คนอาภัพ คือคนเช่นไร ?

อภัพพบุคคล คือ บุคคลที่ไม่ควรบรรลุธรรม  อธิบายว่า แม้จะฟังพระธรรมมากสักเท่าไหร่

ก็ไม่สามารถบรรลุเป็นพระอริยบุคคลได้ รายละเอียดขอเชิญอ่านจากข้อความที่ยกมา

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 1072

อภัพพสัตว์เป็นไฉน  ?

- สัตว์ทั้งหลาย  ผู้ประกอบด้วยธรรมเป็นเครื่องกั้น  คือ   กรรม กิเลส    วิบาก  เป็นผู้ไม่มีศรัทธา  ไม่มีฉันทะ    มีปัญญาทราม   ไม่อาจย่างเข้าสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย  เหล่านี้เป็นอภัพพสัตว์.

- ด้วยธรรมเป็นเครื่องกั้น  คือ  กรรม  ได้แก่   อนันตริยกรรม  ๕ อย่าง.
อนันตริยกรรม หมายถึง กรรมหนักที่สุด (ครุกรรม) ฝ่ายบาปอกุศล ซึ่งให้ผลทันที มี 5 อย่าง คือ
มาตุฆาต - ฆ่ามารดา
ปิตุฆาต - ฆ่าบิดา
อรหันตฆาต - ฆ่าพระอรหันต์
โลหิตุปบาท - ทำร้ายพระพุทธเจ้าจนถึงพระโลหิตห้อ ขึ้นไป เช่น พระเทวทัตได้ทำร้ายพระพุทธองค์ ในสมัยพุทธกาล
สังฆเภท - ยุยงสงฆ์ให้แตกกัน ทำลายสงฆ์

- ประกอบแล้ว  คือ  มีความพร้อมแล้วด้วยธรรมอันเป็นเครื่องกั้น  คือ  กิเลส ได้แก่  นิยตมิจฉาทิฏฐิ.  
นิยต (เที่ยง ,แน่นอน , ดิ่งลง) + มิจฉา (ผิด) + ทิฏฐิ (ความเห็น) ความเห็นผิดที่ดิ่ง หมายถึง ความเห็นผิดที่มีโทษมาก แม้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ช่วยไม่ได้ เป็นเครื่องกั้นทั้งสวรรค์ และมรรคผลนิพพาน เป็นตอของวัฏฏะ คือไม่สามารถออกจากสังสารวัฏฏ์ได้ มี ๓ประเภท คือ ๑. อเหตุกทิฏฐิ  ๒. อกิริยทิฏฐิ ๓. นัตถิกทิฏฐิ

- อเหตุกทิฎฐิ  เห็นว่าทุกสิ่งทุกอย่างเกิดขึ้นเองเป็นเอง ไม่อาศัยเหตุปัจจัยให้เกิดให้มีขึ้น ไม่เชื่อในเหตุ  คลิก...อเหตุกทิฏฐิ

- นัตถิกทิฎฐิ เห็นว่าทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้น ไม่ใช่ผลอันเนื่องมาแต่เหตุผลของการทำดีทำชั่ว  ไม่มีโลกนี้โลกหน้า สัตว์บุคคลไม่มี เป็นแต่ธาตุประชุมกันตายแล้วสูญไม่เกิดอีก  เชื่อว่าไม่มีอะไรทั้งนั้น คลิก... นัตถิกทิฏฐิ

- อกิริยทิฎฐิ เห็นว่าการกระทำใดๆ ไม่ชื่อว่าเป็นอันกระทำ ผลบาปบุญไม่มีแก่ผู้ทำกระทำแล้วก็เป็นอันแล้วกันไป ปฏิเสธการกระทำโดยประการทั้งปวง

ทั้งสองบทนี้ เพราะกั้นสวรรค์และมรรค.    แม้กรรมมีการประทุษร้ายภิกษุณีเป็นต้น  ท่านก็สงเคราะห์ด้วยธรรมเป็นเครื่องกั้น  คือ กรรมนั่นแหละ.


บทว่า   วิปากาวรเณน -  ด้วยธรรมเป็นเครื่องกั้น   คือ   วิบากได้แก่   อเหตุกปฏิสนธิ. เพราะการแทงตลอดอริยมรรค   ย่อมไม่มีแม้แก่ทุเหตุกะ.    ฉะนั้น  พึงทราบว่า   แม้ปฏิสนธิเป็นทุเหตุกะ  ก็เป็นธรรม  เครื่องกั้น  คือ  วิบากนั่นแหละ.  บทว่า  อสฺสทฺธา -  เป็นผู้ไม่มีศรัทธา  คือ    ไม่มีศรัทธาในพระพุทธเจ้าเป็นต้น. บทว่า  อจฺฉนฺทิกา - ไม่มีฉันทะ  คือ   ไม่มีฉันทะในกุศล  คือความเป็นผู้ใคร่เพื่อจะทำ. บทว่า  ทุปฺปญฺญา -  มีปัญญาทราม  คือ  เสื่อมจากภวังคปัญญา.อนึ่ง   แม้เมื่อภวังคปัญญาบริบูรณ์  ภวังค์ของผู้ใด   ยังไม่เป็นบาทของโลกุตระ   แม้ผู้นั้นก็ยังชื่อว่าเป็นผู้ปัญญาอ่อนอยู่นั่นแหละ. บทว่า    อภพฺพา นิยามํ  โอกฺกมิตุ   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ-ไม่อาจย่างเข้าสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย  คือ   ไม่ย่างเข้าสู่อริยมรรค  กล่าวคือ  สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย.   เพราะอริย-มรรคเป็นสภาวะโดยชอบ    จึงชื่อว่า  สัมมัตตะ.  อริยมรรคนั้นแหละเป็นสัมมัตตะในการให้ผลในลำดับ.  หรือว่า  ผู้ไม่มีศรัทธา   ไม่มีฉันทะมีปัญญาทราม  ไม่อาจย่าง  คือ  เข้าไปสู่สัมมัตตนิยามนั้น  เพราะตนเองเป็นผู้ไม่หวั่นเอง. บทมีอาทิว่า   น  กมฺมาวรเณน  พึงทราบโดยตรงกันข้ามกับบทดังกล่าวแล้วนั่นแหละ.
จบ  อรรถกถาอาสยานุสยญาณนิทเทส