ย้อนกลับไปตอนที่ “โยฮันน์ กูเทนแบร์ก” (Gutenberg) นักประดิษฐ์ชาวเยอรมัน ยังไม่ได้พัฒนาและสร้างเครื่องพิมพ์ หนังสือแต่ละเล่มในยุคนั้นจะมีความสำคัญ มีคุณค่ามากๆ เพราะทุกเล่มถูกเขียนขึ้นมาด้วยมือ และการทำหนังสือแต่ละเล่มนั้นก็ต้องใช้เวลานาน อีกทั้งยังไม่มีการตีพิมพ์ซ้ำ หนังสือทรงคุณค่าหลายๆ เล่ม ส่วนมากจะถูกเก็บไว้ในโบสถ์ วิหาร เพราะหนังสือส่วนมากมีเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับศาสนา

ต่อมาในยุคกลาง เมื่อห้องสมุดได้พัฒนาและเปิดให้ประชาชนได้เข้าใช้-เข้าชม จึงมีมาตราการรักษาความปลอดภัยหนังสือทุกเล่ม โดยการทำโซ่ล่ามเอาไว้ เพื่อป้องกันการสูญหาย หรือถูกขโมย บุคคลเดียวที่จะสามารถปลดล็อคโซ่หนังสือได้ก็คือ บรรณารักษ์เท่านั้น และเมื่อเวลาจะอ่านหนังสือสักเล่มก็ต้องนั่งอ่านอยู่ตรงนั้นเพราะหนังสือถูกล่ามโซ่เอาไว้ 

แต่หลังจากที่เครื่องพิมพ์นั้นถูกสร้างและพัฒนาขึ้น ราคาของหนังสือก็ตกลงมาก หนังสือแต่ละเล่มถูกนำมาตีพิมพ์ซ้ำได้ง่าย เมื่อผ่านไปหลายทศวรรษเข้าการล่ามโซ่หนังสือก็ดูเหมือนไม่ใช่เรื่องจำเป็นอีกต่อไป เพราะหนังสือส่วนใหญ่ในห้องสมุดถูกนำมาตีพิมพ์เผยแพร่แทบจะทั้งหมดแล้ว จนมาสิ้นสุดในศตวรรษที่ 19 แต่ห้องสมุดในยุโรปบางที่ก็ยังคงล่ามโซ่หนังสือเพื่อคงไว้ซึ่งประวัติศาสตร์ ว่าครั้งหนึ่งหนังสือเหล่านี้มีความสำคัญมากแค่ไหน

ห้องสมุดที่ล่ามห่วงโซ่กับหนังสือ มีปฏิบัติกันจริงในช่วงยุคกลางจนถึงศตวรรษที่ 18 เรียกกันว่า Chained Library ซึ่งเป้าหมายหลักก็คือป้องกันหนังสือหาย ห่วงโซ่เหล่านี้จะมีความยาวพอให้หยิบไปนั่งอ่านได้ แต่เนื่องจากโซ่ก็มีราคาสูง เขาจึงใช้กับหนังสือสำคัญๆ เท่านั้น
คอนเซปต์นี้ตรงกันพอดีกับที่เมสเตอร์ใช่ห่วงโซ่ที่ทำจากวัสดุต่างๆ กันบ่งบอกวิชาที่ร่ำเรียนจบแล้วด้วย เป็นไปได้ว่าโซ่ที่คล้องหนังสืออาจจะใช้วัสดุของห่วงโซ่ช่วยบอกให้รู้ว่าเนื้อหาข้างในเป็นวิชาอะไร
(https://en.wikipedia.org/wiki/Chained_library)

“ฟรานซิส ทริกก์” ห้องสมุดล่ามโซ่


เมืองกรานธัม มณฑลลิงคอล์นเชอร์ ทางตะวันออกของอังกฤษ คือที่ตั้งของห้องสมุดฟรานซิส ทริกก์ ห้องสมุดแบบล่ามโซ่เก่าแก่ซึ่งก่อตั้งขึ้นในปี 1598 โดยชื่อห้องสมุดตั้งตามชื่อของ “ฟรานซิส ทริกก์” นักบวชกลุ่มพิวริตันและอธิการบดีของชุมชนบริเวณนี้ในสมัยพระราชินีเอลิซาเบธที่ 1

โดยทริกก์ตั้งใจให้ห้องสมุดแห่งนี้เป็นแหล่งเพิ่มพูนองค์ความรู้ด้านเทววิทยาและวิทยาศาสตร์สำหรับเพื่อนนักบวชด้วยกันและประชาชนทั่วไป ห้องสมุดล่ามโซ่ฟรานซิส ทริกก์ยังถือเป็นห้องสมุดแบบสืบค้นข้อมูลสำหรับสาธารณะ (public reference library) แห่งแรกของอังกฤษอีกด้วย
ที่แห่งนี้เก็บหนังสือที่มีความแตกต่างกันไว้ถึง 356 ประเภทจากในอดีต และในบรรดาหนังสือเหล่านี้ก็มีอยู่ถึง 80 เล่มที่ยังคงมีโซ่ติดอยู่จนถึงปัจจุบัน

ห้องสมุดอัลคาราวีน (Al Qarawiyyin Library)


ห้องสมุดอัลคาราวีนตั้งอยู่ในมหาวิทยาลัยชื่อเดียวในเมืองแฟ็ส ทางตอนเหนือของโมร็อกโก ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยที่เปิดสอนต่อเนื่องยาวนานที่สุดในโลกด้วย ตัวห้องสมุดถูกสร้างพร้อมกับมหาวิทยาลัยในปี ค.ศ. 859 ทำให้มันเป็นห้องสมุดเก่าแก่ที่สุดในโลกที่ยังคงให้บริการอยู่

ห้องสมุดอัลคาราวีนเป็นแหล่งเก็บเอกสารโบราณล้ำค่าเกี่ยวกับศาสนาอิสลามมากมาย ภัณฑารักษ์ของห้องสมุดแห่งนี้เคยให้สัมภาษณ์กับสำนักข่าวเอพีว่าห้องเก็บเอกสารโบราณที่นี่นี้มีประตูที่ล็อกถึงสี่ชั้น โดยกุญแจของล็อกแต่ละอันจะถูกเก็บไว้กับบุคคลสี่คน การจะเปิดประตูห้องได้คือคนทั้งสี่จำเป็นต้องมารวมตัวกัน
ก่อนหน้านี้ อัลคาราวีนเป็นที่รู้จักอยู่ในวงแคบมากๆ จนกระทั่งกระทรวงวัฒนธรรมโมร็อกโกจะประกาศแผนบูรณะห้องสมุดแห่งนี้เมื่อไม่นานมานี้ ปัจจุบัน ประชาชนทั่วไปและนักท่องเที่ยวสามารถเข้าชมได้แล้ว

ห้องสมุดมหาวิหารแฮเรอเฟิร์ด (Hereford Cathedral Library)


 เป็นห้องสมุดโบราณที่เปิดใช้งานมาตั้งแต่ปี 1611 ของอังกฤษ จะมีหนังสือเก่าๆ เก็บเอาไว้เป็นจำนวนมาก และแน่นอนว่าหนังสือเหล่านี้ถูกเก็บไว้ด้วยระบบการล่ามโซ่แบบเก่าแก่

ห้องสมุดเก่าแก่นี้ที่ตั้งอยู่ในศาสนสถานมหาวิหารแฮเรอเฟิร์ดตั้งอยู่ทางตะวันตกของอังกฤษ โดยเป็นห้องสมุดแบบล่ามโซ่หนังสือเพียงแห่งเดียวที่โซ่ คาน และล็อกยังคงใช้งานได้ตามปกติ หนังสือส่วนใหญ่ที่นี่เป็นแนวเทววิทยาและหนังสืออ้างอิงตั้งแต่ปี ค.ศ. 1100 เป็นต้นมา แฮเรอเฟิร์ดมีตัวอย่างงานเขียนด้วยลายมือในสมัยโบราณที่ยังคงสภาพดี นอกจากนี้ ยังมีบทเพลงที่ร้องโต้ตอบกันคล้ายลำตัด (antiphon) ในศตววรษที่ 13 และสถูปที่ทำจากไม้โอ๊คเก็บรักษาไว้ด้วย 

ห้องสมุดที่ถูกล่ามโซ่ “Librije” แห่งเมือง Zutphen


หอสมุดแห่งนี้ตั้งอยู่ที่ โบสถ์เซนต์วัลพูร์กิส เมือง Zutphen  จังหวัดเกลเดอร์ลันด์  ทางตะวันออกของประเทศเนเธอร์แลนด์ และเปิดให้บริการมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 16 (ตัวโบสถ์อยู่มาตั้งแต่ศตวรรษที่ 11)   การตกแต่งภายในและภายนอกแทบจะไม่เปลี่ยนไปเลยตลอดหลายร้อยปีที่ผ่านมา   โดยหนังสือส่วนใหญ่ยังถูกล็อกติดไว้กับโต๊ะอ่านเหมือนกับห้องสมุดส่วนใหญ่ในสมัยก่อน

ห้องสมุดโรงเรียน Royal Grammar


ที่นี่เป็นห้องสมุดที่ก่อสร้างในปี ค.ศ. 1480 ที่เมืองกิลด์ฟอร์ด (Guildford) ทางตอนใต้ของอังกฤษ โดยเป็นห้องสมุดแบบล่ามโซ่ที่ ( ยังคงมีหนังสือที่ถูกล่ามโซ่เก็บไว้เท่านั้น )    อยู่ภายในโรงเรียนชายล้วนรอยัลแกรมมา หนังสือที่อยู่บนชั้นเราสามารถค้นหาหนังสือย้อนไปไกลถึงปี ค.ศ. 1897 ได้ เรียกว่าเป็นห้องสมุดที่เก่าแก่ยิ่งกว่าตัวห้องสมุดเสียอีก  และมีหนังสือชุดเก่าแก่ที่สุดซึ่งถูกพิมพ์ในปี 1480 ที่เมืองเวนิสของอิตาลีด้วย

หอสมุด Biblioteca Malatestiana


หอสมุดที่ตั้งอยู่ในอารามเก่าแก่ของ เมือง Cesena ประเทศอิตาลี ตั้งแต่ในปี 1454 และได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งในหอสมุดประชาชนแห่งแรกๆ ของทวีปยุโรป และแม้ว่าที่นี่จะมีหนังสือไม่มากเท่าห้องสมุดอื่นๆ แต่หอสมุดแห่งนี้ก็ยังคงมีการเก็บหนังสือล่ามโซ่ไว้อยู่เป็นจำนวนมาก

ห้องสมุดมหาวิหาร Wells


ห้องสมุดล่ามโซ่มหาวิหารเวลส์ มณฑลซัมเมอร์เซ็ท ตอนใต้ของอังกฤษ เป็นที่อยู่ของหนังสือเก่าที่ตีพิมพ์ก่อนปี 1800 หนังสือของที่นี่สะท้อนองค์ความรู้ที่หลากหลาย โดยหนังสือชุดหลักเป็นการรวบรวมหนังสือเกี่ยวกับเทววิทยามากถึง 2,800 เล่ม แต่ขณะเดียวกันหนังสือเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์ การแพทย์ ประวัติศาสตร์ การสำรวจ และภาษา ก็ถูกรวบรวมไว้มากมาย ห้องสมุดแห่งนี้ยังมีตัวอย่างเอกสารโบราณที่น่าสนใจจำนวนหนึ่งด้วย แม้ว่าเอกสารในยุคกลางจำนวนมากจะสูญหายไปในยุคปฏิรูปศาสนาของนิกายโปรเตสแตนต์ก็ตาม

จุดเด่นอีกอย่างของห้องสมุดที่มหาวิหารเวลส์แห่งนี้คือหนังสือยุคโบราณที่ผลิตโดยการพิมพ์ ไม่ใช่การเขียนด้วยลายมือ เล่มที่เก่าแก่ที่สุดคือ ‘Pliny Naturalis Historiae’ โดย ‘นิโคลัส เจนสัน’ พิมพ์ที่เวนิสเมื่อปี 1472 หรือจะเป็นหนังสือแผนที่โลกฉบับสมบูรณ์เล่มแรกของโลกของ ‘อับราฮัม ออร์ทีเลียส’ ซึ่งถูกพิมพ์เมื่อปี 1606 นอกจากนี้ ยังมีหนังสือชุดรวบรวมงานเขียนของอริสโตเติลที่พิมพ์เมื่อปี 1497 ด้วย

ห้องสมุดโบสถ์วิมเบิร์น (Wimborne Minster)


บนชั้นบนของโบสถ์วิมเบิร์น ทางตอนใต้ของอังกฤษ คือที่ตั้งของห้องสมุดเก่าแก่ของโลกอีกแห่งหนึ่งซึ่งก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 1686 ที่นี่เป็นหนึ่งในห้องสมุดแห่งแรกๆ และเป็นห้องสมุดแบบล่ามโซ่ที่ใหญ่เป็นอันดับสองของอังกฤษ จุดเริ่มต้นของห้องสมุดแห่งนี้มีความน่าสนใจอย่างมาก

 โดยก่อนยุคปฏิรูปศาสนา ชั้นบนของโบสถ์เป็นเพียงที่ตั้งสำนักงานการคลังเท่านั้น แต่เมื่อการปฏิรูปศาสนามาถึง ทางการไล่เผาหนังสือทางศาสนาจำนวนมาก ทำให้บาทหลวงวิลเลียม สโตน นำหนังสือของเขามาฝากไว้ที่โบสถ์แห่งนี้ 

หนังสือส่วนใหญ่เป็นหนังสือเกี่ยวกับเทววิทยาทั้งในภาษาละติน กรีก และฮีบรู โดยในตอนนั้นหนังสือยังไม่ถูกล่ามโซ่ ต่อมาชาวเมืองอีกคนได้บริจาคหนังสืออีก 90 เล่ม โดยมีข้อแม้ว่าห้องสมุดต้องล่ามโซ่หนังสือทั้งหมดและเปิดให้บริการแก่ประชาชนในเมือง

แหล่งที่มาและภาพ : flavorwire
ที่มา : tkpark.or.th
ที่มา amusingplanet
Cr.https://www.catdumb.tv/the-last-surviving-chained-libraries-378/  By เหมียวศรัทธา
Cr.http://www.buttonwoodbooks.com/ห้องสมุดที่เก่าแก่ที่ส/ July 24, 2019   posted by admin in article
Cr. https://www.gsbgen.com/news/4/45342/
Cr.https://book.mthai.com/all-books/4622.html
Cr.https://www.scholarship.in.th/gutenberg-library/ By ScholarShip