อารยธรรมกรีกและโรมันครับ หลังจากอิทธิพลของศาสนาคริสต์และคริสตจักรถดถอยลง จากผลของสงครามครูเสด ยุโรปได้เข้าสู่ยุคคืนชีพ หรือการฟื้นฟูศิลปวิทยาการ หรือเรอเนสซองส์

ในช่วงระหว่างสงครามครูเสด ตำราของกรีก-โรมันจากโลกอาหรับและไบแซนไทน์ ถูกนำเข้าสู่ยุโรป เกิดการศึกษาและพัฒนาอย่างค่อยเป็นค่อยไป จากศตวรรษที่ 14 ถึง 17  หลังจากนี้ศิลปะ และวิทยาการด้านต่างๆ ของยุโรปจากที่เคยตามหลังโลกอาหรับและจีน ก็กลับมาเจริญรุ่งเรือง เฟื่องฟูเป็นอย่างมาก

ส่วนศาสนาคริสต์ ตอนที่ถูกเผยแผ่เข้ามาในจักรวรรดิโรมันช่วงแรกได้รับการต่อต้านจากองค์จักรพรรดิ คริสเตียนถูกปราบปรามอย่างหนัก อย่างไรก็ตาม สุดท้ายมันก็กลายเป็นศาสนาหลักในจักรวรรดิจนได้  และคงอยู่ในยุโรปมาตลอด ปฏิเสธไม่ได้ว่ามันมีอิทธิพลเป็นอย่างสูงด้านศีลธรรมและวัฒนธรรม

แต่ผมว่าไม่เท่าศิลปะ แนวคิดและปรัชญาของกรีก-โรมัน  ซึ่งหากมองย้อนไป ในช่วงเวลาที่โรมันตะวันตกล่มสลาย จนถึงยุคกลางตอนกลาง (the high middle age) การพัฒนาวิทยาการที่สืบต่อเนื่องมาจากยุคคลาสสิคเป็นไปอย่างเชื่องช้า ขาดตอน ยุโรปในยุคนั้นถึงกับถูกขนานนามว่ายุคมืด (dark age) กันเลยทีเดียว  และการฟื้นฟูมัน ทำให้อารยธรรมตะวันตกส่งผลต่อโลก อย่างที่เห็นในปัจจุบัน