>> สิ่งที่ควรจะรู้ เมื่อไปใช้ชีวิตอยู่ภาคอีสาน <<

ขอเขียนคำแนะนำ ในฐานะที่เป็น nativeคนอิสานครับ
อาจจะยาวหน่อย แต่ในฐานะที่คุณจะต้องทำงานที่เกี่ยวก้องกับวิถีชีวิตของผู้คนเป็นอย่างมาก น่าจะเป็นประโยชน์ไม่มากก็น้อย

....................................................................

ภาคอิสานแบ่งเป็นสามส่วนใหญ่ๆ ตามชาติพันธุ์ภาษา และกลุ่มค่านิยม

1.กลุ่มลาว ได้แก่ อิสานกลางและบนเกือบททุกจังหวัด อิสานใต้บางจังหวัดกลุ่มนี้พูดภาษาลาว สำเนียงต่างๆกัน
1.1สำเนียงมาตรฐานของภาคอิสานคือ สำเนียงลาวกาว ได้แก่ ขอนแก่น สารคาม ร้อยเอ็ด กาฬสินธุ์ ก็คือสำเนียงที่เราได้ยินตามโทรทัศน์
1.2สำเนียงจำปาศักดิ์ ได้แก่ กลุ่มอิสานใต้ ได้แก่ อุบล ศรีษะเกษ
1.3สำเนียงหลวงพระบาง ได้แก่ เลย บางส่วนของเพชรบูรณ์
1.4สำเนียงเวียงจันทน์ได้แก่ อิสานเหนือ หนองคาย บึงกาฬ อุดร ชัยภูมิ(ลาวเวียงอพยพไปอยู่ชัยภูมิ)
1.5 สำเนียงผู้ไทย เช่น นครพนม สกลนคร บางส่วนของกาฬสินธุ์

2.กลุ่มเขมร จะเรียกว่า เขมรสูง เพราะอยู่เหนือเทือกเขาพนมดงรัก ส่วนสำเนียงเขมรกัพพูชาเรียกเขมรต่ำ
คนที่พูดสำเนียงนี้ได้แก่ บุรีรัมย์ สุรินทร์ บางส่วนศรีษะเกษ กลุ่มนี้จะพูดภาษาเขมรและไทย ไม่พูดภาษาลาว

3.กลุ่มโคราช ก็คือ เป็นภาษาไทยที่มีคำลาวมาปน แต่โดยค่านิยมจะคล้ายๆไทยภาคกลาง

กลุ่มภาษาเหล่านี้ สะท้อนค่านิยมทางสังคมด้วย
ถ้าสังเกตดีๆ จะเห็นว่า การเลือก สส ของคนสามกลุ่มนี้ ต่างกันชัดเจน ซึ่งไม่ขอกล่าวในที่นี้
จึงสะท้อนให้เห็นว่า มีค่านิยมบางอย่าง ที่อาจจะแตกต่างกันในแต่ละกลุ่ม

การเรียนภาษาอิสานสำเนียงไหน ก็ขึ้นว่าคุณอยู่จังหวัดไหน
แต่หลักๆก็แนะนำสำเนียงมาตรฐานคือสำเนียงขอนแก่น

คนอิสานเกือบ100เปอร์เซนฟังไทยออก แต่บางส่วนอาจจะพูดไทยไม่ชัด
ดังนั้นไม่จำเป็นต้องพูดได้ แต่ต้องฟังออก อาจะไม่จำเป็นต้องไปเรียนจริงจัง การฟังออกก็คือต้องคลุกคลีกับผู้คนให้มากพอ ก็จะฟังออกโดยอัตโนมัติ
อาจารย์ผม มีบางที ก็มีการตำหนินักเรียนแพทย์ที่ยังฟังภาษาอิสานไม่ออก และไล่กลับไปฝึก เพราะสะท้อนว่านักเรียนคนนั้นยังฝึกปฏิบัติการซักประวัติคลุกคลีกับคนไข้ยังไม่มากพอ
.............................................................................

พอพูดถึงนิสัยใจคอ ผมก็จะพูดถึงสามปัจจัยหลักที่ทำให้คนอิสานเป็นคนอิสาน

1.โดยพื้นฐานทางเศรษฐกิจ ภาคอิสานไม่มีแหล่งท่องเที่ยวที่ใช้เป็นรายได้หลักอย่างเหนือหรือใต้ ไม่มีอุตสาหกรรมส่งออกนำเข้าอย่างตะวันออก
ภาคอิสานจึงถูกหล่อเลี้ยงด้วยลำแข้งของคนอิสานเองเป็นหลัก

2.พอเป็นเรื่องภูมิศาสตร์ ภาคอิสานก็ประสบภัยธรรมชาติเป็นเนืองนิจ
ฝนตกหนักน้ำท่วมเกือบทุกปี แต่ดินไม่อุ้นน้ำ หน้าแล้งจีงแล้งหนัก

มีคำกล่าวหลายอย่างที่ยังเป็นตำนานเล่าขานของชาวอิสาน ถึงความโหดร้ายในภูมิประเทศ เช่น

"คนบุรีรัมย์ ตำน้ำกิน" แปลว่า แล้งมาก จนต้องเอาสากไปตำโคลนที่เหลือๆอยู่ตามหนองน้ำ เพื่อให้น้ำออกมา ใช้อุปโภคบริโภค
"ทุ่งกุลาร้องไห้" ที่ราบขนาดใหญ่ของอิสานกลางที่ร้อนและแล้งมาก จนชาวกุลาที่ขึ้นชื่อว่าอดทนยังต้องหลั่งน้ำตาในความยากลำบากจากการเดินทาง
"ดงพญาไฟ" ผืนป่าแถบอิสานใต้ ที่ไข้ป่าชุกชุม ยายทวดผม เคยเล่าให้ฟังว่า จะลงไปไทย(ไป กทม) ต้องผ่านดงพญาไฟ พากันเปนไข้ป่าล้มตายกันหลายคัก
ปัจจุบัน มีการบริหารจัดการดีขั้น ก็พอบรรเทาเภทภัยลงไปมากโข แต่ก็ยังมีมาเรื่อยๆ อย่างปีนี้หน้าแล้งก็น่ากลัวจะสาหัสจริงๆ

3.ประเด็นเรื่องประวัติศาสตร์ ดินแดนแถบนี้แต่โบราณ เรียกว่า "ส่งบรรณการสองฝ่ายฟ้า" คือลาวเวียง และสยาม
ผู้ใดเข้มแข็งกว่าก็จะได้ครอบครองดินแดนแถบนี้ สลับกันไปมา จึงดูเหมือนจะถูกกดขี่อยู่บ้าง
ดังท่านก็จะเห็นว่า ในภาษาไทยสมัยก่อน คำว่า"ลาว" จะใช้ในคำพูดแสดงถึงความดูหมิ่น เชย ล้าหลัง

...............................................................................................

ด้วยปัจจัยดังกล่าว คนทางภาคอิสานเรามักให้คำจำกัดความตัวเองว่าเป็น "คนมักม่วน" แปลว่าชอบสนุกสนาน ง่ายๆ เพราะชีวิตลำบากมากแล้วก็ควรทำตัวให้สนุก
แต่ขณะเดียวกันก็แฝงไปด้วยควาามอึดและทานทน และกล้าคิดต่างได้ยิ่งกว่า

แม้เป็นคนมักม่วน แต่ก็พร้อมจะกระด้างกระเดื่องได้อย่างที่สุด ถ้าคิดว่าไม่ได้รับความยุติธรรม
ดังจะเห็นได้หลายกรณี เช่น
1.กรณีกบฏผีบุญสมัยร.5 ที่เกิดเป็นสิบๆเมือง ด้วยเหตุปัจจัยจากการเก็บภาษีเข้าส่วนกลาง ผสมปนเปกับภัยธรรมชาติและการล่าอาณานิคมฝรั่งเศส
2.คอมมิวนิสต์ช่วงสงครามเย็นก็อยู่ภาคอิสานมากที่สุด

กระทั่งปัจจุบันก็ยังเป็นอย่างนั้น

..............................................................
เหตุปัจจัยทั้งหมดที่ว่า ทำให้ภาคอิสาน ค่อนข้างมีเสน่ห์ ไม่ใช่สถานที่หรือวิวทิวทัศน์ แต่เป็นเสน่ห์จากผู้คน  
เพื่อนๆผมหลายคนมาจากภาคกลาง ได้มาอยู่นี่ แล้วก็ไม่ได้กลับภูมิลำเนาอีกเลย
ผมก็มักจะล้อว่า สงสัยโดนของกลับบ้านไม่ได้ เพราะต้องมาแต่งงานกับคนที่นี้และมาตั้งรกรากที่นี่ในที่สุด