The English Patient ภาพยนตร์และนวนิยาย ระดับขึ้นหิ้ง มีให้ชมใน Netflix
ภาพยนตร์ทำเงิน ถ้าเปรียบกับอาหาร ก็เหมือนส้มตำ ทานปุ๊บ รู้รสปั๊บ
แต่ The English Patient ถ้าเปรียบกับอาหารก็เหมือน โอมากาเสะ ที่ประกอบขึ้นมาด้วย
กรรมวิธีพิถีพิถัน ต้องใช้เวลาในการทำความเข้าใจรสเล็กๆน้อยๆที่หลอมรวมกันอยู่
มาดูกันค่ะ ว่า เราจะเข้าถึงกลไกศิลปะของภาพยนตร์เรื่องนี้ได้อย่างไร
1. สัญชาติ
ชื่อเรื่อง English Patient (คนไข้ชาวอังกฤษ) เราจะเห็นนัยของการป่วย สัญชาติ ความคลุมเครือ
อยู่ในชื่อ ตัวละครเอก ซึ่งรูปหล่อ ราคะรุมเร้า ภายนอกดูเงียบขรึม
เขาไม่เพียงป่วยทางกายจากสงคราม จนใบหน้าเกิดบาดแผลปกปิดไม่เห็นคนเดิม
แต่เขายังป่วยใจ มีอดีตก่อนการบาดเจ็บที่ต้องแกะรอยจากความทรงจำ
ประเด็นนี้ ทำให้น่าติดตาม เขาคือใคร เรื่องราวในอดีตของเขาเป็นมาอย่างไร
เปิดเรื่องด้วยการพบชายบาดเจ็บ จนใบหน้าบิดเบือน ระบุไม่ได้ว่าเป็นใคร
เมื่อถูกถามโดยเจ้าหน้าที่ เขาก็จำตัวเองไม้ได้ และนั่นคือช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2
ซึ่งคำว่า ฝ่ายใด เป็นคนชาติใด เป็นสาระสำคัญของบทสนทนายุคนั้น
สุดท้าย เขาถูกเรียกในค่ายว่า ผู้ป่วยชาวอังกฤษ ยังคงมีความทรงจำที่ปะติดปะต่อได้บางส่วน
แต่เขาอาจจงใจโกหกว่าเขาเป็นชาวอังกฤษก็ได้
เพราะค่ายที่รักษาตอนนั้น คือ ฝ่ายพันธมิตร มีพยาบาลชาวแคนนาดาดูแล
เขาคือ ชาวฮังการี ที่ทำงานให้กับอังกฤษ ทั้งที่รัฐบาลฮังการีร่วมรบฝ่ายเยอรมัน/อักษะ
เราจึงได้ยินคำว่า ทรยศ บ่อยๆ ในเรื่อง แต่ถ้าศึกษาลึกๆ คนที่ไม่ชอบความก้าวร้าว
ในยุคนั้น ก็มักสนับสนุนฝ่ายพันธมิตร ไม่ได้เข้าฝ่ายเดียวกับรัฐบาลของตนเอง
ถ้าฮังการี คือ ยูเครน เยอรมันก็เหมือนรัสเซีย ขนาดประเทศไม่เท่ากัน มองได้ว่า
ฮังการีไม่ปลอดภัยหากท้าทายประเทศเพื่อนบ้านที่ใหญ่กว่า จึงยอมอยู่ฝ่ายเยอรมัน
ถ้าคุณเป็นชาวอังกฤษ ที่นั่งบนเครื่องบินเยอรมัน
คุณก็ถูกยิงสอยลงมาอยู่ดี การถูกแปะว่าเชื้อชาติใด อยู่ฝ่ายใดในสงคราม
จึงกลายเป็นประเด็นที่ต้องระวังก่อนพูดออกไป
2. สัญลักษณ์
ความรัก เรื่องราวของชายชู้ เสน่ห์แรง อาจทำสิ่งที่ไม่ถูก แต่คุณเกลียดเขาไม่ลง
ยามสงครามที่จิตใจเหือดแห้งอ้างว้างราวทะเลทราย ความรักที่เกิดขึ้นก็เป็นเสมือนแหล่งน้ำ
ความประทับใจต่อความเฉลียวฉลาดมาร์ทผู้ดี ของฝ่ายหญิง ซึ่งมีสามีอยู่แล้ว ใจของชายหนุ่ม
อุณหภูมิความรู้สึกอุปมาเหมือนทะเลทราย ที่ร้อนระอุ
ตัวละครเอก ถูกส่งมาสำรวจทะเลทราย เขตแดน และสมรภูมิรบ
ทะเลทราย คือสัญลักษณ์ของความเดือดแห่งสงครามและความรักร้อนรุ่ม
ในภาพยนตร์ใช้โทนสีร้อนและความมืด
ด้วยเป็นนิยายที่ต่อต้านสงครามอย่างเงียบๆ เราจะเห็นบันทึกของคนใกล้ตาย อย่างนางเอก
ที่ไม่อยากเห็นการขีดเส้นพรมแดน
ความปรารถนาของนางเอก เมื่อถูกทิ้งไว้ในถ้ำกลางทะเลทราย คือ
"to walk in such a place with you (พระเอก). With friends, on an earth
without maps."
คล้ายใจนาง ที่ภักดีต่อสามีแต่หลงรักชายชู้ เมื่อมีการแบ่งใจ ความรู้สึกผิดถูกจะเกิดขึ้นทันที
เธอจึงไม่อยากให้มีการแบ่งแยกเขตแดนในทะเลทราย
นางเอกถูกอุ้มร่างไปพักในถ้ำ รอพระเอกกลับมา ซึ่งเป็นซีนสำคัญ
ถ้ำ คือ ความมืดในใจของนางเอกเอง ที่อยากจะออกไปจากความรู้สึกลุ่มหลงมืดมน หาความสุขได้ยาก
Katharine Clifton (เขียนบันทึก ขณะบาดเจ็บและรอคอยการกลับมาของพระเอกตามสัญญา) :
... Fears we've hidden in - like this wretched cave. ...
I know you'll come carry me out to the Palace of Winds.
That's what I've wanted: to walk in such a place with you.
With friends, on an earth without maps.
The lamp has gone out and I'm writing in the darkness."
3. ความย้อนแย้ง
คนป่วยทั่วไปอยากหาย แต่พระเอกอยากตาย คนอื่นอยากจำ แต่พระเอกไม่อยากนึกออก
1. ยิ่งปะติดปะต่อความจำได้ ยิ่งเจ็บปวดด้านความรัก 2. ยิ่งรู้ความจริงว่าตนเป็นใคร ยิ่งไม่ปลอดภัย
(แท้จริงคือคนไข้ชาวฮังการีในค่ายพันธมิตร ซึ่งเป็นฝ่ายตรงข้าม)
พระเอกเต็มไปด้วยความคลุมเครือ
เจอภาคใสๆ ของพยาบาล เขาเริ่มเล่าเรื่องของตนเอง
อัลมาชี่ : "ทำไม..คุณถึงตั้งใจจะให้ผมมีชีวิตอยู่ต่อไปนัก?"
ฮาน่า: เพราะชั้นเป็นพยาบาล
4. การปกปิด
ภายใต้หน้าตาที่ถูกปกปิด คือ รอยแผล+ผ้าพันแผลบนใบหน้า มองไม่ออกว่าเขาคือใคร
เขาคือใคร มีความเป็นมาอย่างไร และเขาคนคือ ฝ่ายใดในสงคราม
ในภาคชนชั้นที่มีการศึกษาสูง รวมถึงพฤติกรรมที่สุ่มเสี่ยงทางจริยธรรม
ทำให้การปิดบังเกิดขึ้น ไม่ว่าเรื่องความรัก และกลยุทธิ์สงคราม
5. การทรยศ
ในสงคราม เมื่อยื่นแผนที่ที่สำรวจให้ฝ่ายตรงข้าม แลกกับเครื่องมือ/วิธีไปช่วยชีวิตคนรัก
เท่ากับทรยศต่อฝ่ายตนเอง แต่มุ่งทำเพื่อเหตุผลส่วนตัว คือ ความรักที่จริงจังและรุนแรง
การทรยศด้านความรัก
-หญิงที่แต่งงานแล้ว มีใจให้ชายอีกคน
-ชายที่จีบภรรยาของบุคคลที่รู้จักกัน
6. ภาษา
Patient = ป่วยกาย ป่วยใจ
แถมไม่วายเล่นคำว่า patient ที่ไม่ได้หมายถึงคนไข้เท่านั้น แต่หมายถึงอดทน
ต้องอดทนนะ กว่าจะเฉลยออกมาว่าเรื่องราวเป็นอย่างไร
เมื่อมีตัวละครอื่นเข้ามา กระตุ้นให้พระเอกปะติดปะต่อตอนนั้นตอนนี้ในเรื่องราวของตัวเองได้
คนดูเข้าไปร่วมสัมผัสความสุขทุกข์ในใจเขา คลี่คลายความทรงจำ แต่ละส่วน แต่ละตอน
จนใกล้จบจะเห็นภาพจิ๊กซอทั้งหมด เรื่องราวความรักกับความตายในช่วงสงครามที่สุดสะพรึง
บทสนทนาตอบโต้ที่ชาญฉลาด และบทบรรยายในบันทึกที่ตราตรึง เป็นเอกลักษณ์และจุดแข็งของเรื่อง
ไม่ว่าบทสนทนาของพระเอก-นางเอก ในเรื่อง รัก-ไม่รัก
บทสนทนาระหว่างคนป่วยอาการบ้านิดๆ ร้ายกาจลึกๆ พูดจาเสียดแทงใจพยาบาลและคนข้างเคียง
Almásy: "Every night I cut out my heart. But in the morning it was full again."
อัลมาชี่ : "ทุกๆคืนผมต้องพยายามตัดใจจากคุณ แต่พอเช้าขึ้นมาความรักมันก็ปรี่ล้นขึ้นมาใหม่"
Almásy:“I have spent weeks in the desert, forgetting to look at the moon,
as a married man may spend days never looking into the face of his wife."
อัลมาชี่ : ผมใช้ชีวิตในทะเลทราย จนลืมแหงนชมดวงจันทร์ เหมือนผู้ชายที่แต่งงานแล้ว ลืมใช้เวลามองใบหน้าภรรยา
Almásy: What do you love? (คุณรักอะไร)
Katharine Clifton: What do I love? (ชั้นรักอะไรเหรอ)
Almásy: Say everything. (อะไรก็ได้ บอกได้ทุกอย่าง)
Katharine Clifton: Hm, let's see... Water. Fish in it. And hedgehogs;
I love hedgehogs. (อืม.. สายน้ำ ปลาในนั้น ตัวเม่นน้อย ชั้นชอบมันมาก)
Almásy: And what else? (แล้วอะไรอีก)
Katharine Clifton: Marmite - I'm addicted. And baths. But not with other people.
Islands. Your handwriting. I could go on all day.
(มาร์ไมท์ อันนี้ชั้นติดเลยหล่ะ ... ชอบอาบน้ำ แต่ไม่ใช่อาบกับคนอื่นนะ.... เกาะ ... แล้วก็ลายมือคุณ ชั้นดูได้ทั้งวันเลยหล่ะ)
Almásy: Go on all day. (ดูได้ทั้งวัน --- แอบดีใจ)
Katharine Clifton: My husband. (แล้วก็สามีของชั้น)
Almásy: What do you hate most? (แล้วที่เกลียดที่สุดหล่ะ)
Katharine Clifton: A lie. What do you hate most? (คนโกหก แล้วคุณหล่ะ เกลียดอะไร)
Almásy: Ownership. Being owned. When you leave, you should forget me.
(การถูกครอบครอง ถูกเป็นเจ้าของ ถ้าคุณจากไป คุณควรลืมผม)
ถ้าใครชื่นชอบบทสนทนาแนว "deep talk" ยึดโยงกับอุปมา สัญลักษณ์ ศิลปะ และความลับต่างๆ
เชื่อว่า เรื่องนี้จะเป็นภาพยนตร์ที่จะอยู่ในใจคุณแน่นอน แม้มีที่เราไม่เห็นด้วย แต่ก็เห็นใจ
ทั้งหมดนี้คือ เส้นทางเข้าถึงภาพยนตร์เรื่องนี้และยังมีองค์ประกอบและอรรถรสอีกมากที่คุณต้องค้นหาด้วยตัวเอง
The English Patient.. สปอยล์และตีความ
ภาพยนตร์ทำเงิน ถ้าเปรียบกับอาหาร ก็เหมือนส้มตำ ทานปุ๊บ รู้รสปั๊บ
แต่ The English Patient ถ้าเปรียบกับอาหารก็เหมือน โอมากาเสะ ที่ประกอบขึ้นมาด้วย
กรรมวิธีพิถีพิถัน ต้องใช้เวลาในการทำความเข้าใจรสเล็กๆน้อยๆที่หลอมรวมกันอยู่
มาดูกันค่ะ ว่า เราจะเข้าถึงกลไกศิลปะของภาพยนตร์เรื่องนี้ได้อย่างไร
1. สัญชาติ
ชื่อเรื่อง English Patient (คนไข้ชาวอังกฤษ) เราจะเห็นนัยของการป่วย สัญชาติ ความคลุมเครือ
อยู่ในชื่อ ตัวละครเอก ซึ่งรูปหล่อ ราคะรุมเร้า ภายนอกดูเงียบขรึม
เขาไม่เพียงป่วยทางกายจากสงคราม จนใบหน้าเกิดบาดแผลปกปิดไม่เห็นคนเดิม
แต่เขายังป่วยใจ มีอดีตก่อนการบาดเจ็บที่ต้องแกะรอยจากความทรงจำ
ประเด็นนี้ ทำให้น่าติดตาม เขาคือใคร เรื่องราวในอดีตของเขาเป็นมาอย่างไร
เปิดเรื่องด้วยการพบชายบาดเจ็บ จนใบหน้าบิดเบือน ระบุไม่ได้ว่าเป็นใคร
เมื่อถูกถามโดยเจ้าหน้าที่ เขาก็จำตัวเองไม้ได้ และนั่นคือช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2
ซึ่งคำว่า ฝ่ายใด เป็นคนชาติใด เป็นสาระสำคัญของบทสนทนายุคนั้น
สุดท้าย เขาถูกเรียกในค่ายว่า ผู้ป่วยชาวอังกฤษ ยังคงมีความทรงจำที่ปะติดปะต่อได้บางส่วน
แต่เขาอาจจงใจโกหกว่าเขาเป็นชาวอังกฤษก็ได้
เพราะค่ายที่รักษาตอนนั้น คือ ฝ่ายพันธมิตร มีพยาบาลชาวแคนนาดาดูแล
เขาคือ ชาวฮังการี ที่ทำงานให้กับอังกฤษ ทั้งที่รัฐบาลฮังการีร่วมรบฝ่ายเยอรมัน/อักษะ
เราจึงได้ยินคำว่า ทรยศ บ่อยๆ ในเรื่อง แต่ถ้าศึกษาลึกๆ คนที่ไม่ชอบความก้าวร้าว
ในยุคนั้น ก็มักสนับสนุนฝ่ายพันธมิตร ไม่ได้เข้าฝ่ายเดียวกับรัฐบาลของตนเอง
ถ้าฮังการี คือ ยูเครน เยอรมันก็เหมือนรัสเซีย ขนาดประเทศไม่เท่ากัน มองได้ว่า
ฮังการีไม่ปลอดภัยหากท้าทายประเทศเพื่อนบ้านที่ใหญ่กว่า จึงยอมอยู่ฝ่ายเยอรมัน
ถ้าคุณเป็นชาวอังกฤษ ที่นั่งบนเครื่องบินเยอรมัน
คุณก็ถูกยิงสอยลงมาอยู่ดี การถูกแปะว่าเชื้อชาติใด อยู่ฝ่ายใดในสงคราม
จึงกลายเป็นประเด็นที่ต้องระวังก่อนพูดออกไป
2. สัญลักษณ์
ความรัก เรื่องราวของชายชู้ เสน่ห์แรง อาจทำสิ่งที่ไม่ถูก แต่คุณเกลียดเขาไม่ลง
ยามสงครามที่จิตใจเหือดแห้งอ้างว้างราวทะเลทราย ความรักที่เกิดขึ้นก็เป็นเสมือนแหล่งน้ำ
ความประทับใจต่อความเฉลียวฉลาดมาร์ทผู้ดี ของฝ่ายหญิง ซึ่งมีสามีอยู่แล้ว ใจของชายหนุ่ม
อุณหภูมิความรู้สึกอุปมาเหมือนทะเลทราย ที่ร้อนระอุ
ตัวละครเอก ถูกส่งมาสำรวจทะเลทราย เขตแดน และสมรภูมิรบ
ทะเลทราย คือสัญลักษณ์ของความเดือดแห่งสงครามและความรักร้อนรุ่ม
ในภาพยนตร์ใช้โทนสีร้อนและความมืด
ด้วยเป็นนิยายที่ต่อต้านสงครามอย่างเงียบๆ เราจะเห็นบันทึกของคนใกล้ตาย อย่างนางเอก
ที่ไม่อยากเห็นการขีดเส้นพรมแดน
ความปรารถนาของนางเอก เมื่อถูกทิ้งไว้ในถ้ำกลางทะเลทราย คือ
"to walk in such a place with you (พระเอก). With friends, on an earth without maps."
คล้ายใจนาง ที่ภักดีต่อสามีแต่หลงรักชายชู้ เมื่อมีการแบ่งใจ ความรู้สึกผิดถูกจะเกิดขึ้นทันที
เธอจึงไม่อยากให้มีการแบ่งแยกเขตแดนในทะเลทราย
นางเอกถูกอุ้มร่างไปพักในถ้ำ รอพระเอกกลับมา ซึ่งเป็นซีนสำคัญ
ถ้ำ คือ ความมืดในใจของนางเอกเอง ที่อยากจะออกไปจากความรู้สึกลุ่มหลงมืดมน หาความสุขได้ยาก
Katharine Clifton (เขียนบันทึก ขณะบาดเจ็บและรอคอยการกลับมาของพระเอกตามสัญญา) :
... Fears we've hidden in - like this wretched cave. ...
I know you'll come carry me out to the Palace of Winds.
That's what I've wanted: to walk in such a place with you.
With friends, on an earth without maps.
The lamp has gone out and I'm writing in the darkness."
3. ความย้อนแย้ง
คนป่วยทั่วไปอยากหาย แต่พระเอกอยากตาย คนอื่นอยากจำ แต่พระเอกไม่อยากนึกออก
1. ยิ่งปะติดปะต่อความจำได้ ยิ่งเจ็บปวดด้านความรัก 2. ยิ่งรู้ความจริงว่าตนเป็นใคร ยิ่งไม่ปลอดภัย
(แท้จริงคือคนไข้ชาวฮังการีในค่ายพันธมิตร ซึ่งเป็นฝ่ายตรงข้าม)
พระเอกเต็มไปด้วยความคลุมเครือ
เจอภาคใสๆ ของพยาบาล เขาเริ่มเล่าเรื่องของตนเอง
อัลมาชี่ : "ทำไม..คุณถึงตั้งใจจะให้ผมมีชีวิตอยู่ต่อไปนัก?"
ฮาน่า: เพราะชั้นเป็นพยาบาล
4. การปกปิด
ภายใต้หน้าตาที่ถูกปกปิด คือ รอยแผล+ผ้าพันแผลบนใบหน้า มองไม่ออกว่าเขาคือใคร
เขาคือใคร มีความเป็นมาอย่างไร และเขาคนคือ ฝ่ายใดในสงคราม
ในภาคชนชั้นที่มีการศึกษาสูง รวมถึงพฤติกรรมที่สุ่มเสี่ยงทางจริยธรรม
ทำให้การปิดบังเกิดขึ้น ไม่ว่าเรื่องความรัก และกลยุทธิ์สงคราม
5. การทรยศ
ในสงคราม เมื่อยื่นแผนที่ที่สำรวจให้ฝ่ายตรงข้าม แลกกับเครื่องมือ/วิธีไปช่วยชีวิตคนรัก
เท่ากับทรยศต่อฝ่ายตนเอง แต่มุ่งทำเพื่อเหตุผลส่วนตัว คือ ความรักที่จริงจังและรุนแรง
การทรยศด้านความรัก
-หญิงที่แต่งงานแล้ว มีใจให้ชายอีกคน
-ชายที่จีบภรรยาของบุคคลที่รู้จักกัน
6. ภาษา
Patient = ป่วยกาย ป่วยใจ
แถมไม่วายเล่นคำว่า patient ที่ไม่ได้หมายถึงคนไข้เท่านั้น แต่หมายถึงอดทน
ต้องอดทนนะ กว่าจะเฉลยออกมาว่าเรื่องราวเป็นอย่างไร
เมื่อมีตัวละครอื่นเข้ามา กระตุ้นให้พระเอกปะติดปะต่อตอนนั้นตอนนี้ในเรื่องราวของตัวเองได้
คนดูเข้าไปร่วมสัมผัสความสุขทุกข์ในใจเขา คลี่คลายความทรงจำ แต่ละส่วน แต่ละตอน
จนใกล้จบจะเห็นภาพจิ๊กซอทั้งหมด เรื่องราวความรักกับความตายในช่วงสงครามที่สุดสะพรึง
บทสนทนาตอบโต้ที่ชาญฉลาด และบทบรรยายในบันทึกที่ตราตรึง เป็นเอกลักษณ์และจุดแข็งของเรื่อง
ไม่ว่าบทสนทนาของพระเอก-นางเอก ในเรื่อง รัก-ไม่รัก
บทสนทนาระหว่างคนป่วยอาการบ้านิดๆ ร้ายกาจลึกๆ พูดจาเสียดแทงใจพยาบาลและคนข้างเคียง
Almásy: "Every night I cut out my heart. But in the morning it was full again."
อัลมาชี่ : "ทุกๆคืนผมต้องพยายามตัดใจจากคุณ แต่พอเช้าขึ้นมาความรักมันก็ปรี่ล้นขึ้นมาใหม่"
Almásy:“I have spent weeks in the desert, forgetting to look at the moon,
as a married man may spend days never looking into the face of his wife."
อัลมาชี่ : ผมใช้ชีวิตในทะเลทราย จนลืมแหงนชมดวงจันทร์ เหมือนผู้ชายที่แต่งงานแล้ว ลืมใช้เวลามองใบหน้าภรรยา
Almásy: What do you love? (คุณรักอะไร)
Katharine Clifton: What do I love? (ชั้นรักอะไรเหรอ)
Almásy: Say everything. (อะไรก็ได้ บอกได้ทุกอย่าง)
Katharine Clifton: Hm, let's see... Water. Fish in it. And hedgehogs;
I love hedgehogs. (อืม.. สายน้ำ ปลาในนั้น ตัวเม่นน้อย ชั้นชอบมันมาก)
Almásy: And what else? (แล้วอะไรอีก)
Katharine Clifton: Marmite - I'm addicted. And baths. But not with other people.
Islands. Your handwriting. I could go on all day.
(มาร์ไมท์ อันนี้ชั้นติดเลยหล่ะ ... ชอบอาบน้ำ แต่ไม่ใช่อาบกับคนอื่นนะ.... เกาะ ... แล้วก็ลายมือคุณ ชั้นดูได้ทั้งวันเลยหล่ะ)
Almásy: Go on all day. (ดูได้ทั้งวัน --- แอบดีใจ)
Katharine Clifton: My husband. (แล้วก็สามีของชั้น)
Almásy: What do you hate most? (แล้วที่เกลียดที่สุดหล่ะ)
Katharine Clifton: A lie. What do you hate most? (คนโกหก แล้วคุณหล่ะ เกลียดอะไร)
Almásy: Ownership. Being owned. When you leave, you should forget me.
(การถูกครอบครอง ถูกเป็นเจ้าของ ถ้าคุณจากไป คุณควรลืมผม)
ถ้าใครชื่นชอบบทสนทนาแนว "deep talk" ยึดโยงกับอุปมา สัญลักษณ์ ศิลปะ และความลับต่างๆ
เชื่อว่า เรื่องนี้จะเป็นภาพยนตร์ที่จะอยู่ในใจคุณแน่นอน แม้มีที่เราไม่เห็นด้วย แต่ก็เห็นใจ
ทั้งหมดนี้คือ เส้นทางเข้าถึงภาพยนตร์เรื่องนี้และยังมีองค์ประกอบและอรรถรสอีกมากที่คุณต้องค้นหาด้วยตัวเอง