จากการศึกษามาเหมือนกับว่าสมัยธนบุรีไม่มีตำแหน่งนี้ แต่เป็นตำแหน่งใหม่ที่มีขึ้นมาในภายหลัง (แต่ก็ยังคงไม่แน่ใจ เพราะข้อมูลในบางแหน่งก็บอกว่ามีตำแหน่งนี้ในยุคสมัยธนบุรีแล้ว พร้อมสร้อยพระนามด้วย)
ซึ่งพอสังเกตแล้ว จะพบว่าสมเด็จเจ้าพระยาแต่ละท่านนั้นล้วนแต่เป็น "ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน" กันมาทั้งนั้น เช่น
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) - ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินทั่วราชอาณาจักร
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) - ผู้สำเร็จราชการทั่วพระนคร
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) - ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
เหมือนกับนอกจากจะเป็นการยกเกียรติยศอย่างสูงแล้ว ยังเหมือนให้เข้ากับสถานะของท่านก่อนที่จะขึ้นเป็นกษัตริย์ด้วยหรือเปล่า ตามธรรมเนียมที่ กษัตริย์ที่ทรงราชย์จะไม่ได้เป็น พระเจ้าอยู่หัวในทันที (ก่อนที่จะมีการตั้งพระยศ "สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว" ในสมัยรัชกาลที่ 6 ให้มีความเป็นมาตรฐานขึ้นมา) ท่านยังถือเป็นเพียง ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน ในสมัยกรุงธนบุรี แทนพระเจ้าตากที่ถูกขับออกจากราชบัลลังค์ สันนิษฐานได้ว่า ตำแหน่งก็น่าจะเป็น
สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ผู้ทรงสำเร็จราชการแผ่นดิน
ซึ่งก็จะเข้ากับธรรมเนียมในยุคสมัยถัดมาในทันทีที่ สมเด็จเจ้าพระยา คือ ผู้สำเร็จราชการ ก่อนที่จะมีการยกเลิกการแต่งตั้งไปในสมัย ร 5 อีกทั้งยังคล้ายคลึงกับ พระยศของ ร 6 ก่อนเป็นสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว คือ
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ผู้ทรงสำเร็จราชการแผ่นดิน
ไม่ทราบว่าทฤษฎีนี้เป็นไปได้หรือไม่ครับ
ตำแหน่ง "สมเด็จเจ้าพระยา" ของเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (รัชกาลที่ 1) เป็นการแต่งตั้งภายหลังหรือไม่
ซึ่งพอสังเกตแล้ว จะพบว่าสมเด็จเจ้าพระยาแต่ละท่านนั้นล้วนแต่เป็น "ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน" กันมาทั้งนั้น เช่น
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) - ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินทั่วราชอาณาจักร
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) - ผู้สำเร็จราชการทั่วพระนคร
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) - ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
เหมือนกับนอกจากจะเป็นการยกเกียรติยศอย่างสูงแล้ว ยังเหมือนให้เข้ากับสถานะของท่านก่อนที่จะขึ้นเป็นกษัตริย์ด้วยหรือเปล่า ตามธรรมเนียมที่ กษัตริย์ที่ทรงราชย์จะไม่ได้เป็น พระเจ้าอยู่หัวในทันที (ก่อนที่จะมีการตั้งพระยศ "สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว" ในสมัยรัชกาลที่ 6 ให้มีความเป็นมาตรฐานขึ้นมา) ท่านยังถือเป็นเพียง ผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน ในสมัยกรุงธนบุรี แทนพระเจ้าตากที่ถูกขับออกจากราชบัลลังค์ สันนิษฐานได้ว่า ตำแหน่งก็น่าจะเป็น
สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ผู้ทรงสำเร็จราชการแผ่นดิน
ซึ่งก็จะเข้ากับธรรมเนียมในยุคสมัยถัดมาในทันทีที่ สมเด็จเจ้าพระยา คือ ผู้สำเร็จราชการ ก่อนที่จะมีการยกเลิกการแต่งตั้งไปในสมัย ร 5 อีกทั้งยังคล้ายคลึงกับ พระยศของ ร 6 ก่อนเป็นสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว คือ
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ผู้ทรงสำเร็จราชการแผ่นดิน
ไม่ทราบว่าทฤษฎีนี้เป็นไปได้หรือไม่ครับ