(แม่น้ำ Whanganui บนเกาะเหนือของนิวซีแลนด์ Cr.ภาพ: James Shook)
“แม่น้ำสายใหญ่ ไหลจากเทือกเขาลงสู่ทะเล ข้าคือแม่น้ำ แม่น้ำคือข้า” ด้วยคำกล่าวนี้ ชนเผ่าเมารีแห่งฟังกานุย (Whanganui) ในนิวซีแลนด์ประกาศสายสัมพันธ์ที่ไม่อาจตัดขาดของตนกับแม่น้ำที่เปรียบดังบรรพชน โดยแม่น้ำสายนี้เกิดจากทุ่งหิมะของภูเขาไฟสามลูกทางตอนกลางของเกาะเหนือ ที่ชนเผ่าเมารีกลุ่มต่างๆ มีตำนานเล่าขานว่า เป็นน้ำตาหยดหนึ่งของนภบิดรหรือเทพแห่งท้องฟ้า ตกลงสู่ตีนเขาลูกที่สูงที่สุดในบรรดาขุนเขาเหล่านี้ นั่นคือภูเขา รัวพีฮูอัน (Ruapehu) ที่โดดเดี่ยว และแม่น้ำสายนี้จึงถือกำเนิดขึ้น
แม่น้ำที่เอ่อท้น เพราะได้น้ำจากแควมากมายไหลคดเคี้ยวดุจปลาไหลแหวกว่ายผ่านแดนแห่งขุนเขา ตลอดระยะทาง 290 กิโลเมตรสู่ทะเล ซึ่งตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาผู้คนใน Te Ātihaunui-a-Papārangi (Whanganui Iwi) ได้สืบเชื้อสายมานานกว่า 40 ชั่วอายุคน
และหากเดินทางตามถนนสูงชันเลียบแม่น้ำสายนี้ จะเห็นนักพายเรือแคนูลอยล่องไปตามช่วงที่นิ่งสงบของแม่น้ำ เพื่อเป็นหนึ่งเดียวกับกระแสน้ำ กิ่งไม้ใบไม้ และฟองคลื่นขาว ก่อนจะจ้วงไม้พายลึกทะยานผ่านช่วงที่สายน้ำเชี่ยวกรากในช่วงต่อไป
Cr.ภาพ westend61.de
นี่คือแม่น้ำที่ชนพื้นเมืองแห่งฟังกานุยควบคุม ดูแล และพึ่งพามากว่า 700 ปี ที่พวกเขาเรียกว่าแม่น้ำแห่งพลังศักดิ์สิทธิ์ " AWA Tupua " แต่เมื่อผู้ตั้งถิ่นฐานชาวยุโรปมาถึงในช่วงกลางศตวรรษที่19 อำนาจตามประเพณีของชนเผ่าต่างๆก็ถูกลดทอนลง ท้ายที่สุดก็สูญสิ้นไปด้วยกฎหมายของรัฐบาล
นับแต่นั้น ชนพื้นเมืองได้แต่เฝ้ามองแม่น้ำของพวกเขาทรุดโทรมและถูกย่ำยี แก่งน้อยใหญ่ ถูกระเบิดเพื่อเปิดร่องน้ำให้เรือกลไฟของนักท่องเที่ยวแล่นได้สะดวกขึ้น เพื่อเปิดทางสู่การยึดครองที่ดินที่อยู่ลึกเข้าไป และกรวดก้นแม่น้ำก็ถูกขุดไปทำหินโรยทางรถไฟและทำถนน
และที่น่าเศร้าที่สุดคือน้ำจากต้นน้ำถูกผันไปยังพื้นที่ลุ่มน้ำต่างๆในโครงการโรงไฟฟ้าพลังน้ำที่กำลังขยายตัว ทำให้กระแสน้ำตามธรรมชาติในลำน้ำตอนบนแห้งเหือด ซึ่งถือเป็นการดูหมิ่นทางวัฒนธรรมอย่างยิ่ง เพราะตามคติความเชื่อของชาวเมารี หัวคือส่วนศักดิ์สิทธิ์ที่สุดของบุคคล และสำหรับพวกเขา
แม่น้ำสายนี้คือบุคคล เป็น " tupuna " หรือบรรพบุรุษคนหนึ่ง
แต่เมื่อวันที่ 20 มีนาคม 2017 เกิดเรื่องน่าทึ่งเรื่องหนึ่ง เมื่อนิวซีแลนด์ออกกฎหมายยอมรับสิ่งที่ชาวเมารียืนหยัดมาตลอด นั่นคือ แม่น้ำสายนี้เป็นสิ่งมีชีวิต โดยรัฐสภาผ่านกฎหมายที่ประกาศว่า “Te Awa Tupua” ซึ่งเป็นแม่น้ำทั้งสายและองค์ประกอบที่เป็นรูปธรรมและนามธรรมทั้งหมด เป็นชีวิตหนึ่งที่สมบูรณ์ มิอาจแบ่งแยกได้ และดังนั้นจึงมี “สิทธิ อำนาจ หน้าที่ และความรับผิดทั้งปวงเช่นเดียวกับ " บุคคลตามกฎหมาย ”
ภูเขา Ngauruhoe ที่มีเมฆปกคลุม หรือ “ภูมรณะ” (Mount Doom)
ดังปรากฏในภาพยนตร์แฟนตาซี The Lord of the Rings ของ Peter Jackson
เป็นหนึ่งในภูเขาศักดิ์สิทธิ์กลางเกาะเหนือของนิวซีแลนด์ ที่ซึ่งการเดินทางของแม่น้ำเริ่มต้นขึ้น
นี่ไม่ได้เป็นกฎหมายเพียงฉบับเดียว แต่พื้นที่ป่า ทะเลสาบ และแม่น้ำรวม 2,127 ตารางกิโลเมตร ซึ่งเดิมเคยเป็นอุทยานแห่งชาติที่รู้จักกันในชื่อ
Te Urewera ก็ได้สถานะบุคคลตามกฎหมายเช่นกัน และอีกไม่นานต่อจากนี้ ภูเขา Taranaki ก็จะได้รับสถานะบุคคลเป็นลำดับสามด้วย
นอกจากนั้น ประเทศอื่นๆก็มีความพยายามมอบสิทธิตามกฎหมายให้กับธรรมชาติเช่นกัน รวมถึงแม่น้ำคงคาและยมุนาอันศักดิ์สิทธิ์ของอินเดีย โดยเพื่อปกป้องรักษาแม่น้ำทั้งสองสาย ประชาชนสามารถร้องเรียนการกระทำที่ส่งผลร้ายต่อแม่น้ำภายใต้ชื่อของแม่น้ำเองได้ และในเดือนกุมภาพันธ์ 2021 นี้
ผู้มีสิทธิเลือกตั้งใน Toledo รัฐโอไฮโอจะมีการลงคะแนนเสียงให้ Lake Erie ได้มีสถานะทางกฎหมาย
โดยเจตนาหลักของกฎหมายของนิวซีแลนด์คือ เพื่อจัดการกับความอยุติธรรมที่มีมายาวนาน ที่เกิดขึ้นจากการเดินทางตามความจริงและการปรองดองที่ประเทศทำในช่วง 40 ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะเพื่อพยายามแก้ไขประวัติศาสตร์ที่ผิดสัญญากับชาวเมารีในอดีต
ซึ่งนอกจากแม่น้ำทั้ง 3 สายข้างต้นที่ได้รับสถานะเทียบเท่ามนุษย์คนหนึ่งไปแล้ว เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศโคลัมเบียก็ได้ประกาศรับรองสิทธิแม่น้ำ Atrato ซึ่งเผชิญกับปัญหามลภาวะรุนแรง โดยแม่น้ำจะมีสิทธิในการ “ปกป้อง อนุรักษ์ ทำนุบำรุง และฟื้นฟู” ได้เองตามกฎหมาย
Whanganui in 1841
บ้านที่กำลังมุงหลังคาในภาพวาดนี้คือ สำนักงานตำรวจและบ้านของผู้พิพากษาตำรวจ และฝั่งตรงข้ามแม่น้ำคือหน้าผา Shakespeare’s Cliff
ชาว Pūtikipā บนแม่น้ำ Whanganui ในปี 1850
ความรู้เกี่ยวกับแม่น้ำของชาวเมารีนั้นลึกซึ้งมาก พวกเขารู้ว่าจะจับปลาน้ำจืด 18 ชนิด พร้อมกับหอย กั้งและกุ้งได้อย่างไร เมื่อใด และที่ไหน
พวกเขาเชี่ยวชาญในการสร้างฝายไม้ขัดแตะขนาดใหญ่เพื่อจับปลาซึ่งเป็นอาหารหลัก โดยพวกเขารู้จักแก่งทั้งหมด 239 แห่งที่มีอยู่ในส่วนที่เดินเรือของแม่น้ำในบริเวณนี้ และยังตั้งชื่อให้แก่งทั้งหมดด้วย รวมทั้งพวกเขารู้ว่าในแม่น้ำแต่ละโค้งมีจิตวิญญาณของผู้ปกครองที่เรียกว่า Taniwha อาศัยอยู่
ซึ่งตั้งแต่ในช่วงปลายปี 1800 - ต้นปี 1900 จนถึงปัจจุบัน แม่น้ำได้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ โดยนักท่องเที่ยวจะเพลิดเพลินกับการล่องเรือแคนู,เรือคายัค และกิจกรรมอื่น ๆ จนเป็นที่รู้จักในระดับสากลว่าเป็น " แม่น้ำไรน์แห่งนิวซีแลนด์ "
Mt Ngauruhoe ของนิวซีแลนด์
ภูเขานี้ถูกปีนขึ้นครั้งแรกโดย JC Bidwill ในเดือนมีนาคม 1839 ซึ่งเป็นการขึ้นจากทางตะวันตกเฉียงเหนือ ต่อมากลายเป็นทางเลือกยอดนิยมในการปีนเขา ซึ่งนักปีนเขามักจะปีนขึ้นจากด้านตะวันตกมากกว่า นอกจากนี้ ยังมีเส้นทางจากด้านเหนือซึ่งตัดผ่านทางไหลของลาวาในหุบเขา Mangatepopo โดยเส้นทางนี้จะไม่มีพื้นที่ราบ และเมื่อถึงยอดเขา นักปีนเขาสามารถวนรอบปล่องภูเขาไฟและลงมาตามเส้นทางตะวันออกปกติได้
ส่วนการปรากฏตัวในภาพยนตร์เรื่อง The Lord of the Rings ผู้กำกับ Peter Jackson ได้ให้ Mt Ngauruhoe เป็นที่ตั้งของ 'Mount Doom' ดินแดนแห่งสีดำของ Mordor ในบางฉากเท่านั้น เนื่องจากเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของชาวเมารีในภูมิภาคนี้ โดยภูเขาถูกกำหนดให้เป็นจุดสิ้นสุดของทำลายแหวน เพราะเป็นสถานที่เดียวที่สามารถทำลายได้
Mount Doom ปะทุขึ้นใน Lord Of The Rings (Credit: easternpeaches.wordpress.com)
(ขอขอบคุณที่มาของข้อมูลทั้งหมดและขออนุญาตนำมา)
นิวซีแลนด์มอบสถานะบุคคลให้แม่น้ำ " Whanganui " ของชาวเมารี
นับแต่นั้น ชนพื้นเมืองได้แต่เฝ้ามองแม่น้ำของพวกเขาทรุดโทรมและถูกย่ำยี แก่งน้อยใหญ่ ถูกระเบิดเพื่อเปิดร่องน้ำให้เรือกลไฟของนักท่องเที่ยวแล่นได้สะดวกขึ้น เพื่อเปิดทางสู่การยึดครองที่ดินที่อยู่ลึกเข้าไป และกรวดก้นแม่น้ำก็ถูกขุดไปทำหินโรยทางรถไฟและทำถนน
และที่น่าเศร้าที่สุดคือน้ำจากต้นน้ำถูกผันไปยังพื้นที่ลุ่มน้ำต่างๆในโครงการโรงไฟฟ้าพลังน้ำที่กำลังขยายตัว ทำให้กระแสน้ำตามธรรมชาติในลำน้ำตอนบนแห้งเหือด ซึ่งถือเป็นการดูหมิ่นทางวัฒนธรรมอย่างยิ่ง เพราะตามคติความเชื่อของชาวเมารี หัวคือส่วนศักดิ์สิทธิ์ที่สุดของบุคคล และสำหรับพวกเขา
แม่น้ำสายนี้คือบุคคล เป็น " tupuna " หรือบรรพบุรุษคนหนึ่ง
แต่เมื่อวันที่ 20 มีนาคม 2017 เกิดเรื่องน่าทึ่งเรื่องหนึ่ง เมื่อนิวซีแลนด์ออกกฎหมายยอมรับสิ่งที่ชาวเมารียืนหยัดมาตลอด นั่นคือ แม่น้ำสายนี้เป็นสิ่งมีชีวิต โดยรัฐสภาผ่านกฎหมายที่ประกาศว่า “Te Awa Tupua” ซึ่งเป็นแม่น้ำทั้งสายและองค์ประกอบที่เป็นรูปธรรมและนามธรรมทั้งหมด เป็นชีวิตหนึ่งที่สมบูรณ์ มิอาจแบ่งแยกได้ และดังนั้นจึงมี “สิทธิ อำนาจ หน้าที่ และความรับผิดทั้งปวงเช่นเดียวกับ " บุคคลตามกฎหมาย ”
Te Urewera ก็ได้สถานะบุคคลตามกฎหมายเช่นกัน และอีกไม่นานต่อจากนี้ ภูเขา Taranaki ก็จะได้รับสถานะบุคคลเป็นลำดับสามด้วย
นอกจากนั้น ประเทศอื่นๆก็มีความพยายามมอบสิทธิตามกฎหมายให้กับธรรมชาติเช่นกัน รวมถึงแม่น้ำคงคาและยมุนาอันศักดิ์สิทธิ์ของอินเดีย โดยเพื่อปกป้องรักษาแม่น้ำทั้งสองสาย ประชาชนสามารถร้องเรียนการกระทำที่ส่งผลร้ายต่อแม่น้ำภายใต้ชื่อของแม่น้ำเองได้ และในเดือนกุมภาพันธ์ 2021 นี้
ผู้มีสิทธิเลือกตั้งใน Toledo รัฐโอไฮโอจะมีการลงคะแนนเสียงให้ Lake Erie ได้มีสถานะทางกฎหมาย
โดยเจตนาหลักของกฎหมายของนิวซีแลนด์คือ เพื่อจัดการกับความอยุติธรรมที่มีมายาวนาน ที่เกิดขึ้นจากการเดินทางตามความจริงและการปรองดองที่ประเทศทำในช่วง 40 ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะเพื่อพยายามแก้ไขประวัติศาสตร์ที่ผิดสัญญากับชาวเมารีในอดีต
ซึ่งนอกจากแม่น้ำทั้ง 3 สายข้างต้นที่ได้รับสถานะเทียบเท่ามนุษย์คนหนึ่งไปแล้ว เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา ศาลรัฐธรรมนูญในประเทศโคลัมเบียก็ได้ประกาศรับรองสิทธิแม่น้ำ Atrato ซึ่งเผชิญกับปัญหามลภาวะรุนแรง โดยแม่น้ำจะมีสิทธิในการ “ปกป้อง อนุรักษ์ ทำนุบำรุง และฟื้นฟู” ได้เองตามกฎหมาย