ทำไมพระเจ้าอลองพญาไม่ย้ายราชธานีไปหงสาวดีครับ

เหตุผลสำคัญคือเรื่องชนชาติครับ ประชากรส่วนใหญ่ของหงสาวดีรวมถึงบริเวณที่เป็นภาคใต้ของประเทศพม่าในปัจจุบันนั้นเป็นชาวมอญ  เป็นคนละชนชาติกับชาวพม่า นอกจากนี้ยังเป็นศัตรูกันมายาวนาน การที่พระเจ้าอลองพญาจะย้ายศูนย์กลางการปกครองลงมาอยู่ท่ามกลางดินแดนของศัตรูนั้นเป็นไปได้ยาก

แม้ว่ากษัตริย์พม่าในสมัยราชวงศ์ตองอูจะมีนโยบายพยายามปรองดองกับชาวมอญ เช่น พระเจ้าตะเบ็งชเวตี้ที่โปรดให้ประกอบพระราชพิธีราชาภิเษกแบบมอญ รับหญิงมอญเป็นมเหสี ให้ขุนนางพม่าแต่งกายอย่างมอญ รวมถึงทรงมีขุนนางชาวมอญจำนวนมาก แต่การขยายอำนาจรุกรานหัวเมืองมอญอย่างรุนแรงก็ส่งผลกระทบอย่างหนักจนสุดท้ายก็ถูกมอญลอบปลงพระชนม์    

สมัยพระเจ้าบุเรงนองนั้นค่อนข้างมีเสถียรภาพเพราะทรงปกครองอย่างมีขันติธรรมกับชาวมอญ แต่ชาวมอญก็ยังเป็นประชากรหลักที่ถูกเกณฑ์ไปออกศึกสงครามบ่อยครั้งต่อเนื่องมาถึงรัชกาลพระเจ้านันทบุเรงที่มีนโยบายรุนแรงกับชาวมอญ สุดท้ายมอญก็ก่อกบฎ และหันมาเข้ากับกรุงศรีอยุทธยาที่เป็นมหาอำนาจใหม่แทน


ส่วนในสมัยพระเจ้าอลองพญานั้น ทรงปฏิบัติต่อชาวมอญอย่างเหี้ยมโหดมาก หงสาวดีถูกเผาทำลายจนพินาศ พงศาวดารพม่าก็บรรยายไว้ว่ามีคนถูกสังหารจำนวนมากจนแม่น้ำลำคลองในหงสาวดีเปลี่ยนเป็นสีเลือด กองทัพพระเจ้าอลองพญายึดทรัพย์สมบัติในพระราชวัง ของมีค่า อาวุธจนหมดสิ้น

ปรากฏในพงศาวดารมอญพม่าว่าเมื่อทรงยึดหงสาวดีได้ "ก็เที่ยวริบราชบาทว์ชาวบ้านชาวเมือง ฆ่าฟันเก็บเอาพัศดุเงินทองสิ่งของต่าง ๆ มารวบรวมไว้เปนอันมาก" นอกจากนี้ "ขณะนั้นอองไชยะมังลอง โกรธพระสงฆ์รามัญนัก ว่าพระสงฆ์รามัญทั้งปวง ทำมงคลทำประเจียดทำตะกรุดลงเลขยันต์กันอาวุธให้แก่รามัญทั้งปวง จึงต่อสู้กล้าหาญในการสงคราม ฆ่าฟันกันตายเสียเปนอันมาก เพราะพระสงฆ์ทำเครื่องให้จึงเต็มใจทำศึกมาช้านานถึงเพียงนี้ พระสงฆ์เหล่านี้ไม่เปนสมณะ ขาดจากศีลขันธ์แล้วโดยแท้ อองไชยะมังลองจึงให้ทหารพม่าเที่ยวฆ่าพระสงฆ์เสียประมาณพันเศษ ครั้งนั้นพระสงฆ์รามัญทั้งปวงแตกตื่นหนีไปในทิศต่าง ๆ บางพวกข้ามไปซ่อนตัวอยู่ในป่าแขวงเมืองกะเทิงบ้าง บางพวกก็หนีไปเมืองไทย เมืองเชียงใหม่ เมืองทวาย จึงได้รอดชีวิตร ๏ ในศักราช ๑๑๑๙ ปีเดือนแปดอองไชยะมังลองจึงให้คุมพระเจ้าหงษาวดี อุปราชา พระยาทะละ แลญาติวงษ์ทั้งปวง กับพระราชวงษ์ของพระเจ้าอังวะแลขุนนางพม่าขุนนางรามัญทั้งปวง พาครอบครัวชาวเมืองทั้งปวงลงเรือนำขึ้นไปไว้ณเมืองมุกโชโบ"

จะเห็นได้ว่าการที่พม่าย้ายราชธานีลงมาหงสาวดีไม่ได้ทรงผลดีในระยะยาว สุดท้ายก็จะเกิดการต่อต้าน การที่พระเจ้าอลองพญาที่ปฏิบัติต่อชาวมอญอย่างรุนแรงยิ่งกว่ากษัตริย์พม่าสมัยตองอูจะย้ายตนเองลงมาอยู่หงสาวดี ไม่ได้ต่างจากการเอาตัวเองมาอยู่กลางดงศัตรู ต้องเผชิญหน้ากับการต่อต้านอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้แน่นอน  อาจเป็นเพราะเหตุนี้จึงทำให้พระเจ้าอลองพญาคิดทำลายหงสาวดีให้พินาศที่กว่าเก็บไว้เป็นหอกข้างแคร่



รัชสมัยพระเจ้าอลองพญายังอยู่ในบริบทที่แตกต่างจากพม่าสมัยราชวงศ์ตองอู เพราะตองอูในยุคนั้นได้กล่าวไว้ในกระทู้ก่อนว่าสภาพส่วนใหญ่เป็นสันดอนทรายถูกโอบล้อมด้วยหุบเขา ไม่มีพื้นที่ชลประทานที่สำคัญ ถูกกระหนาบจากรัฐอื่นโดยรอบ อังวะและพม่าตอนบนอยู่ในอำนาจไทใหญ่ จึงถูกบีบให้ต้องขยายอำนาจลงใต้ไปยังหงสาวดี  แต่กษัตริย์พม่าตั้งแต่สมัยราชวงศ์ตองอูยุคฟื้นฟู เลือกที่จะตั้งศูนย์กลางการปกครองที่อังวะซึ่งเป็นราชธานีโบราณของพม่ามากกว่า แม้ว่าจะอยู่ลึกไปในแผ่นดินตอนใน มีการวิเคราะห์เหตุผลไว้หลายประการคือ

- อังวะเป็นฐานอำนาจเดิมของราชวงศ์ และเป็นถิ่นดั้งเดิมของอารยธรรมและวัฒนธรรมพม่า มีความพร้อมในด้านกำลังคน ทั้งชาวพม่าและไทใหญ่ ต่างจากหัวเมืองมอญที่ประชากรเบาบางและทรุดโทรมอย่างมากจากผลของสงครามในอดีต

- อังวะตั้งอยู่ในจุดยุทธศาสตร์สำคัญ สามารถควบคุมเขตชลประทานสำคัญของอาณาจักรหลายแห่ง

- อังวะอยู่ในจุดศูนย์กลางที่จะสามารถควบคุมหัวเมืองรัฐฉานและหัวเมืองมอญไว้ในอำนาจได้ โดยเฉพาะรัฐฉานซึ่งเป็นแหล่งอัญมณีสำคัญ และยังสามารถควบคุมเส้นทางการค้าข้ามภูมิภาคที่เชื่อมต่อการค้าทางบกกับตอนใต้ของจีน สู่การค้าทางทะเลที่อ่าวเบงกอล

นอกจากนี้แม้ว่าพม่าจะย้ายราชธานีไปอยู่ที่ดินแดนตอนใน แต่ก็ยังสามารถควบคุมหัวเมืองมอญทางตอนล่างได้ด้วยการแต่งตั้งข้าหลวงจากส่วนกลางมาปกครองหัวเมืองมอญและเปิดเมืองท่าสิเรียมสำหรับการทำการค้ากับต่างประเทศ โดยมีเครือข่ายเช่อมต่อกับการค้าทางบกที่กล่าวมาแล้ว ทำให้พม่ามีความรุ่งเรืองจากการค้าขายได้โดยไม่จำเป็นต้องลงมาอยู่ที่หัวเมืองมอญอีก ด้วยเหตุนี้กษัตริย์พม่าหลังจากนั้นจึงตั้งราชธานีอยู่ที่อังวะมาจนถึงสิ้นราชวงศ์ตองอูครับ


ส่วนสมัยพระเจ้าอลองพญาก็ยังตั้งราชธานีในดินแดนพม่าตอนบน ซึ่งเหตุผลก็คงไม่ได้ต่างจากพม่าสมัยตองอูยุคฟื้นฟู แต่ราชธานีของพระองค์อยู่ที่มุกโชโบ (မုဆိုးဘို) หรือที่ภายหลังเรียกว่ารัตนสิงฆะ (ရတနာသိင်္ဃ) หรือ ชเวโบ (ရွှေဘို) ซึ่งอยู่เหนืออังวะไปอีก  ทั้งนี้เพราะมุกโชโบเป็นฐานอำนาจดั้งเดิมของพระองค์ตั้งแต่แรกครับ เป็นทั้งบ้านเกิด และเป็นที่ที่พระองค์ทรงรวมกำลังตั้นตนเป็นใหญ่ด้วย  

พอถึงสมัยพระเจ้ามังลอกจึงย้ายราชธานีลงไปที่เมืองสะกาย (စစ်ကိုင်) ซึ่งอยู่คนละฝั่งแม่น้ำกับอังวะ  เมื่อสมัยพระเจ้ามังระจึงข้ามไปอยู่อังวะแทน  ราชธานีต่อมาคืออมระปุระและมัณฑะเลย์ก็สร้างขึ้นใหม่อยู่ใกล้ๆ อังวะครับ