ซีมอน เดอ โบวัวร์ นักปรัชญาสายสตรีนิยมชาวฝรั่งเศสเคยกล่าวประโยคอันเลื่องลือไว้ว่า "คนไม่ได้เกิดมาเป็นผู้หญิง หากแต่ ‘กลาย’ เป็นผู้หญิง" ซึ่งชี้ให้เห็นถึงการที่ ‘ความเป็นผู้หญิง’ เป็นสิ่งที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับเพศทางชีวภาพเมื่อแรกเกิด

แต่เป็น ‘บทบาท’ หรือคุณลักษณะที่คนเรียนรู้และปฏิบัติตามเมื่อเติบโตขึ้นในภายหลัง ความเป็นหญิงคือสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นจากการขัดเกลาทางสังคมและวัฒนธรรม ที่คาดหวังให้ผู้หญิงดำเนินชีวิตตามบทบาทและหน้าที่ที่ถูกกำหนดไว้ เช่น บทบาทการเป็นแม่บ้าน ภรรยา หรือแม้กระทั่งการเป็นแม่

 

ในเอ็มวี New Woman ดูจะเป็นอีกหนึ่งผลงานที่ว่าด้วยการต่อรองและ ‘เล่น’ กับบทบาทความเป็นผู้หญิงในสังคมสมัยใหม่ โดยเฉพาะการที่ผู้หญิงเหมือนกับต้องสร้าง ‘Alter Ego’ หรืออีกหนึ่งตัวตน หรือหลาย ๆ ตัวตนขึ้นมา เพื่อแสดงออกหรือใช้รับมือกับในสถานการณ์ที่แตกต่างกันออกไป

 

ไม่ว่าจะเป็นบทบาทการเป็นผู้หญิงสตรองในที่ทำงาน การเป็นคนเรียบร้อยอ่อนหวานเมื่อพบปะผู้ใหญ่ หรือแม้กระทั่งการ ‘แกล้งโง่’ เพื่อให้ฝ่ายชายที่หมายปองรู้สึกดี รู้สึกเหนือกว่า หรืออยากปกป้องและทะนุถนอม

 

แม้ว่าการสลับปรับเปลี่ยนตัวตนจะดูเป็นไปในทางไม่ดี แต่ที่จริงแล้วนี่คือสกิลหรือ ‘กลยุทธ’ เพื่อต่อรองกับบทบาททางเพศของผู้หญิงยุคใหม่ หรือ ‘New Woman’ ซึ่งดูจะมีหลากหลายบทบาท แต่ทุกบทบาทก็ล้วนมาจากความชาญฉลาดของผู้หญิงยุคใหม่ที่รู้ว่าจะ ‘เล่น’ กับกติกาของสังคมอย่างไร

 

เปิดมาซีนแรก ๆ เราก็จะเห็นเหล่าผู้หญิงนั่งอ่านแม็กกาซีนที่มีภาพปกเป็นลิซ่าเวอร์ชัน Rockstar พร้อมกับคำว่า Alter Ego ตัวโต ๆ ราวกับจะบอกเป็นนัยว่า ตัวตนใน Rockstar ก็เป็นอีกหนึ่งบทบาทหรือตัวตนที่ถูกสร้างขึ้นของลิซ่า และในเอ็มวีนี้เราก็จะได้เห็นตัวตนและด้านอื่น ๆ ที่แตกต่างไปของเธอ

กระจกเป็นอีกหนึ่งสัญลักษณ์ที่มักปรากฏในหนังหรือวรรณกรรมที่สำรวจตัวตนอันหลากหลายของตัวละคร ซึ่งภาพลิซ่าในห้องกระจกก็เหมือนเป็นการสื่อเป็นนัยถึงบทบาทอันหลากหลายของการเป็น ‘ลิซ่า’

ยังมีอีกหลายฉากใน New Woman ที่สะท้อนนัยยะของตัวตนอันหลากหลายที่ถูกผู้หญิง (ลิซ่า) สร้างขึ้นเพื่อต่อรองกับบทบาทความเป็นหญิงในสังคม เช่น ฉากเครื่องถ่ายเอกสารที่มีภาพ (ตัวตน) ของลิซ่าถูกผลิตออกมาอย่างรวดเร็ว

หรือในฉากที่มีภาพของลิซ่าในหลากหลายท่าทางและอารมณ์ ซึ่งมีปากกาวงกำกับไว้ ก็เหมือนจะเป็นการสื่อนัยถึงบทบาทหรือตัวตนของผู้หญิงที่ได้รับความเห็นชอบจากสังคม

แอปเปิลคืออีกหนึ่งสัญลักษณ์ที่เกี่ยวข้องกับความเป็นหญิง เชื่อมโยงกับตำนานอดัมกับอีฟ มนุษย์คู่แรกในไบเบิลที่ถูกพระเจ้าลงโทษจากการเผลอใจแอบชิมแอปเปิลต้องห้าม ซึ่งบางเวอร์ชันก็ระบุว่า อีฟคือผู้ที่โน้มน้าวให้อดัมกินแอปเปิล เป็นการสื่อนัยถึงการที่ผู้หญิงเป็นผู้ล่อลวงให้ผู้ชายกระทำบาป

ในเอ็มวี New Woman ของลิซ่า นอกจากจะมีฉากขาผู้หญิงกับแอปเปิล ซึ่งเหมือนเป็นการเสียดสีหรือเยาะเย้ยความเชื่อเกี่ยวกับบาปดั้งเดิมของผู้หญิง ยังมีฉากที่แอปเปิลถูกเหยียบ เปรียบเสมือนการจะไม่ทนกับแนวคิดโบราณที่กดขี่ผู้หญิง หรือจะไม่ยอมรับ ‘บาป’ ของการเกิดเป็นผู้หญิงอีกต่อไป

ในฉากที่ลิซ่าเต้นอยู่ในพื้นที่ส่วนตัว แต่กลับมีผู้ชายแอบมองเธอ ก็อาจเป็นการสะท้อนแนวคิดเรื่อง ‘Male Gaze’ ที่อธิบายถึงมุมมองหรือวิธีการที่ผู้หญิง ‘ถูกมอง’ แล้วถูกนำเสนอภาพออกมาในสื่อและศิลปะผ่านสายตาของผู้ชาย

โดยเฉพาะในภาพยนตร์ที่ผู้ชมมักจะรับรู้ภาพของผู้หญิงผ่านมุมมองของผู้ชาย ซึ่งมักจะมองผู้หญิงในลักษณะที่เป็นวัตถุทางเพศ (Sexual Objects) ผู้ชายมีอำนาจและเป็นผู้ควบคุมทั้งในแง่ของการสร้างภาพและการบริโภคภาพ ในขณะที่ผู้หญิงถูกวางไว้ในตำแหน่งที่ต้องถูกมองและถูกควบคุม

อย่างไรก็ตามผู้ชมจะเห็นลิซ่าเต้นต่อไปโดยไม่สนใจการจับจ้องของผู้ชาย ซึ่งอาจสื่อถึงการแสดงออกตัวตนที่แท้จริงของเธอ ซึ่งก็คือความรักในการเต้น โดยไม่สนใจสายตาที่จับจ้อง หรืออาจจะสะท้อนถึงการที่เธอรู้ว่าจะเล่นกับบทบาทที่ถูกคาดหวังจากสังคมอย่างไร นั่นคือการเรียกคืนอำนาจของ ‘New Woman’

 

ฉากที่นำเสนอภาพของลิซ่ากับโรซาเลียแบบสีขาวกับดำ ก็คือภาพที่อธิบายแนวคิดเรื่องการสร้าง Alter Ego ของผู้หญิงเพื่อรับมือกับความคาดหวังของสังคมได้อย่างครบถ้วน ในภาพนี้ พวกเธอเหมือนจะเป็นคนเดียวกัน แต่ก็แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

เหมือนผู้หญิงที่อาจมีทั้งด้านใสซื่อบริสุทธิ์ และด้านที่มีความคิดเจ้าเล่ห์ชั่วร้าย ดังเช่นอุปรากรและหนังเรื่อง Black Swan ที่สะท้อนแนวคิดเรื่องด้านดีและด้านชั่วร้ายในตัวผู้หญิง แต่ทั้งสองด้านก็ต้องดำรงอยู่คู่กัน เพื่อประกอบเป็นตัวตนของ ‘ผู้หญิง’

by GroundControl @GroundControlTH 

Link : https://x.com/GroundControlTH/status/1824300797619999011