๒๓๗. สนฺติเมว สิกฺเขยฺย.
พึงศึกษาความสงบนั่นแล.
นัย-ม. อุป. ๑๔๔๓๖.
“น่าเสียใจอยู่ กับระบบการศึกษาในโลกเรา น่าเสียใจ เพราะมันเป็นการศึกษาที่โง่ และบ้าเกินไป ในระบบการศึกษาที่มีการวัดผล แต่กลับได้ประโยชน์ที่บ้า และโง่เท่านั้น เพราะการศึกษาเรา รับไว้เฉพาะคนหรือสิ่งที่จะตอบสนอง และสัมพันธ์กันกับระบบเศรษฐกิจ, ก่อนๆ นั้น ซึ่งในส่วนที่มีความยากจน ก็ต้องบอกว่า “มีเงินแล้วเรียน ไม่มีเงินไม่ต้องเรียน” ซึ่งหาจะพูดได้ดั่งนี้ ก็ไม่ใช่การศึกษาอะไรเสียแล้ว แต่เป็นเรื่องเงินและเศรษฐกิจ ที่บอกถึงการยื้อแย่งแข่งกันในความโลภ, ต่อมาอาจมีส่วนที่ดี ทุกที่พอมีเงินอยู่ทั้งหมด ก็จะบอก “ใครเรียนเก่ง จะต้องเรียนมาก เรียนสูง เรียนตลอด, ใครเรียนโง่ ออกไป” ซึ่งการบอกดั่งนี้ ที่แท้เป็นทางบ้า เรียนวัดผลแล้วเอาผลดั่งนั้นไปบังคับในทางให้เป็นบ้า ไม่ถูก! เพราะพวกที่หาเรียนได้เก่งดีนั้น ควรไม่ต้องเรียน คือวัดผลดูแล้ว ใครมีสติปัญญาดี เก่งดี เรียนดี อย่างนั้นให้ออกไปทำงานจริง โดยเร็ว เอางานจริงให้ทำไปเลย ส่วนพวกที่ไม่เก่ง มีการเรียนระดับเลวอยู่ทุกๆ วิชา ก็ให้เรียนในชั้นกลางชั้นสูงต่อไป พอถึงชั้นกลาง ก็ควรวัดผลกันอีกครั้ง ใครเก่งใครทำได้มากก็ให้ออกไปไม่ต้องเรียน เหลือไว้แต่พวกเรียนไม่เก่ง เรียนโง่ จำต้องเรียนต่อให้ถึงชั้นสูง ไปจนกว่าจะเรียนได้เท่าคนเก่ง และทำงานจริงได้
ทั้งหมดนั้นเป็นมา กลับกัน! ไม่ใช่แบบดี แบบตรงอะไร กลายเป็นว่า คนเก่งเรียนไปเรื่อยๆ ไม่ต้องทำอะไร คนไม่เก่งดันไม่ให้เรียน กลับบังคับให้ออกมาทำโน่นทำนี่ สร้างความเสียหาย ทำการพัฒนาประเทศให้ล่าช้า หรือไปตลอดจนกระทั่งเสียหายยับเยิน ดั่งเป็นอยู่นี้, การศึกษาจึงนับเป็นการศึกษาที่โง่ เป็นการศึกษาเพื่อล่าช้า ไร้ประโยชน์ และเสียเวลา แล้วยังบังคับหาคุณประโยชน์จากการวัดผลดั่งนั้นอยู่อีก จึงควรเรียกว่าเป็นการศึกษาที่บ้า! เพราะคนเก่งๆ กลับให้ไปเรียนตลอด คนโง่ๆ คนสติปัญญาไม่ดี กลับให้ออกโรงเรียนโดยเร็ว และให้ทำงาน โลกเราทุกวันนี้จึงยังคงมีความเสียหายมาก มากกว่าที่จะมีความสมบูรณ์พร้อมมูลเพราะการศึกษา ฉะนั้น การศึกษาที่กำหนดจะทำเพื่อเศรษฐกิจ ดั่งเช่นที่ทำมาทั้งหมด จึงเป็นการศึกษาที่โง่ และบ้า เป็นการใช้เงินบังคับสร้างมายาทำหลอกลวงให้เกิดเป็นเรื่องที่โง่! และบ้า! เพราะการที่ทุกคนจะต้องส่งลูก ให้ไปเรียน
การศึกษา เดี๋ยวนี้เป็นคนละเรื่องกันกับ ที่เรียกกันชื่อเดิมว่า “การน้อมสมาทาน ในสิกขา”, ศึกษา (คำนี้มาจาก คำว่า “สิกขา”) ไม่ใช่การศึกษาจริงๆ ที่กระทำไปเพื่อการพิชิตสิ่งร้ายและพิชิตปัญหา และให้ได้แก้วิกฤตให้กับสังคมและยุคสมัย ไม่ได้มีใครไปเรียนเพื่อจะบรรลุวิชานั้นๆ ตามความเก่ง และไม่เก่ง, แต่โดยมากก็ยังคงจะต้องไปเรียน เพราะยังอยากจะโง่และบ้า ด้วยคิดจะเป็นอย่างไรอย่างหนึ่งอย่างนั้นจริงๆ”
มีเงินแล้วเรียน ไม่มีเงินไม่ต้องเรียน
พึงศึกษาความสงบนั่นแล.
นัย-ม. อุป. ๑๔๔๓๖.
“น่าเสียใจอยู่ กับระบบการศึกษาในโลกเรา น่าเสียใจ เพราะมันเป็นการศึกษาที่โง่ และบ้าเกินไป ในระบบการศึกษาที่มีการวัดผล แต่กลับได้ประโยชน์ที่บ้า และโง่เท่านั้น เพราะการศึกษาเรา รับไว้เฉพาะคนหรือสิ่งที่จะตอบสนอง และสัมพันธ์กันกับระบบเศรษฐกิจ, ก่อนๆ นั้น ซึ่งในส่วนที่มีความยากจน ก็ต้องบอกว่า “มีเงินแล้วเรียน ไม่มีเงินไม่ต้องเรียน” ซึ่งหาจะพูดได้ดั่งนี้ ก็ไม่ใช่การศึกษาอะไรเสียแล้ว แต่เป็นเรื่องเงินและเศรษฐกิจ ที่บอกถึงการยื้อแย่งแข่งกันในความโลภ, ต่อมาอาจมีส่วนที่ดี ทุกที่พอมีเงินอยู่ทั้งหมด ก็จะบอก “ใครเรียนเก่ง จะต้องเรียนมาก เรียนสูง เรียนตลอด, ใครเรียนโง่ ออกไป” ซึ่งการบอกดั่งนี้ ที่แท้เป็นทางบ้า เรียนวัดผลแล้วเอาผลดั่งนั้นไปบังคับในทางให้เป็นบ้า ไม่ถูก! เพราะพวกที่หาเรียนได้เก่งดีนั้น ควรไม่ต้องเรียน คือวัดผลดูแล้ว ใครมีสติปัญญาดี เก่งดี เรียนดี อย่างนั้นให้ออกไปทำงานจริง โดยเร็ว เอางานจริงให้ทำไปเลย ส่วนพวกที่ไม่เก่ง มีการเรียนระดับเลวอยู่ทุกๆ วิชา ก็ให้เรียนในชั้นกลางชั้นสูงต่อไป พอถึงชั้นกลาง ก็ควรวัดผลกันอีกครั้ง ใครเก่งใครทำได้มากก็ให้ออกไปไม่ต้องเรียน เหลือไว้แต่พวกเรียนไม่เก่ง เรียนโง่ จำต้องเรียนต่อให้ถึงชั้นสูง ไปจนกว่าจะเรียนได้เท่าคนเก่ง และทำงานจริงได้
ทั้งหมดนั้นเป็นมา กลับกัน! ไม่ใช่แบบดี แบบตรงอะไร กลายเป็นว่า คนเก่งเรียนไปเรื่อยๆ ไม่ต้องทำอะไร คนไม่เก่งดันไม่ให้เรียน กลับบังคับให้ออกมาทำโน่นทำนี่ สร้างความเสียหาย ทำการพัฒนาประเทศให้ล่าช้า หรือไปตลอดจนกระทั่งเสียหายยับเยิน ดั่งเป็นอยู่นี้, การศึกษาจึงนับเป็นการศึกษาที่โง่ เป็นการศึกษาเพื่อล่าช้า ไร้ประโยชน์ และเสียเวลา แล้วยังบังคับหาคุณประโยชน์จากการวัดผลดั่งนั้นอยู่อีก จึงควรเรียกว่าเป็นการศึกษาที่บ้า! เพราะคนเก่งๆ กลับให้ไปเรียนตลอด คนโง่ๆ คนสติปัญญาไม่ดี กลับให้ออกโรงเรียนโดยเร็ว และให้ทำงาน โลกเราทุกวันนี้จึงยังคงมีความเสียหายมาก มากกว่าที่จะมีความสมบูรณ์พร้อมมูลเพราะการศึกษา ฉะนั้น การศึกษาที่กำหนดจะทำเพื่อเศรษฐกิจ ดั่งเช่นที่ทำมาทั้งหมด จึงเป็นการศึกษาที่โง่ และบ้า เป็นการใช้เงินบังคับสร้างมายาทำหลอกลวงให้เกิดเป็นเรื่องที่โง่! และบ้า! เพราะการที่ทุกคนจะต้องส่งลูก ให้ไปเรียน
การศึกษา เดี๋ยวนี้เป็นคนละเรื่องกันกับ ที่เรียกกันชื่อเดิมว่า “การน้อมสมาทาน ในสิกขา”, ศึกษา (คำนี้มาจาก คำว่า “สิกขา”) ไม่ใช่การศึกษาจริงๆ ที่กระทำไปเพื่อการพิชิตสิ่งร้ายและพิชิตปัญหา และให้ได้แก้วิกฤตให้กับสังคมและยุคสมัย ไม่ได้มีใครไปเรียนเพื่อจะบรรลุวิชานั้นๆ ตามความเก่ง และไม่เก่ง, แต่โดยมากก็ยังคงจะต้องไปเรียน เพราะยังอยากจะโง่และบ้า ด้วยคิดจะเป็นอย่างไรอย่างหนึ่งอย่างนั้นจริงๆ”