อาณาจักรโบราณในไทย

เท่าที่ผมทราบ อาณาจักรโบราณที่มีจุดศูนย์กลางในบริเวณพื้นที่ประเทศไทยปัจจุบันซึ่งปรากฏในช่วงเวลาก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยาเมื่อปี ค.ศ. 1351 มี 15 อาณาจักร ได้แก่

1. "อาณาจักรรักตมฤตติกา" เป็นรัฐพุทธที่ปรากฏเมื่อศตวรรษที่ 2 ก่อนคริสต์ศักราช – คริสต์ศตวรรษที่ 7 สันนิษฐานว่าอาจมีราชธานีอยู่ในพื้นที่ของรัฐกลันตัน/ปะหัง ประเทศมาเลเซีย หรือจ.สงขลา/ปัตตานี สถาปนาโดยกลุ่มชาติพันธุ์มอญ-เขมรขณะที่พลเมืองเป็นชาวมลายูโบราณ
2. "อาณาจักรลังกาสุกะ" ปรากฏในช่วงระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 1-15 โดยเป็นรัฐฮินดู-พุทธของชาวมลายูโบราณที่อาจมีศูนย์กลางอยู่ในพื้นที่ของ อ.ยะรัง จ.ปัตตานี และล่มสลายเพราะการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติจนไม่สามารถเป็นเมืองท่าสินค้าได้
3. "อาณาจักรทวารวดี" เป็นรัฐของชาวมอญโบราณที่นับถือพุทธเถรวาท, พุทธมหายาน และพราหมณ์-ฮินดู ทั้งลัทธิไศวนิกายกับไวษณพนิกาย ปรากฏเมื่อ ค.ศ. 200-1200 มีราชธานีอยู่ในบริเวณใดบริเวณหนึ่งของพื้นที่ลุ่มแม่น้ำภาคกลาง
4. "อาณาจักรพันพัน" เป็นรัฐฮินดูขนาดเล็กที่อาจปรากฏเมื่อประมาณ ค.ศ. 300-700 ในบริเวณรัฐกลันตันกับตรังกานูของประเทศมาเลเซียจนถึง อ.พุนพิน จ.สุราษฎร์ธานี ก่อนจะตกอยู่ภายใต้อำนาจของรัฐศรีวิชัยในปี ค.ศ. 755
5. "อาณาจักรละโว้" ปรากฏในช่วงระหว่าง ค.ศ. 648-1388 มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองละโว้หรือ อ.เมือง จ.ลพบุรี ถึงปี ค.ศ. 1087 ก่อนย้ายราชธานีไปยังเมืองอโยธยาศรีรามเทพนครและกรุงศรีอยุธยาในปี ค.ศ. 1350 รัฐละโว้เป็นรัฐพุทธเถรวาทถูกสถาปนาขึ้นโดยชาวมอญทวารวดี ภายหลังตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของจักรวรรดิเขมรตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 7 และรวมกับรัฐอยุธยาเมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 14 ในที่สุด
6. "อาณาจักรหิรัญเงินยาง" เป็นรัฐพุทธเถรวาทของชาวไทยวนที่ปรากฏระหว่าง ค.ศ. 638-1292 โดยมีจุดศูนย์กลางอยู่ที่เมืองหิรัญหรือบริเวณ อ.แม่สาย จ.เชียงราย จนถึง ค.ศ. 850 และเมืองเงินยางหรือในพื้นที่ของ อ.เชียงแสน หลังปีดังกล่าวเป็นต้นไป
7. "จักรวรรดิศรีวิชัย" คือรัฐของชาวมลายูโบราณที่ปรากฏเมื่อ ค.ศ. 650-1275 อาจมีราชธานีอยู่ที่เมืองปาเล็มบัง จังหวัดสุมาตราใต้ ประเทศอินโดนีเซีย หรือ อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี และล่มสลายโดยตกเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรมัชปาหิตของชาวชวา
8. "อาณาจักรโยนกนครไชยบุรีราชธานีศรีช้างแส่น" ปรากฏระหว่าง ค.ศ. 757-1188 มีราชธานีอยู่ใกล้แม่น้ำกกของ จ.เชียงราย ก่อนย้ายไปที่เวียงปรึกษา หรือในพื้นที่ชุมชนบ้านสบคำ อ.เชียงแสน หลังเหตุแผ่นดินไหวจนกลายเป็นทะเลสาบเชียงแสน
9. "อาณาจักรหริภุญชัย" เป็นรัฐของชาวมอญที่นับถือพุทธเถรวาทกับมหายาน ปรากฏในข่วง ค.ศ. 745-1292 มีศูนย์กลางอำนาจอยู่ที่เทศบาลเมืองลำพูน ซึ่งในตำนานจามเทวีวงศ์กับวรรณกรรมพุทธศาสนาภาษาบาลีของเชียงใหม่ที่ชื่อ"ชินกาลมาลีปกรณ์"ระบุว่า รัฐหริภุญชัยสถาปนาขึ้นโดยพระนางจามเทวีผู้เป็นพระราชธิดาของกษัตริย์แห่งละโว้ และถูกผนวกเป็นส่วนหนึ่งของล้านนาในรัชสมัยของพญามังราย
10. "อาณาจักรตามพรลิงค์" ปรากฏระหว่าง ค.ศ. 970-1230 มีราชธานีที่อำเภอเมืองนครศรีธรรมราชและตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของจักรวรรดิศรีวิชัยเมื่อ ค.ศ. 775 และเป็นอิสระในปี ค.ศ.1230 ก่อนตกเป็นประเทศราชของรัฐสุโขทัย
11. "อาณาจักรพะเยา" ปรากฏเมื่อ ค.ศ. 1094-1338 มีศูนย์กลางอยู่ในพื้นที่ริมน้ำแม่อิงของ จ.พะเยา สถาปนาขึ้นโดยราชวงศ์ลาวจากรัฐหิรัญเงินยางและสิ้นสุดลงที่การตกอยู่ภายใต้อำนาจของรัฐล้านนา
12. "อาณาจักรสุพรรณภูมิ" เป็นรัฐของชาวไทสยามและกลุ่มชาติพันธุ์ออสโตรเอเชียติกที่อาจปรากฏเมื่อระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 12-15 มีราชธานีอยู่ที่เมืองอู่ทอง หรือ อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี รัฐสุพรรณภูมิกลายเป็นเมืองลูกหลวงหนึ่งของอยุธยาหลังเจ้านครอินทร์แห่งราชวงศ์สุพรรณภูมิล้มราชวงศ์อู่ทองและเสด็จพระราชสมภพเมื่อปี ค.ศ. 1408
13. "อาณาจักรน่าน" ปรากฏในช่วงคริสต์ตวรรษที่ 12 - ค.ศ. 1449 มีศูนย์กลางอำนาจอยู่ที่เมืองย่าง, ปัว, ภูเพียงแช่แห้ง และน่านตามลำดับ ซึ่งทั้งหมดอยู่ในพื้นที่ของ จ.น่าน ถูกสถาปนาขึ้นโดยราชวงศ์ภูคาหรือกาวที่มาจากรัฐหิรัญเงินยาง และถูกผนวกเข้ากับรัฐล้านนาในที่สุด
14. "อาณาจักรล้านนา" เป็นรัฐของชาวไทยวนที่ปรากฏเมื่อ ค.ศ. 1292–1775 มีราชธานีอยู่ที่เมืองเชียงราย(ค.ศ.1262-75), เวียงฝาง(ค.ศ.1275-81), เวียงกุมกาม(ค.ศ.1281-96) และเชียงใหม่(ค.ศ.1296-1775) ซึ่งอยู่ในพื้นที่ของ จ.เชียงรายกับเชียงใหม่ และสิ้นสุดลงหลังตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของราชวงศ์ตองอูแห่งรัฐพะโค
15. "อาณาจักรนครศรีธรรมราช" คือรัฐประเทศราชของสุโขทัยจนถึงรัตนโกสินทร์ที่ปรากฏระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 13 ถึง ค.ศ. 1782 มีราชธานีที่อำเภอเมืองนครศรีธรรมราชหรือเมืองตามพรลิงค์เดิม