ดิฉันอ่านพบเนื้อความในวิทยานิพนธ์ของ ศุภชัย ต๊ะวิชัย (2549) ที่ศึกษาคำแสดงอารมณ์โกรธในภาษาไทยและนำเสนอคำแสดงอารมณ์โกรธ จำนวน 20 คำ ได้แก่ โกรธ โกรธเกรี้ยว ขัดเคืองใจ ขึ้ง ขึ้งโกรธ ขุ่นเคือง คั่งแค้น เคียดแค้น เคือง แค้น แค้นใจ เจ็บแค้น เจ็บใจ ฉุนเฉียว เดือดดาล โทสะ โมโห ไม่พอใจ หงุดหงิด อาฆาต
ซึ่งมีลักษณะขององค์ประกอบพื้นฐานร่วมกัน คือ
“1. อารมณ์ ความรู้สึกที่เกิดจากสิ่งเร้าภายนอกและส่งไปยังสมองเพื่อให้เกิดการรับรู้และส่งผลกระทบต่อจิตใจ ส่งผลให้มีความรู้สึกหรืออารมณ์เกิดขึ้น
2. ความรู้สึกภายใน ความรู้สึกภายในจิตใจของมนุษย์
3. ไม่พอใจ ความรู้สึกที่ไม่เป็นไปดังที่ใจต้องการหรือความรู้สึกที่ตรงกันข้ามกับความต้องการของจิตใจ
4. รุนแรง ความรุนแรงที่จะเกิดขึ้นจากอารมณ์โกรธ ไม่ว่าจะเป็นความรุนแรงที่เกี่ยวข้องภายในจิตใจหรือความรุนแรงที่แสดงออกมาทางพฤติกรรม
ภายนอก อย่างไรก็ตาม ความรุนแรงจะขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอกด้วย
5. ก้าวร้าว ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่แสดงให้เห็นถึงการระรานผู้อื่นหรือผู้ที่อยู่ใกล้ชิดอันเนื่องมาจากความโกรธ”
ดิฉันลองจัดกลุ่มของความโกรธตามลักษณะการแสดงออกเป็น 3 กลุ่ม ดังนี้
1. อาการที่แสดงออกทางร่างกาย
ทำตาเขียว หน้าหงิก หน้างอ หน้ามุ่ย หน้าบึ้ง หน้าบอกบุญไม่รับ (มีสีหน้าบึ้งตึง) ขึ้นเสียง ทำเสียงเขียว เลือดขึ้นหน้า (โกรธจัดจนหน้าแดง โมโหจัด)
2. พฤติกรรมที่แสดง
ปั้นปึง ขึงตา ถทึง วีน ออกฤทธิ์ออกเดช ออกฤทธิ์ ระเบิดอารมณ์ พาลรีพาลขวาง (หาเหตุทะเลาะวิวาทอย่างไม่มีเหตุผล) เหวี่ยง หัวฟัดหัวเหวี่ยง
ปรี๊ดแตก เกรี้ยวกราด กราดเกรี้ยว บันดาลโทสะ
3. ลักษณะอารมณ์
ไม่พอใจ เคือง ขุ่นเคือง ขุ่นเคืองหมองใจ ขุ่นเคืองใจ ฉุน ฉุนเฉียว ปั่นป่วน พื้นเสีย อารมณ์ไม่ดี อารมณ์เสีย เสียอารมณ์ อารมณ์ปะทุ คุกรุ่น เร่าร้อน รุ่มร้อน ร้อนรุ่ม เดือด พลุ่งพล่าน เดือดดาล เป็นเดือดเป็นแค้น เดือดแค้น แค้น คุมแค้น อาฆาต
เมื่อได้รับทราบถ้อยคำต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องของความโกรธแล้ว ทำให้นึกถึง หนังสือ “ลักขณาทิจตุกะแห่งปรมัตถธรรม” รวบรวมโดยขุนสรรพกิจโกศล (โกวิท ปัทมะสุนทร) ที่อธิบายลักษณะของโทสะไว้ว่า
“มีความหยาบกระด้าง เป็นลักษณะ
มีการทำให้จิตตนและผู้อื่นหม่นไหม้ เป็นกิจ
มีการประทุษร้ายการทำลาย เป็นผล
มีอาฆาตวัตถุ เป็นเหตุใกล้”
พอทราบลักษณะของความโกรธอย่างนี้แล้ว ไม่น่าโกรธเลย
ที่มา
ศุภชัย ต๊ะวิชัย อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์แสดงอารมณ์โกรธในภาษาไทย วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร์มหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร 2549
คำแสดงอารมณ์โกรธ
ซึ่งมีลักษณะขององค์ประกอบพื้นฐานร่วมกัน คือ
“1. อารมณ์ ความรู้สึกที่เกิดจากสิ่งเร้าภายนอกและส่งไปยังสมองเพื่อให้เกิดการรับรู้และส่งผลกระทบต่อจิตใจ ส่งผลให้มีความรู้สึกหรืออารมณ์เกิดขึ้น
2. ความรู้สึกภายใน ความรู้สึกภายในจิตใจของมนุษย์
3. ไม่พอใจ ความรู้สึกที่ไม่เป็นไปดังที่ใจต้องการหรือความรู้สึกที่ตรงกันข้ามกับความต้องการของจิตใจ
4. รุนแรง ความรุนแรงที่จะเกิดขึ้นจากอารมณ์โกรธ ไม่ว่าจะเป็นความรุนแรงที่เกี่ยวข้องภายในจิตใจหรือความรุนแรงที่แสดงออกมาทางพฤติกรรม
ภายนอก อย่างไรก็ตาม ความรุนแรงจะขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอกด้วย
5. ก้าวร้าว ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่แสดงให้เห็นถึงการระรานผู้อื่นหรือผู้ที่อยู่ใกล้ชิดอันเนื่องมาจากความโกรธ”
ดิฉันลองจัดกลุ่มของความโกรธตามลักษณะการแสดงออกเป็น 3 กลุ่ม ดังนี้
1. อาการที่แสดงออกทางร่างกาย
ทำตาเขียว หน้าหงิก หน้างอ หน้ามุ่ย หน้าบึ้ง หน้าบอกบุญไม่รับ (มีสีหน้าบึ้งตึง) ขึ้นเสียง ทำเสียงเขียว เลือดขึ้นหน้า (โกรธจัดจนหน้าแดง โมโหจัด)
2. พฤติกรรมที่แสดง
ปั้นปึง ขึงตา ถทึง วีน ออกฤทธิ์ออกเดช ออกฤทธิ์ ระเบิดอารมณ์ พาลรีพาลขวาง (หาเหตุทะเลาะวิวาทอย่างไม่มีเหตุผล) เหวี่ยง หัวฟัดหัวเหวี่ยง
ปรี๊ดแตก เกรี้ยวกราด กราดเกรี้ยว บันดาลโทสะ
3. ลักษณะอารมณ์
ไม่พอใจ เคือง ขุ่นเคือง ขุ่นเคืองหมองใจ ขุ่นเคืองใจ ฉุน ฉุนเฉียว ปั่นป่วน พื้นเสีย อารมณ์ไม่ดี อารมณ์เสีย เสียอารมณ์ อารมณ์ปะทุ คุกรุ่น เร่าร้อน รุ่มร้อน ร้อนรุ่ม เดือด พลุ่งพล่าน เดือดดาล เป็นเดือดเป็นแค้น เดือดแค้น แค้น คุมแค้น อาฆาต
เมื่อได้รับทราบถ้อยคำต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องของความโกรธแล้ว ทำให้นึกถึง หนังสือ “ลักขณาทิจตุกะแห่งปรมัตถธรรม” รวบรวมโดยขุนสรรพกิจโกศล (โกวิท ปัทมะสุนทร) ที่อธิบายลักษณะของโทสะไว้ว่า
“มีความหยาบกระด้าง เป็นลักษณะ
มีการทำให้จิตตนและผู้อื่นหม่นไหม้ เป็นกิจ
มีการประทุษร้ายการทำลาย เป็นผล
มีอาฆาตวัตถุ เป็นเหตุใกล้”
พอทราบลักษณะของความโกรธอย่างนี้แล้ว ไม่น่าโกรธเลย
ที่มา
ศุภชัย ต๊ะวิชัย อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์แสดงอารมณ์โกรธในภาษาไทย วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร์มหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร 2549