First Man (2018)
กำกับโดย Damien Chazelle (Whiplash, La La Land)
8.5/10



หนังชีวประวัติมักจะมีสูตรโครงสร้างตายตัว ที่หลายเรื่องชอบเอามาใช้กันบ่อยมาก (จนหนังล้อเลียนอย่าง Walk Hard สร้างออกมากว่า 10 ปีแล้วยังสดใหม่อยู่ ล่าสุดก็มีหลายนักวิจารณ์เอามาเปรียบกับ Bohemian Rhapsody ในแง่ล้อเรื่องหลัง) ความน่าทึ่งของ First Man จึงอยู่ตรงที่ว่ามันก้าวข้ามและพลิกจุดนี้มาได้อย่างงดงาม ด้วยการยึดมุมมองมนุษย์ที่ใจกลางเรื่อง (นักบินอวกาศ นีล อาร์มสตรอง) อย่างใกล้ชิดมาก จนหลายครั้งก็ชวนวิงเวียนตามในฉากฝึกฝนและภารกิจเสี่ยงตายต่างๆ เพราะสไตล์การกำกับที่กล้องสั่น หูสะเทือน ของเรื่องนี้ ต่างจากหนังอวกาศหลายเรื่อง ตรงที่ให้เราสัมผัสอันตรายมากกว่าความงดงาม และรู้สึกถึงความสับสนวุ่นวายของขั้นตอนการอยู่ในอวกาศมากกว่าความสงบนิ่งงัน

หนังยึดมุมมองผ่านสายตา นีล อาร์มสตรอง แบบเหนียวแน่นตลอดเรื่อง แม้ในฉากชีวิตครอบครัวที่บ้าน จน First Man แอบมีความรู้สึกของหนังอาร์ตพอๆกับหนังตลาดเลยทีเดียว เพราะดูเป็นเทคนิคที่ทดลองมากสำหรับหนังทุนค่อนข้างใหญ่หน่อยแนวๆนี้ และในทางตรงกันข้าม ส่วนที่ดูถ่ายตามแบบแผน ออกมางดงามยิ่งใหญ่ ก็มีแค่ช่วงบนดวงจันทร์เท่านั้น ซึ่งหนังตัดเข้าได้อย่างเฉียบชะงัด แทบชวนหยุดหายใจมาก และเมื่อพาคนดูผ่าน “มุมมองคนๆหนึ่ง” มาทั้งเรื่อง การถ่ายทำสไตล์คลาสสิค มุมกล้องกว้าง อัดด้วยกล้อง IMAX แบบนี้ ก็ทำให้รู้สึกเหมือนตกไปอยู่อีกโลกหนึ่งเลยทีเดียว จนมันกลายเป็นการถ่ายทอดความรู้สึกของนีลเมื่อถึงที่หมายแล้วอีกที ในการเปรียบ ‘มุมมอง’ บนโลก vs ‘ความรู้สึก’ ของมนุษย์คนแรกที่ได้มาอยู่บนดวงจันทร์



หนังเองยังใช้มากกว่ามุมมอง ยังดึงบุคลิกในชีวิตจริงของนีลมาใช้ด้วย การแสดงของ ไรอัน กอสลิ่ง มีความน้ำนิ่งไหลลึกมาก เปิดเผยความรู้สึกอ่อนไหวข้างใต้ออกมาชัดๆเพียงไม่กี่ครั้ง ที่เหลือเป็นเพียงหน้าฉากนิ่งๆโฟกัสกับงานอย่างเดียว (สมาชิกในบอร์ดหนังที่ผมอยู่คนหนึ่งทำ thesis เรื่อง นีล อาร์มสตรอง สมัยอยู่มหาลัย และเขาบอกว่าวิธีที่หนังเล่าตัวละครออกมา บวกกับการแสดงของไรอัน ตรงกับของจริงมาก) ซึ่งตัวหนังเองก็เช่นเดียวกัน โฟกัสกับขั้นตอนการฝึกและรายละเอียดทางภาพ/ความรู้สึกของภารกิจเป็นหลัก มีดราม่าส่วนตัวเป็นเรื่องรอง* ทำให้ตรงข้ามกับสัดส่วนการแบ่งโฟกัสของหนังชีวประวัติส่วนใหญ่ จนหลายเส้นเรื่องคุ้นเคยตามทางของหนังตระกูลนี้รู้สึกสดใหม่อีกครั้ง เพราะมันง่ายมากที่จะลืมไปว่านี่คือเรื่องจริงที่โด่งดังที่สุดในโลกเรื่องหนึ่ง เมื่อเราถูกยัดเข้ากล่องเหล็กที่เป็นเทคโนโลยีเก่าๆดูสั่นสะเทือนแตกสลายง่าย หรือเมื่อเราหมุนติ้วๆไม่จบสิ้นอยู่ระหว่าง แรงโน้มถ่วงโลก กับ ความมืดดำของอวกาศ ไปพร้อมกับนีล

(*ซึ่งพอโฟกัสแบ่งน้ำหนักอย่างนี้ทำให้เห็นชัดเลยว่า เดเมี่ยน ชาเซลล์ เป็นผู้กำกับสาย auteur จริงๆ เพราะขนาดเรื่องแรกที่ต้องยึดตามประวัติศาสตร์ ไม่ได้แต่งเองหมด เขายังสามารถโมเดลตามสองเรื่องก่อนหน้าอย่าง Whiplash และ La La Land ได้ ว่าด้วยตัวเอกผู้หมกมุ่น มุ่งมั่นกับความฝันและหน้าที่การงานของตนสุดขีด จนต้องแลกมาซึ่งชีวิตส่วนตัว และ/หรือ ความเป็นมนุษย์บางอย่าง)



แม้แต่บท ‘ภรรยาผู้อยู่บ้านในขณะสามีออกไปปฏิบัติภารกิจ’ ประจำหนังตระกูลนี้ ยังถูกดึงจากความร่อยหรอน่าสงสาร ด้วยพลังอารมณ์การแสดงภายในอัดแน่นของ แคลร์ ฟอย และการที่หนังให้เวลาเธอมีชีวิตสังคมท่ามกลางหมู่บ้านภรรยานักบินอวกาศ พร้อมสำรวจความรู้สึกของเธอในการต้องอยู่ในตำแหน่งที่ไม่มั่นคงนี้ จนหนังสามารถดึงอารมณ์เศร้าชวนจุกได้จากเพียงภาพเธอมองหลังของภรรยาคนหนึ่งที่นักบินไม่อยู่แล้ว

อย่างไรก็ตาม ยังสองจิตสองใจเหมือนกันกับการที่หนังใช้ลูกสาวที่เสียตั้งแต่เล็กของนีลเป็นแรงขับเคลื่อนหลักของเขา เพราะส่วนตัวรู้สึกว่า ถึงจะคล้ายกับปูมหลังเรื่อง Gravity แต่การมีอะไรแบบนี้เป็นแกนดราม่าหลักมันเหมาะกับความหนังป๊อปเร้าความรู้สึกเต็มที่ของเรื่องนั้น มากกว่าสไตล์เฉพาะตัวของเรื่องนี้ จนมันโดดๆออกมาบ้าง แต่ฉากไคลแม็กซ์บนดวงจันทร์ของ First Man ก็ตีมันกลับมาได้กระแทกใจดีว่า ต้องมีการหักเหรุนแรงต่อมุมมองของนีลก่อน ทั้งมุมมองในการกำกับ (จากแฮนเฮลด์ใกล้ชิดเยอะ กลายเป็น epic คลาสสิค) และในเนื้อเรื่อง (มาถึงที่หมาย ณ สุดขอบอีกโลกหนึ่ง) เขาถึงจะยอมเอื้อมไปค้นหาอะไรภายใต้ฉากหน้าที่นิ่งแข็งกั้นความรู้สึกไว้ของเขาได้ แถมมันยังถูกทำให้รู้สึกซับซ้อนอีกจากความกำกวมอันอื้ออึงของฉากสุดท้าย ที่โทนหนังไม่ได้ออกแนวชัยชนะเท่าไร แต่ออกแนวโล่งใจในการกลับสู่สภาวะเดิมเสียมากกว่า ที่ยังไม่แน่ใจว่าสภาวะนั้นจะมั่นคงเหมือนเดิมอยู่หรือเปล่า เพราะความสำเร็จครั้งยิ่งใหญ่ไม่ได้พาทุกปัญหาและความเจ็บปวดให้หมดไป แต่ถึงอย่างไร มันก็อาจจะเพียงพอแล้วสำหรับตอนนี้



ติดตามรีวิวหนังและข่าวน่าสนใจในโลกภาพยนตร์อื่นๆของผมได้ที่  www.facebook.com/themoviemood ครับ