๒๐๘. สพฺพญฺเจ ปฐวึ ทชฺชา นากตญฺญุมภิราธเย.
ถึงให้แผ่นดินทั้งหมด ก็ยังคนอกตัญญูให้จงรักไม่ได้.
ขุ. ชา. เอก. ๒๗๒๓.
“เรื่องดั่งนี้ ยกให้เป็นเรื่องแท้จริงแต่คนไทย คือไม่ใช่ให้เขายก หรือให้เรายก แล้วกระทั่งที่เราก็ไม่ต้องมองในฐานที่ตนเองเป็นรัฐอธิปไตย ก็ยังได้ ตนเองไม่ต้องมองรัฐในฐานที่เป็นศาสนาก็ได้ เพราะมองจากสภาพความจริง ที่เราไม่ทิ้งแผ่นดินที่เป็นเจ้าของนี้อีก ตามอันที่เป็นความคิดจิตใจจริง อันเป็นปัจจัยที่สะสมมาแล้วในอดีตให้เกิดขึ้น เพราะคนไทยเราเองตอนนี้ จะต้องมองลงที่ความวัฒนะ ลงที่เหตุผลของความเป็นอยุธยาแล้วเป็นรัตนโกสินทร์ ซึ่งมีอายุมากที่ 4-5 ร้อยปี ในความที่ยอมรับกันว่า ตั้งอยู่บนความศิวิลัยและเป็นสุขพอประมาณ ที่จะทำให้ยิ่งกว่าเก่านั้นย่อมเป็นปรกติ ที่จะเป็นเรื่องที่เป็นไปได้ โดยการเอาความรู้สึกที่แท้จริงนั้น คิดเอามานับรวมกับความเป็นไทยสมัยใหม่ด้วย ก็จึงให้ได้ใจจริงของคนชาตินี้เกิดขึ้น
ชาติอื่น ชาติ นั้นๆ เขาก็ต้องมองดู เข้าไปที่จิตใจของเรา และเขาก็ต้องมองเรื่องของเขาและตัวเขา ก็เห็นว่าของเรา 4 ร้อย 5 ร้อยปี ตั้งไว้แล้ว แล้วก็กำลังจะทำให้เป็นไปภายหน้า มีตัวหลักต้นใจ เครื่องจักรสาเหตุทางมนุษย์ มากอยู่แล้ว ซึ่งมากกว่าของเขา ซึ่งของเขาอาจจะได้ดีแต่ทางล่มสลายแล้วตั้งตัวไปอย่างอื่น ๆ แปลก ๆ กว่าเดิม ออกไปอยู่เรื่อย ๆ หลักฐานว่าเป็นอย่างเก่าในทางปรกติสุขตั้งตัวได้ ของเราทำตามเดิมอย่างของเก่ามาหนักแน่นยิ่งกว่า ตามที่เราได้ดัดแปลงสิ่งต่างๆให้เข้ากับชาติเราแล้ว แล้วไม่มีความถอยหนีอีกต่อไป ซึ่งตามที่สุดแผ่นดินแล้ว เราก็จะไม่หนีลงทะเลหรือไปดวงดาวอื่นอีกต่อไป
เพราะพอแต่ว่า พละกำลังแห่งแผ่นดินเรานั้น เป็นอยู่แล้ว ที่ซึ่งให้เป็นความวัฒนาสถาพรแก่ชาติเรานี้แล้วไปสู่ชาติอื่น, คนอยู่ไม่สุขก็อาจเถียงบ้าง เถียงว่า เขาออกไปจักรวาลที่ใหญ่กว่า ชาติเราแค่จะตั้งเป็นใหญ่ในจักรวาลเล็ก ๆ ในการต่อไปที่จะตั้งตัวเป็นหลักให้โลกอยู่เป็นสุขนั้น ๆ เป็นดี อยู่แค่ในจักรวาลเล็ก จักรผันอันเล็ก ๆ น้อยนิดเดียว จากปฏิญญา สัญญาบางกอก แห่งซึ่งคนก็เถียง ก็ว่า เป็นใหญ่แต่แค่เฉพาะ เพราะเขาจะไปทางอื่นแท้จริงต่างหาก พูดอย่างนั้น แต่ชาติของเราก็จำเป็นจะต้องตั้งอยู่แท้, อย่างนั้นก็ให้คนคิดแคบ ๆ คิดกันไป เพราะไม่ใช่แค่ว่าเราจะได้เริ่มจักรผัน มาแค่ครั้งปฏิญญาสากลบางกอกอาเซียนครั้งนี้ เท่านั้น
แต่เราเมื่อครั้งเก่าชาติเก่าๆเรามีนั้น ก็ให้ได้ปฏิญญาสากล กับธรรมชาติเอกภพจักรวาลอยู่มากมายแล้วเหมือนกัน ในการที่ชาติเราเข้าตั้งตัวและสร้างบ้านสร้างเรือน อยู่สืบลูกสืบหลาน เป็นมา เราได้ยอมรับความวัฒนะศิวิลัยไม่ขอคิดผลัดเปลี่ยนแผ่นดิน จะอยู่แต่ในโลกนี้ ใครจะถือว่าเราผยอง อวดตนเป็นอิสระในโลก ก็ย่อมได้ และใครจะถือว่าเราอวดเป็นใหญ่ซึ่งอิสระแต่ในโลก ก็ย่อมได้ เราไม่ทิ้งแผ่นดินแล้ว แผ่นดินย่อมเป็นของเราจริง ซึ่งใครจะมุ่งแต่จะให้เราชื่อว่า ไทยเราจะต้องเป็นพี่ใหญ่ในทางอื่น ในที่อื่น ๆ ที่ให้ต้องจากไปนั้น ย่อมไม่ใช่”
เราไม่ใช่จักรวาล แต่เราเป็นแผ่นดินของโลก
ถึงให้แผ่นดินทั้งหมด ก็ยังคนอกตัญญูให้จงรักไม่ได้.
ขุ. ชา. เอก. ๒๗๒๓.
“เรื่องดั่งนี้ ยกให้เป็นเรื่องแท้จริงแต่คนไทย คือไม่ใช่ให้เขายก หรือให้เรายก แล้วกระทั่งที่เราก็ไม่ต้องมองในฐานที่ตนเองเป็นรัฐอธิปไตย ก็ยังได้ ตนเองไม่ต้องมองรัฐในฐานที่เป็นศาสนาก็ได้ เพราะมองจากสภาพความจริง ที่เราไม่ทิ้งแผ่นดินที่เป็นเจ้าของนี้อีก ตามอันที่เป็นความคิดจิตใจจริง อันเป็นปัจจัยที่สะสมมาแล้วในอดีตให้เกิดขึ้น เพราะคนไทยเราเองตอนนี้ จะต้องมองลงที่ความวัฒนะ ลงที่เหตุผลของความเป็นอยุธยาแล้วเป็นรัตนโกสินทร์ ซึ่งมีอายุมากที่ 4-5 ร้อยปี ในความที่ยอมรับกันว่า ตั้งอยู่บนความศิวิลัยและเป็นสุขพอประมาณ ที่จะทำให้ยิ่งกว่าเก่านั้นย่อมเป็นปรกติ ที่จะเป็นเรื่องที่เป็นไปได้ โดยการเอาความรู้สึกที่แท้จริงนั้น คิดเอามานับรวมกับความเป็นไทยสมัยใหม่ด้วย ก็จึงให้ได้ใจจริงของคนชาตินี้เกิดขึ้น
ชาติอื่น ชาติ นั้นๆ เขาก็ต้องมองดู เข้าไปที่จิตใจของเรา และเขาก็ต้องมองเรื่องของเขาและตัวเขา ก็เห็นว่าของเรา 4 ร้อย 5 ร้อยปี ตั้งไว้แล้ว แล้วก็กำลังจะทำให้เป็นไปภายหน้า มีตัวหลักต้นใจ เครื่องจักรสาเหตุทางมนุษย์ มากอยู่แล้ว ซึ่งมากกว่าของเขา ซึ่งของเขาอาจจะได้ดีแต่ทางล่มสลายแล้วตั้งตัวไปอย่างอื่น ๆ แปลก ๆ กว่าเดิม ออกไปอยู่เรื่อย ๆ หลักฐานว่าเป็นอย่างเก่าในทางปรกติสุขตั้งตัวได้ ของเราทำตามเดิมอย่างของเก่ามาหนักแน่นยิ่งกว่า ตามที่เราได้ดัดแปลงสิ่งต่างๆให้เข้ากับชาติเราแล้ว แล้วไม่มีความถอยหนีอีกต่อไป ซึ่งตามที่สุดแผ่นดินแล้ว เราก็จะไม่หนีลงทะเลหรือไปดวงดาวอื่นอีกต่อไป
เพราะพอแต่ว่า พละกำลังแห่งแผ่นดินเรานั้น เป็นอยู่แล้ว ที่ซึ่งให้เป็นความวัฒนาสถาพรแก่ชาติเรานี้แล้วไปสู่ชาติอื่น, คนอยู่ไม่สุขก็อาจเถียงบ้าง เถียงว่า เขาออกไปจักรวาลที่ใหญ่กว่า ชาติเราแค่จะตั้งเป็นใหญ่ในจักรวาลเล็ก ๆ ในการต่อไปที่จะตั้งตัวเป็นหลักให้โลกอยู่เป็นสุขนั้น ๆ เป็นดี อยู่แค่ในจักรวาลเล็ก จักรผันอันเล็ก ๆ น้อยนิดเดียว จากปฏิญญา สัญญาบางกอก แห่งซึ่งคนก็เถียง ก็ว่า เป็นใหญ่แต่แค่เฉพาะ เพราะเขาจะไปทางอื่นแท้จริงต่างหาก พูดอย่างนั้น แต่ชาติของเราก็จำเป็นจะต้องตั้งอยู่แท้, อย่างนั้นก็ให้คนคิดแคบ ๆ คิดกันไป เพราะไม่ใช่แค่ว่าเราจะได้เริ่มจักรผัน มาแค่ครั้งปฏิญญาสากลบางกอกอาเซียนครั้งนี้ เท่านั้น
แต่เราเมื่อครั้งเก่าชาติเก่าๆเรามีนั้น ก็ให้ได้ปฏิญญาสากล กับธรรมชาติเอกภพจักรวาลอยู่มากมายแล้วเหมือนกัน ในการที่ชาติเราเข้าตั้งตัวและสร้างบ้านสร้างเรือน อยู่สืบลูกสืบหลาน เป็นมา เราได้ยอมรับความวัฒนะศิวิลัยไม่ขอคิดผลัดเปลี่ยนแผ่นดิน จะอยู่แต่ในโลกนี้ ใครจะถือว่าเราผยอง อวดตนเป็นอิสระในโลก ก็ย่อมได้ และใครจะถือว่าเราอวดเป็นใหญ่ซึ่งอิสระแต่ในโลก ก็ย่อมได้ เราไม่ทิ้งแผ่นดินแล้ว แผ่นดินย่อมเป็นของเราจริง ซึ่งใครจะมุ่งแต่จะให้เราชื่อว่า ไทยเราจะต้องเป็นพี่ใหญ่ในทางอื่น ในที่อื่น ๆ ที่ให้ต้องจากไปนั้น ย่อมไม่ใช่”