของประชาชนเป็นหลัก โดยรัฐต้องเป็น “ผู้รับใช้ประชาชน” ไม่ใช่ “ผู้ควบคุมประชาชน” การบริการรัฐต้องโปร่งใส รวดเร็ว และเป็นธรรม
2.2 กระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น
ระบบราชการรวมศูนย์ทำให้ท้องถิ่นขาดอำนาจตัดสินใจ สุขวิชโนมิกส์เสนอให้ ถ่ายโอนภารกิจ งบประมาณ และบุคลากรสู่ท้องถิ่น พร้อมสร้างกลไกตรวจสอบโดยประชาชน
2.3 ปรับโครงสร้างเพื่อความยืดหยุ่น
ลดขนาดภาครัฐ โดยรวมหน่วยงานที่ซ้ำซ้อน ปรับเปลี่ยนบทบาทจาก “ผู้ทำ” เป็น “ผู้กำกับดูแล” และส่งเสริมให้เอกชนเข้ามามีบทบาทมากขึ้น เช่น ในด้านการศึกษา การสาธารณสุข และเศรษฐกิจ
2.4 สร้างระบบคุณธรรมและผลสัมฤทธิ์
จากระบบอาวุโสมาเป็นระบบ “สมรรถนะและผลงาน” ส่งเสริมข้าราชการที่มีจิตสำนึกบริการประชาชน และลงโทษผู้ทุจริตอย่างเด็ดขาด
3. ยุทธศาสตร์แผนแม่บทการปฏิรูประบบราชการ (2540–2544)
3.1 หลักการ 12 ข้อในการปรับบทบาทภาครัฐ
รวมถึงการควบรวมหน่วยงาน, ลดขั้นตอนราชการ, แปรรูปรัฐวิสาหกิจที่ไม่จำเป็น, และถ่ายโอนภารกิจสู่ท้องถิ่น
3.2 หลักการ 10 ข้อในการปรับระบบทำงาน
มุ่งปรับกระบวนงาน, เพิ่มความคล่องตัว, ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ และกำหนดตัวชี้วัดผลลัพธ์แทนตัวชี้วัดปริมาณ
4. ความเชื่อมโยงกับการปฏิรูปอื่นๆ
สุขวิชโนมิกส์เน้น “การปฏิรูปเชิงระบบ” ที่สอดคล้องกับ:
การอภิวัฒน์การศึกษา 2538
การปฏิรูประบบสุขภาพแห่งชาติ
การจัดทำรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540
การวางรากฐานการเมืองใหม่และประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม
5. บทเรียนสำคัญ
การปฏิรูประบบราชการต้องอาศัย ภาวะผู้นำทางปัญญา (Intellectual Leadership)
การมีส่วนร่วมของประชาชนทุกระดับคือกุญแจสู่ความสำเร็จ
ระบบราชการต้องปรับตัวตลอดเวลาให้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงโลก
6. สรุป
“สุขวิชโนมิกส์” เสนอกรอบคิดใหม่ที่ไม่ได้เน้นเพียงการ “ตัดลด” ระบบราชการ แต่เน้นการสร้างระบบที่ ตอบสนองต่อประชาชน มีธรรมาภิบาล และยืดหยุ่นกับโลกยุคใหม่ เพื่อให้รัฐไทยเป็น รัฐร่วมสมัย ที่สามารถนำพาประเทศสู่ ความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
Rangsitpol, Sukavich. "New aspirations for education in Thailand: towards educational excellence by the year 2007." (1996).ทฤษฎี :สุขวิชโนมิกส์
Sukavichinomics: Poverty Reduction :Sabry, Fouad. Education Economics: Empowering Minds, Fueling Economies, a Journey Into Education Economics. One Billion Knowledgeable, 2023. eBook. ISBN 9791222095110. https://books.google.co.th/books?id=wGHqEAAAQBAJ&pg=PT92&dq=sukavich+rangsitpol&hl=th&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&sa=X&ved=2ahUKEwiPrcPviNeNAxUPSmwGHeVcKWw4ChDoAXoECAsQAw
Sukavichinomics: Thailand Reform:In Dictionary of Thailand, 467. Bangkok: Editions Didier Millet, 2024. References https://books.google.co.th/books?id=6e0PEQAAQBAJ&pg=PA467&dq=sukavich+rangsitpol&hl=th&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&sa=X&ved=2ahUKEwiN5aSaiNeNAxUqTGwGHTmJJv4Q6AF6BAgJEAM
Fry, Gerald W. Historical Dictionary of Thailand. 3rd ed. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers, 2024. eBook. ISBN 9781538157442.
DERRICOTT, Ray, et al. National case studies of citizenship education. Citizenship for the 21st Century: An international perspective on education, 2000, 23-92.
COGAN, John J. CHALLENGES OF IMPLEMENTATION. Citizenship for the 21st Century: An International Perspective on Education, 2014, 171.