อย่างคุณ zodiac บอก ยุคซ่ง
อ่านในนี้มีรายละเอียด พร้อมบอกว่ายุคไหน ต่อสู้กันยังไง
https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_gunpowder
https://en.wikipedia.org/wiki/Gunpowder


ตามไปดูละกัน
จะนึกออกแบบสรุปไวๆ ก็สรุปสั้นๆ + ดึงบางภาพ มาให้ดู

การค้นพบดินปืน เป็นไปโดยบังเอิญ จะทำยาอายุวัฒนะ
ยุคแรก ใช้กับธนูก่อนครับ
แล้วก็ระเบิด แล้วเอามาติดอาวุธอื่นๆ ที่มีอยู่ โดยเฉพาะหอก-แหลน ทั้งทำเป็นระเบิด ทำให้พุ่ง
เพิ่งมาลงที่ปืนจริงๆ ครั้งแรกปืนใหญ่อีกศตวรรษ (ใช้แรกๆ ศตวรรษที่ 11 ปืนใหญ่มาศตวรษ 12)










ในบทความ จะมีบอกอาณาจักร ไปตาม link คลิกในบทความ ล้วนมีรายละเอียด
แต่ผมดึงมาให้ดูแบบพุ่งไปผลท้ายสุด คือแผนที่ยุคนั้นเลย จะไปค้นต่อจะได้ง่าย
อาณาจักรหรือที่เขาถือว่าเป็นจักวรรดิ (empire) ที่ใหญ่ๆ ยันกันอยู่ มีพื้นที่แบบนี้ครับ
^{(แถวนี้ แย่งดินแดนไปมา จีน-มองโกเลีย-แมนจูเรีย จีนนอกจากราชวงศ์ Song ซ่ง ยังมีราชวงศ์ Jin จิน อีก ที่กึ่งๆ แมนจู แต่อย่ายึดติดกับพื้นที่จีน คนจีนปัจจุบัน และคนมองโกลปัจจุบันไม่ได้ เหมือนกับแถวบ้านเรา สมัยก่อน อยุธยา สุโขทัย ล้านนา ก็คนละแห่ง เขมร ลาว บางช่วงก็เป็นของเรา บางช่วงก็รบกัน)}