ดราม่าวังวินด์เซอร์

เรื่องวังวินด์เซอร์ อันที่จริงมีหลักฐานว่าชำรุดทรุดโทรมมากตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๕ แล้วครับ


ปรากฏใน เอกสารกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ม.ร.๕ ค/๔.๑/๒ เรื่องที่วังประทุมวัน (๑๗ พ.ย. ๑๑๒)  ในสำนักจดหมายเหตุแห่งชาติ  เป็นหนังสือกราบบังคมทูลของ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย ผู้แทนเสนาบดีกระทรวงวัง  ถวายความเห็นเกี่ยวกับการจัดการวังวินด์เซอร์ เมื่อวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน รัตนโกสินทรศก ๑๑๒ (พ.ศ. ๒๔๓๖) ความว่า  

         "...การเรื่องวังใหม่ประทุมวันนี้ ข้าพระพุทธเจ้าได้รับใส่เกล้าฯ ตริตรองอย่างหนักหนาแล้วเปนการเหลือสติปัญญาของข้าพระพุทธเจ้าที่คิดไม่เห็นเลยว่าจะใช้เปนประการใด ที่จะให้เปนประโยชนในราชการได้ดี แลให้มีประโยชนพอที่จะทนเสียเงินรักษาที่นี้ให้บริบูรณ์อยู่ได้ ถ้าจะทิ้งไว้สำหรับเปนที่อาไศรยแต่ชั่วมื้อชั่วคราวอย่างเช่นเปนมาแล้ว ก็ไม่ต้องสงไสยเลยว่าจะชำรุดโดยพลันอย่างยิ่ง ด้วยการที่อาไศรยไม่ได้รู้สึกเปนน่าที่ ๆ จะรักษาของนั้นให้ดี ดังบัดนี้กลอนแลลูกบิดแลสิ่งของที่พองัดพอแกะได้ ก็เปนอันตรายไปเสียโดยมากอยู่แล้ว แลเรื่องรั่วซึ่งเปน ข้อสำคัญอันจะทำให้เครื่องบนถูกชื้นผุเสียโดยพลันนั้น ก็คงมีเสมออยู่เมื่อมาตกอยู่ในน่าที่กระทรวงวังรักษาอยู่บัดนี้

        ก็เปนการขัดข้องของข้าพระพุทธเจ้าอย่างยิ่งที่ไม่รู้จะทำประการใด ถ้าจะจ่ายแต่คนเฝ้าอยู่ก็คงจะเปนอันตรายเสีย เปนที่น่าเสียดายอย่างยิ่ง ด้วยของทำไว้ล้วนปะนีตงดงามแลมีราคาเปนอันมาก ครั้นจะขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตเงินค่ารักษาในที่นี้ให้บริบูรณ์ก็เห็นด้วยเกล้า ฯ ว่า ประโยชน อันใดที่ได้ใช้ในราชการก็ไม่พอกับการจะเสียเงินค่ารักษา เพราะการในน่าที่กระทรวงวังก็ไม่มีการที่จะใช้ โดยจะเปนที่ประภาศก็ไม่เปนที่สำราญพระราชหฤไทยได้ ด้วยที่ทางปถวีกำเริบทั่วไป แลบนวังก็ชำรุด พื้นชั้นต่ำก็เสียหมด ฤๅโดยจะว่ารักษาไว้สำหรับเจ้าต่างประเทศพัก ถ้าจะใช้จริงก็จะต้องซ่อมอีกเปนเงินมากก่อนเหมือนกันจึงจะใช้ได้ ทั้งจะสู้พระราชวังสราญรมย์ก็ไม่ได้ ด้วยทางไปมาไกลลำบาก

        ข้าพระพุทธเจ้าจึงเห็นด้วยเกล้าฯว่า ทางที่จะใช้วังนี้ให้เปนประโยชนพ้นจากเปนศาลาอาไศรย์ชั่วครั้งชั่วคราวแล้ว ก็เห็นด้วยเกล้าฯว่า ควรโปรดเกล้าฯพระราชทานให้ใช้เปนที่สำหรับปัปปลิบ เช่นโรงเรียนฤๅโรงพยาบาลได้อย่างหนึ่ง ฤๅมอบให้กระทรวงยุทธนาธิการรักษาไว้สำหรับเปนที่ทหารจะได้อาไศรยเปนที่สำหรับทหาร ๆ จะได้รักษาให้คงเรียบร้อยบริบูรณอยู่อย่างหนึ่ง ฤๅจะใช้เปนที่อย่างหนึ่งอย่างใดซึ่งเปนประโยชนในราชการ ฤๅเปน ประโยชนสำหรับปัปปลิกที่จะได้ประโยชนพอแก่การที่จะเสียเงินค่ารักษาได้ จะเปนการดีกว่าที่จะเฝ้ารวม ๆ ไว้ อันจะเปนหนทางให้เสียหายลงไปโดยลำดับดังนี้ ในที่สุดถ้ายังไม่มีทางที่จะทำอันใดต่อไป ก็เห็นด้วยเกล้าฯว่า ควรจะต้องทนเสียเงินค่ารักษาแลซ่อมแซมทำเพิ่มเติมไปทีละเล็กละน้อยกว่าจะบริบูรณ์ ดีกว่าจะปล่อยให้ถอยหลังลงถึงเปนที่ร้าง เพราะสิ่งของที่ทำขึ้นก็เปนราคาเปนอันมาก การจะควรประการใด สุดแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ..."


จะเห็นได้ว่าตั้งแต่ก่อนเจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศจะสวรรคต (๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๓๗ ตามปฏิทินเก่า) ภายในอาคารยังมีปัญหาชำรุดทรุดโทรมมากและมีค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษาสูง จนกระทรวงวังคิดจะมอบให้เป็นอาคารสาธารณะ   เมื่อเจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศสวรรคตจึงไม่ได้มีเจ้านายไปครอบครองเป็นเจ้าของอยู่เลย  จนถึงสมัยรัชกาลที่ ๖ จึงพระราชทานวังวินด์เซอร์และที่ดินโดยรอบให้เป็นอาคารเรียนและหอพักนิสิตของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  วังวินด์เซอร์จึงกลายเป็นกรรมสิทธิ์ของจุฬานับตั้งแต่ตอนนั้น

ด้วยสภาพที่ทรุดโทรมมาตั้งแต่รัชกาลที่ ๕  ผ่านมาอีก ๔๐ กว่าปีจึงเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองซึ่งอนุมานได้ว่าความชำรุดทรุดโทรมน่าจะมากขึ้นไปอีกแม้ว่าจะได้รับการบำรุงรักษาตามเวลาก็ตาม


นอกจากนี้พิจารณาจากบริบทคนในสมัยก่อนก็ยังไม่ได้มีแนวคิดการอนุรักษ์โบราณสถานเหมือนปัจจุบัน ตามที่ความเห็นด้านบนกล่าวคืออาคารที่สร้างไม่ได้มีความเก่าแก่มากในเวลานั้นและไม่ได้มีสภาพเป็นวังแล้ว  และมีการรื้อวังเจ้านายที่ถูกขายจำนวนมากเป็นปกติมาตั้งแต่ก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครองเนื่องจากเจ้าของไม่สามารถดูแลรักษาได้ อาคารแบบยุโรปสมัยรัชกาลที่ ๕ หลายแห่งก็ถูกรื้อในเวลาต่อมาเนื่องจากมีปัญหาเรื่องโครงสร้าง

ส่วนตัวผมมองว่าการรื้อวังวินด์เซอร์ของรัฐบาลคณะราษฎรเป็นเพราะผู้มีอำนาจมองว่าวังวินด์เซอร์เป็นเพียงอาคารหลังหนึ่งและไม่ได้มีพื้นฐานความคิดหรือมองเห็นคุณค่าการอนุรักษ์สถาปัตยกรรม ร่วมกับสภาพอาคารที่มีความชำรุดทรุดโทรมมากยากต่อการบำรุงรักษา  มากกว่าจะเป็นด้วยจงใจรื้อด้วยความจงเกลียดจงชังเจ้า  อย่างที่กล่าวคือวังวินด์เซอร์ไม่ได้มีสถานะเป็นวังมาหลายสิบปีแล้วครับ


ส่วนเรื่องที่แชร์กันในเน็ตว่าสมเด็จพระพันวัสสาทรงเสียพระทัยเพราะวังวินด์เซอร์ถูกทุบ ยังไม่มีการระบุแหล่งอ้างอิงของข้อมูลที่ชัดเจน