อานาปานสติ เป็นยอดพระกรรมฐาน เป็นกรรมฐานที่พระพุทธเจ้าใช้ในวันที่พระองค์ตรัสรู้ หากผู้ตั้งใจปฏิบัติอานาปานสติ สามารถบรรลุพระอรหันต์ได้อย่างช้า 7 ปี อย่างเร็ว 7 เดือน แต่ผู้มีบารมีเต็มสามารถบรรลุได้ใน 7 วัน หรือ 7 นาทีก็ได้

อานาปานสติ เป็นได้ทั้งสมถะ และวิปัสสนากรรมฐาน ในเบื้องต้นเป็นสมถกรรมฐาน มีสติอยู่กับลมหายใจ รู้ลมเข้า ลมออก จะเห็นกายในกาย (กายในคือลมหายใจละเอียด กายนอกคือกายสังขาร) ผู้รู้ก็อยู่ในลมหายใจภายในนั่นแหละ เมื่อจิตสงบ กายและลมหายใจจะดับสนิท ต้องไม่กลัวตาย (หลายคนติดตรงนี้) ตรงนี้เป็นปรมัตถบารมี คือ ถวายชีวิตปฏิบัติบูชาพระพุทธเจ้า พระธรรม เป็นทานบารมียิ่งกว่าพระเวสสันดรบริจาคกัณหา ชาลี เป็นทาน เพราะต้องกล้าสละชีวิตเพื่อธรรม กายและลมหายใจจะดับสนิท หายไป

เหลือแต่ ผู้รู้กับความสงบอยู่ดวงเดียว สว่างไสว แทงทะลุความมืดของอวิชชา เมื่ออยู่กับความสงบจนเต็มอิ่มแล้ว จิตถอนออกมาก็นำมาพิจารณาความไม่เที่ยงของร่างกาย 32 เป็นวิปัสสนากรรมฐาน
จิตที่มีกำลังจะพิจารณาแทงทะลุจนเกิดปัญญาต่างกับจิตที่ไม่มีพลังจากความสงบของสมาธิมาก