อายตนิกธรรม ๖๐ ประการ ตามนัยมหาสติปัฏฐานสูตร

อายตนิกธรรม ๖๐ ประการ ตามนัยมหาสติปัฏฐานสูตร สัจจบรรพ
(โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ ๑๐ หมวด ๆ ละ ๖ สภาวะธรรม)
 
            [๑๔๗] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ทุกขสมุทัยอริยสัจ เป็นไฉน? ตัณหานี้ใด อันให้เกิดในภพใหม่ ประกอบด้วยนันทิราคะ เพลิดเพลินยิ่งนักในอารมณ์นั้นๆ คือ กามตัณหา ภวตัณหา วิภวตัณหา ก็ตัณหานั้น เมื่อจะเกิด ย่อมเกิดในที่ไหน เมื่อจะตั้งอยู่ ย่อมตั้งอยู่ที่ไหน? ที่ใดเป็นที่รัก ที่เจริญใจ ในโลก ตัณหานั้น เมื่อจะเกิด ย่อมเกิดในที่นั้น เมื่อจะตั้งอยู่ ย่อมตั้งอยู่ในที่นั้น อะไร เป็นที่รัก ที่เจริญใจในโลก?
 
             [๒๙๘] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ทุกขนิโรธอริยสัจเป็นไฉน ความสำรอก และความดับโดยไม่เหลือ ความสละ ความส่งคืน ความปล่อยวาง ความไม่มีอาลัย ในตัณหานั้น ก็ตัณหานั้น เมื่อบุคคลจะละ ย่อมละเสียได้ในที่ไหน เมื่อจะดับ ย่อมดับในที่ไหน ที่ใดเป็นที่รักที่เจริญใจในโลก ตัณหานั้น เมื่อบุคคลจะละ ย่อมละเสียได้ในที่นี้ เมื่อจะดับย่อมดับในที่นี้ อะไรเป็นที่รักที่เจริญใจในโลก ฯ
 
            ได้แก่
๑.    อายตนะภายใน ๖
๒.    อายตนะภายนอก ๖
๓.    วิญญาณ ๖
๔.   ผัสสะ ๖
๕.   เวทนา ๖
๖.    สัญญา ๖ 
๗.   สัญเจตนา ๖ 
๘.   ตัณหา ๖
๙.   วิตก ๖
๑๐.     วิจาร ๖