พิพิฑภัณฑ์จันเสน - ร่องรอยเมืองในวัฒนธรรมทวารวดีที่นครสวรรค์

เดินทางโคราช-เชียงใหม่ปีละ 6 ครั้งร่วมสิบปี
ช่วงหนึ่งใช้ถนนเลียบคลองชลประทาน บ้านหมี่ - อินทร์บุรี หลายเที่ยว เห็นคำว่าจันเสน บ่อย ๆ
วันที่ 27-8-2557 ... เก้าปีที่แล้ว ได้แวะตำบลจันเสน อำเภอตาคลี นครสวรรค์
เมืองโบราณในวัฒนธรรมทวารวดี โบราณวัตถุที่พบจัดแสดงไว้ที่พิพิธภัณฑ์จันเสน ในวัดจันเสน

การเดินทาง
ขาขึ้น จากอำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี วิ่งตามถนนเลียบคันคลองฝั่งตะวันตก ทล.3196
ผ่าน อ.บ้านหมี่ มาราว 20 กม.
หรือ ขาล่องจากต้นถนน ทล.11 ที่อินทร์บุรี เลี้ยวขวา เข้าถนนทล. 3196
ระยะทางทั้งหมดราว 20 กม. เรามาจากทางนี้
เลี้ยวขวามุ่งไปวัดจันเสน
จากวัตถุโบราณ และแหล่งโบราณคดี จันเสนเป็นเมืองที่พัฒนาจากยุคโลหะตอนปลาย
มาเป็นเมืองที่อยู่ระหว่างแม่น้ำเจ้าพระยา และแม่น้ำป่าสัก นับถือศาสนาพราหมณ์และพุทธ
มีรูปสี่เหลี่ยม กว้าง 700 เมตร ยาว 800 เมตร
มีโนนดินธรรมชาติตรงกลาง แล้วขุดคูกว้าง 20 เมตร ล้อมเนินดินตามธรรมชาตินั้น
จากการสำรวจเมื่อ 2509 เป็นเมืองที่ตั้งในที่ลุ่ม เคยมีทางน้ำไหลผ่าน
ราว ต้นพุทธศตวรรษที่ 16 ถูกทิ้งร้างไปเพราะแม่น้ำเปลี่ยนเส้นทาง
เมืองจันเสน เป็นเมืองที่ทำให้เรารู้จักทวารวดีเป็นครั้งแรก
มีบึงโบราณอยู่ทางทิศตะวันออกของเมือง ฝั่งตรงข้ามในรูปเป็นศาลเจ้าพ่อนาคราชจันเสน
วัดจันเสน
ตั้งวัดเมื่อ พ.ศ. 2446 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อ พ.ศ. 2479
โดยหลวงพ่อเขียน ชาวอยุธยาได้เดินธุดงค์มาปักกลดอยู่ที่ริมบึงโบราณจันเสน ได้ชวนชาวบ้านสร้างเป็นวัด
อุโบสถ
หลวงพ่อนาค พระพุทธรูปนาคปรก หิน สมัยลพบุรี 2 องค์ ได้มาจากวัดปืน อำเภอเมืองลพบุรี
พิพิธภัณฑ์จันเสน
เริ่มจากที่ หลวงพ่อโอด ได้มาอยู่ที่จันเสน มีชาวบ้านพบวัตถุโบราณ ก็เอามาถวายท่านบ้าง
และท่านก็บอกให้ชาวบ้านนำมาขายให้ท่านแทนที่จะเอาไปขายที่อื่น
จน พ.ศ. 2509 อาจารย์นิจ หิญชีระนันทน์ ได้เห็นภาพถ่ายทางอากาศ จึงคิดว่าน่าจะเป็นเมืองเก่าสมัยทวาราวดี
แหล่งขุดค้นทางโบราณคดี ใกล้เมืองจันเสน บอกถึง วัฒนธรรม ชีวิตการเป็นอยู่ จากพิธีกรรมที่เห็นหลุมศพ
ฝัง ของมีค่า ... เครื่องประดับ เครื่องมือเครื่องใช้ที่จำเป็นให้ไปใช้ในโลกหน้า ... มีความเชื่อในชีวิตหลังการตาย หรือ เกิดใหม่
ภาชนะใส่ของ ... ปั้นภาชนะดินเผาถูกทุบ
ถามผู้นำชม ... หลุมขุดค้นตามรูปนี้อยู่ที่ไหน  ตอบ ... กลบหมดแล้วเพราะที่ดินต่างมีเจ้าของ
ที่พบกับหลุมศพ
ยุคโลหะ หลอมโลหะ ทำเครื่องมือโลหะ
ตราประทับดินเผา
ตุ๊กตาดินเผา
สัตว์ศิลปะทวาราวดี
ที่พบจะแตกหักเสียหายจึงไม่ทราบว่าเป็นส่วนประกอบของอะไร
ส่วนใหญ่ยิ้ม แสดงว่ามีความสุข หรือ แยกเขี้ยว ก็ ทำให้กลัว
เครื่องดินเผา และผู้นำชม กรุณาอธิบายทั้งหมด ทำให้การมาที่นี่สนุกเพลิดเพลินมาก
ผู้คน
บอกถึงลักษณะของคนยุคนั้นได้
หญิงบางคน ผมหยิก บางคนผมเรียบ
ตา ... ริมฝีปากหนา ใส่ตุ้มหูจนติ่งหูมีรูกว้าง
พระพิมพ์ดินเผา
ผู้บรรยายบอกว่าสองอันนี้สำคัญ
ดินเผารูป ท้าวกุเวร เทพเจ้าแห่งความร่ำรวยและมั่งคั่งจากการค้าขาย ด้านหลังมีหม้อเงินและหม้อทอง นั่งบนฐานบัว

ด้านหน้าของท้าวกุเวร เป็นรูปอภิเษกพระศรี เทวีลักษมีถือดอกปทุมา ช้างอยู่สองข้าง
เทวีลักษมี ผุดขึ้นมาจากการกวนน้ำอมฤต ต่อจากพระจันทร์ จึงเป็นน้องสาวแห่งจันทราเทพ
เมื่อดอกปทุมาเปิดออก คชสารแห่งนภากาศ ต่างเทน้ำบริสุทธิ์จากหม้อทองคำชำระพระวรกายให้กับพระนาง
พระวิษณุประดิษฐ์อาภรณ์สีขาวนวลให้พระนางสวมใส่
เหล่าทวยเทพเจ้าและอสูรหวังครอบครองนางเป็นชายา แต่พระพรหมให้นางตัดสินใจเลือกเอง
พระลักษมีทรงเลือกถวายดอกบัวคู่นั้นแด่องค์พระวิษณุ
พระหัตถ์พระพุทธรูปหินมีดอกบัว ... ได้รับอิทธิพลจากอินเดีย
อิฐผสมดินและแกลบข้าวเมล็ดสั้นกลม ... ชุมชนที่กินข้าว

ถาม ... พบพระพุทธรูปไหม ?
ตอบ ... ไม่พบ แต่มีแน่เพราะพบฐานพระพุทธรูปทำจากหินแกรนิท 2 ฐาน

ธรรมจักร

ลายผักกูดจึงเป็นสัญญลักษณ์ลวดลายของที่นี่
มีการอพยพออก และ เข้ามาอยู่ในเมืองจันเสนหลายยุคหลายสมัย
แต่หลังสุดที่ความเจริญเข้ามาสู่จันเสนคือ
ในแผ่นพับบอกว่า เปิดวัน เสาร์อาทิตย์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์
ถ้าไปเป็นหมู่คณะติดต่อที่
โทร 056-339-115 , 087-729-0909
วันที่ไปเป็นวันอังคาร มีคณะนักเรียนมาคณะหนึ่ง
จึงได้เข้าไปชม และมีเจ้าหน้าที่บรรยายตลอด 1-1 เพราะเด็กกลับออกไปแล้ว
และ
ตอนไปถ่ายภาพที่สถานีรถไฟ ร้านค้าถามว่ามาจากโรงเรียนไหน
ทำให้รู้สึกว่า จันเสนนี้เป็นเมืองเล็กที่อบอุ่นจริง

สารบัญความรู้ งู ๆ ปลา ๆ เรื่องศิลปะ https://pantip.com/topic/41177109