ตามคติความเชื่อของชาวล้านนา การขนทรายเข้าวัดถือเป็นกุศโลบายอันศักดิ์สิทธิ์ที่สืบทอดมาแต่โบราณ โดยมีจุดประสงค์หลักดังนี้
• ทดแทนทรายที่เสียไปในช่วงเทศกาลปีใหม่: ทรายที่ใช้ในวัดมักถูกเหยียบย่ำและสูญหายไปในช่วงเทศกาลปีใหม่ การขนทรายเข้าวัดจึงเป็นการเติมเต็มทรายที่ขาดหายไป เพื่อความสะอาดและเป็นสิริมงคลแก่สถานที่ศักดิ์สิทธิ์
• สร้างเจดีย์ทรายถือเป็นบุญกุศลที่ยิ่งใหญ่: ทรายที่นำมาถวายวัดจะถูกนำไปใช้สร้างเจดีย์ทราย ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แห่งความศรัทธาและความเจริญรุ่งเรือง การสร้างเจดีย์ทรายถือเป็นการทำบุญใหญ่ที่ได้อานิสงส์มากมาย
ความสัมพันธ์กับศาสนาพุทธและประเพณีล้านนา
การก่อเจดีย์ทรายมีความเกี่ยวข้องอย่างลึกซึ้งกับศาสนาพุทธและประเพณีล้านนา
• จำลองโลกตามคติไตรภูมิ: วิหารที่ประดิษฐานพระพุทธรูปเปรียบเสมือนเขาสิเนรุบรรพตที่พระพุทธเจ้าประทับอยู่ ส่วนทรายขาวสะอาดที่ล้อมรอบวิหารเปรียบเสมือนมหาสมุทรสีทันดร
• ความเชื่อเรื่องบาป: ชาวล้านนาเชื่อว่าการเหยียบย่างเข้าไปในวัดแล้วมีทรายติดเท้าออกมาด้วยนั้นเป็นบาป จึงต้องนำทรายกลับคืนมาถวายวัดเพื่อล้างบาป
• อานิสงส์จากคัมภีร์ใบลาน: คัมภีร์ใบลานธรรมอานิสงส์ปีใหม่ระบุว่าผู้ใดถวายทรายหรือขนทรายเข้าวัดจะได้รับอานิสงส์ผลบุญให้ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ มีอายุยืนนาน และมีทรัพย์สมบัติมากมาย
กุศโลบายที่แฝงไว้
นอกจากความเป็นสิริมงคลทางศาสนาแล้ว การขนทรายเข้าวัดและก่อเจดีย์ทรายยังแฝงไว้ด้วยกุศโลบายที่สอนใจดังนี้
• สอนไม่ให้ลักทรัพย์: แม้ทรายที่ติดเท้าออกไปจะเป็นเพียงเศษเล็กน้อย แต่ก็ถือเป็นการนำทรัพย์ของผู้อื่นไป การนำทรายกลับคืนมาจึงเป็นการสอนให้เคารพสิทธิ์ของผู้อื่น
• สอนไม่ให้ดูเบาความผิดเล็กน้อย: การขนทรายเข้าวัดช่วยให้ตระหนักถึงความสำคัญของการรักษาศีล แม้ความผิดเล็กน้อยก็ไม่ควรละเลย
• สอนให้เห็นคุณค่าของบุญ: สิ่งใดที่พุทธศาสนิกชนนำมาถวายวัดล้วนมีความสำคัญ การขนทรายเข้าวัดจึงเป็นการแสดงความเคารพต่อพระพุทธศาสนาและความศรัทธาในบุญกุศล
• สร้างความสามัคคี: การร่วมกันขนทรายเข้าวัดและก่อเจดีย์ทรายช่วยสร้างความคุ้นเคยและความสามัคคีให้เกิดแก่ชุมชน
• น้อมจิตถวายพระพุทธเจ้า: การก่อเจดีย์ทรายเป็นการน้อมถวายแด่พระพุทธเจ้า เพื่อเป็นพุทธบูชาและแสดงความเคารพในพระพุทธศาสนา
เป็นการดูตัวกันแบบกลายๆของหนุ่ม และสาว : ในสมัยก่อน การก่อเจดีย์ทรายนั้น มักใช้ในการดูตัวซึ่งกันและกันของหนุ่ม-สาว จากการทำกิจกรรมก่อกองทรายด้วยกัน และ หลังจากเสร็จการก่อกองทรายแล้ว ในตอนกลางคืน ก็มักจะมีการมาเดินชมกองทราย และ งานกิจกรรมต่างๆ ในลานวัดนี่แหล่ะ ช่วงนี้ หนุ่มคนไหนจะจีบสาว ที่นานๆที จะได้ออกจากบ้านมาสังสรรค์ ก็จะเป็นช่วงนี้แหล่ะ งัดตำราจีบสาวเท่าที่มีมาใช้กันให้เต็มที่เลยทีเดียวเชียวแหล่ะเด้อครับเด้อ เพราะสาวๆ ก็มักจะแต่งกองทรายแข่งกันให้สวยๆ จากวัสดุที่มีในท้องถิ่นเช่น ดอกไม้ต่างๆเป็นต้น หนุ่มก็ต้องมาช่วยเหลือนั่นแหล่ะ มันก็จะได้ใกล้ชิดเห็นน้ำใจกันอีตรงนี้ คลาสสิค จริงๆเลยเด้อ ส่วนเด็กเล็กๆนั้นก็ได้สนุกไปด้วย เพราะเด็กๆก็ชอบเล่นทรายอยู่แล้ว สรุปก็คือ เป็นกิจกรรมดีๆสำหรับทุกเพศ ทุกวัย ในช่วงปีใหม่ไทยนั่นเองเน่อ
การขนทรายเข้าวัด : กุศโลบายเพื่อความเป็นสิริมงคล ในวันสงกรานต์และขึ้นปีใหม่ไทย
• ทดแทนทรายที่เสียไปในช่วงเทศกาลปีใหม่: ทรายที่ใช้ในวัดมักถูกเหยียบย่ำและสูญหายไปในช่วงเทศกาลปีใหม่ การขนทรายเข้าวัดจึงเป็นการเติมเต็มทรายที่ขาดหายไป เพื่อความสะอาดและเป็นสิริมงคลแก่สถานที่ศักดิ์สิทธิ์
• สร้างเจดีย์ทรายถือเป็นบุญกุศลที่ยิ่งใหญ่: ทรายที่นำมาถวายวัดจะถูกนำไปใช้สร้างเจดีย์ทราย ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แห่งความศรัทธาและความเจริญรุ่งเรือง การสร้างเจดีย์ทรายถือเป็นการทำบุญใหญ่ที่ได้อานิสงส์มากมาย
ความสัมพันธ์กับศาสนาพุทธและประเพณีล้านนา
การก่อเจดีย์ทรายมีความเกี่ยวข้องอย่างลึกซึ้งกับศาสนาพุทธและประเพณีล้านนา
• จำลองโลกตามคติไตรภูมิ: วิหารที่ประดิษฐานพระพุทธรูปเปรียบเสมือนเขาสิเนรุบรรพตที่พระพุทธเจ้าประทับอยู่ ส่วนทรายขาวสะอาดที่ล้อมรอบวิหารเปรียบเสมือนมหาสมุทรสีทันดร
• ความเชื่อเรื่องบาป: ชาวล้านนาเชื่อว่าการเหยียบย่างเข้าไปในวัดแล้วมีทรายติดเท้าออกมาด้วยนั้นเป็นบาป จึงต้องนำทรายกลับคืนมาถวายวัดเพื่อล้างบาป
• อานิสงส์จากคัมภีร์ใบลาน: คัมภีร์ใบลานธรรมอานิสงส์ปีใหม่ระบุว่าผู้ใดถวายทรายหรือขนทรายเข้าวัดจะได้รับอานิสงส์ผลบุญให้ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ มีอายุยืนนาน และมีทรัพย์สมบัติมากมาย
กุศโลบายที่แฝงไว้
นอกจากความเป็นสิริมงคลทางศาสนาแล้ว การขนทรายเข้าวัดและก่อเจดีย์ทรายยังแฝงไว้ด้วยกุศโลบายที่สอนใจดังนี้
• สอนไม่ให้ลักทรัพย์: แม้ทรายที่ติดเท้าออกไปจะเป็นเพียงเศษเล็กน้อย แต่ก็ถือเป็นการนำทรัพย์ของผู้อื่นไป การนำทรายกลับคืนมาจึงเป็นการสอนให้เคารพสิทธิ์ของผู้อื่น
• สอนไม่ให้ดูเบาความผิดเล็กน้อย: การขนทรายเข้าวัดช่วยให้ตระหนักถึงความสำคัญของการรักษาศีล แม้ความผิดเล็กน้อยก็ไม่ควรละเลย
• สอนให้เห็นคุณค่าของบุญ: สิ่งใดที่พุทธศาสนิกชนนำมาถวายวัดล้วนมีความสำคัญ การขนทรายเข้าวัดจึงเป็นการแสดงความเคารพต่อพระพุทธศาสนาและความศรัทธาในบุญกุศล
• สร้างความสามัคคี: การร่วมกันขนทรายเข้าวัดและก่อเจดีย์ทรายช่วยสร้างความคุ้นเคยและความสามัคคีให้เกิดแก่ชุมชน
• น้อมจิตถวายพระพุทธเจ้า: การก่อเจดีย์ทรายเป็นการน้อมถวายแด่พระพุทธเจ้า เพื่อเป็นพุทธบูชาและแสดงความเคารพในพระพุทธศาสนา
เป็นการดูตัวกันแบบกลายๆของหนุ่ม และสาว : ในสมัยก่อน การก่อเจดีย์ทรายนั้น มักใช้ในการดูตัวซึ่งกันและกันของหนุ่ม-สาว จากการทำกิจกรรมก่อกองทรายด้วยกัน และ หลังจากเสร็จการก่อกองทรายแล้ว ในตอนกลางคืน ก็มักจะมีการมาเดินชมกองทราย และ งานกิจกรรมต่างๆ ในลานวัดนี่แหล่ะ ช่วงนี้ หนุ่มคนไหนจะจีบสาว ที่นานๆที จะได้ออกจากบ้านมาสังสรรค์ ก็จะเป็นช่วงนี้แหล่ะ งัดตำราจีบสาวเท่าที่มีมาใช้กันให้เต็มที่เลยทีเดียวเชียวแหล่ะเด้อครับเด้อ เพราะสาวๆ ก็มักจะแต่งกองทรายแข่งกันให้สวยๆ จากวัสดุที่มีในท้องถิ่นเช่น ดอกไม้ต่างๆเป็นต้น หนุ่มก็ต้องมาช่วยเหลือนั่นแหล่ะ มันก็จะได้ใกล้ชิดเห็นน้ำใจกันอีตรงนี้ คลาสสิค จริงๆเลยเด้อ ส่วนเด็กเล็กๆนั้นก็ได้สนุกไปด้วย เพราะเด็กๆก็ชอบเล่นทรายอยู่แล้ว สรุปก็คือ เป็นกิจกรรมดีๆสำหรับทุกเพศ ทุกวัย ในช่วงปีใหม่ไทยนั่นเองเน่อ