ห้องเพลง**คนรากหญ้า**พักยกการเมือง มุมเสียงเพลง มุมนี้ไม่มีสีไม่มีกลุ่ม มีแต่เสียงเพลง 27/5/2561 - เพลงเพื่อชีวิต (2)

สวัสดีครับ สมาชิกห้องเพลงทุกๆท่าน วันนี้วันอาทิตย์ MC แอ๊ด (WANG JIE หรือ ชื่อดั้งเดิม "พฤษภเสารี" สมาชิกเก่าห้อง รดน.ช่วงปี 2546-2550) ประจำการต่ออีก 1 วันครับ ^^

มาคุยกันต่อเรื่อง "เพลงเพื่อชีวิต" ที่เบรคไว้เมื่อวานกันเลย.....


ในยุคนั้นได้ให้กำเนิดศิลปินเพลงเพื่อชีวิตขึ้นมาอย่างมากมายผ่านเวทีทางการเมือง มีการแต่งบทเพลง สู้ไม่ถอย โดยเสกสรรค์ ประเสริฐกุล และได้รับการยอมรับว่าเป็นเพลงเพื่อชีวิตเพลงแรก ลักษณะเป็นเพลงมาร์ชที่ปลุกเร้าสร้างขวัญกำลังใจให้ประชาชนที่มาชุมนุม นอกจากนี้ยังมีศิลปินเพลงเพื่อชีวิตผู้ยิ่งใหญ่ ถือกำเนิดบทบาทขึ้นมา นั่นก็คือ สุรชัย จันทิมาธร หรือ หงา คาราวาน เขาเป็นผู้ที่อยู่ร่วมในการประท้วง คอยแต่งบทกลอนต่างๆให้โฆษกบนเวทีอ่านเพื่อปลุกเร้ากำลังใจและรวบรวมความคิดให้เป็นหนึ่งเดียว เขาได้แต่งเพลง สานสีทอง โดยนำทำนองมาจากเพลง Find The Cost Of Freedom ของวง Crosby Still Nash & Young เพลงนี้เกิดขึ้นมาในเวลาไล่เลี่ยกันกับเพลงสู้ไม่ถอย ทำให้เพลงเพื่อชีวิตกลายเป็นบทเพลงทางวัฒนธรรมที่ขับขานเพื่อเล่าเรื่องราวของสังคมในสมัยนั้น ทั้งยังให้กำเนิดวงดนตรีเพื่อชีวิตวงแรกที่สร้างความประทับใจให้แก่คนรุ่นนั้นเป็นอย่างมาก คือวง คาราวาน

สุรชัย จันทิมาธร นามปากกา ท.เสน กับ วีรศักดิ์ สุนทรศรี นามปากกา สัญจร ได้ก่อตั้งวงดนตรี ท.เสนและสัญจร ขึ้น เพื่อร่วมแสดงดนตรีในการชุมนุมประท้วง บทเพลงของพวกเขาได้นำเอาพื้นฐานดนตรีตะวันตกที่มีเครื่องดนตรีอคูสติก เช่น กีตาร์ ฮาร์โมนิกา และเครื่องดนตรีเคาะจังหวะ ตามสไตล์ของ Bob Dylan ศิลปินอเมริกันที่โด่งดังอยู่ในช่วงเวลาเดียวกัน มาประยุกต์เข้ากับเนื้อร้องภาษาไทยและได้ครองใจประชาชนทั้งผู้ใหญ่และวัยรุ่นเป็นอย่างมาก นอกจากนี้ยังวงอื่นๆ เช่น คุรุชน, กงล้อ, รวมฆ้อน และโคมฉาย ที่ใช้รูปแบบดนตรีเดียวกัน มีกลุ่มอื่นที่ใช้เครื่องดนตรีไฟฟ้า เพื่อปลุกเร้าให้เกิดความคึกคัก เช่น วงกรรมาชน, วงรุ่งอรุณ และวงไดอะเล็คติค และกลุ่มที่มีท่วงทำนองเพลงไทยเดิมและพื้นบ้าน ใช้เครื่องดนตรีไทย เช่น วงต้นกล้า มีเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์เป็นสมาชิกรุ่นที่หนึ่ง วงลูกทุ่งสัจธรรม และวงอื่นๆอีกมากมายเกิดขึ้นมา ในการแสดงของ ท.เสน และสัญจรจะมีการบันทึกแถบเสียงทุกครั้งเพื่อใช้ไว้เผยแพร่ในโอกาสต่างๆทำให้บทเพลงของพวกเขาเป็นที่นิยมอย่างกว้างขวาง หลังจากนั้น ท.เสนและสัญจรได้มีโอกาสรู้จักกับวงดนตรีบังคลาเทศแบนด์ ที่มี ทองกราน ทานา และมงคล อุทก และได้รวมตัวขึ้นเป็นวงดนตรีคาราวาน ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการขยายตัวของดนตรีเพื่อชีวิต ด้วยผลงานและความสามารถของพวกเขาทำให้บทเพลงเพื่อชีวิตสามารถเปิดการแสดงร่วมกับวงดนตรีในเชิงธุรกิจได้ ไม่ว่าจะเป็นผลงานแผ่นเสียง แถบบันทึกเสียง หรือเปิดการแสดงตามโรงภาพยนตร์ได้

หลังจากเหตุการณ์ 14 ตุลาผ่านพ้นไป นายสัญญา ธรรมศักดิ์ รัฐบาลพลเรือนที่สับสนุนบทบาทของนักศึกษาในเรื่องประชาธิปไตย ให้เสรีกับประชาชนอย่างเต็มที่ มีการจัดนิทรรศการจีนแดง ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการชี้นำลัทธิคอมมิวนิสต์ มีกิจกรรมต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการเผยแพร่ลัทธิของมาร์กซ-เลนิน นำเสนอประเด็น ศิลปะเพื่อชีวิต ศิลปะเพื่อประชาชน และอื่นๆ เปิดเผยสู่สายตาสาธารณชนอย่างกว้างขวาง เรื่องราวเกี่ยวกับผู้นำความคิดทางการเมืองซึ่งเป็นบุคคลต้องห้ามในอดีต เช่น จิตร ภูมิศักดิ์, กุหลาบ สายประดิษฐ์ และคนอื่นๆก็ได้รับการกล่าวถึง และแตกหน่อเป็นความคิดใหม่ๆเกี่ยวกับสังคมไทยเช่นกัน โดยเผยแพร่ออกมาในรูปแบบคล้ายกับเพลงเพื่อชีวิตที่ประท้วงสงครามเวียตนามในสหรัฐอเมริกา

ช่วงปี พ.ศ. 2517-2519 เป็นช่วงที่เพลงเพื่อชีวิตได้รับความนิยมถึงขีดสุดในแวดวงนักศึกษาและปัญญาชน เพลงเพื่อชีวิตในยุคนั้นมีมากกว่า 2,000 เพลง เนื้อหาทั้งหมดครอบคลุมกิจกรรมที่นักศึกษาปัญญาชนเข้าไปเกี่ยวข้อง คาบเกี่ยวระหว่างการสะท้อนปัญหาบ้านเมืองกับการแสดงออกซึ่งอุดมคติในการสร้างสรรค์สังคมใหม่ ผ่านวรรณกรรม ภาพยนตร์ และบทเพลง ซึงเพลงเพื่อชีวิตเองก็มีบทบาทที่สำคัญในการบ่มเพาะความคิดความอ่านเกี่ยวกับตนเองและสังคมส่วนรวมให้กับหนุ่มสาวในยุคสมัยนั้น

จนกระทั่งถึงเหตุการณ์ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2519 มีการปราบปรามนิสิตนักศึกษาครั้งใหญ่ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ นิสิตนักศึกษาบางส่วนจึงได้หลบหนีเข้าป่าเพื่อร่วมงานกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยไป

หลังจากนั้น ประชาธิปไตยก็ได้สิ้นสุดลง สังคมไทยกลับเข้าสู่การเป็นสังคมเผด็จการณ์อีกครั้ง กิจกรรมนักศึกษาทุกชนิดถูกระงับ นักศึกษาในช่วงเวลานั้นเห็นว่าสังคมไทยจะไม่สามารถมีความเป็นธรรมได้อย่างแท้จริงหากสังคมยังเป็นเผด็จการอยู่ จึงได้เข้าร่วมกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) ที่ปฏิบัติงานกันอยู่ในเขตพื้นที่ป่าเขาในประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้าน เช่น บริเวณเทือกเขาภูพาน ภูซาง เขาค้อ ภูหินร่องเกล้า ดอยยาว เป็นต้น และได้มีการแต่งบทกวีโดยวัฒน์ วรรลยางกูร ถ่ายทอดความรู้สึกที่มีต่อเหตุการณ์ 6 ตุลาคม ซึ่งภายหลังบทกวีนี้ได้กลายมาเป็นเพลงเพื่อชีวิตชื่อ จากลานโพธิ์ถึงภูพาน มีเป้าหมายในการปลุกขวัญกำลังใจเพื่อต่อสู้กับรัฐบาลและเป็นการเผยแพร่ลัทธิสังคมนิยมอีกด้วย เพลงเพื่อชีวิตในยุคนี้จึงสามารถเรียกได้อีกชื่อหนึ่งว่า เพลงปฏิวัติ (Rebellion Song)


ในขณะนั้นวงคาราวานซึ่งมีพงษ์เทพ กระโดนชำนาญร่วมเป็นสมาชิกแล้ว และวงเพื่อชีวิตอีกหลายวง เช่น โคมฉาย กงล้อ คุรุชน รวมฆ้อน กรรมาชน และอื่นๆ ก็ได้เข้าร่วมปฏิบัติงานกับคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยด้วย เมื่อการปฏิวัติผ่านไปจนถึงช่วงสุดท้าย เกิดความขัดแย้งระหว่างฝ่ายต่างๆ นำไปสู่การเกิดวิกฤตศรัทธาต่อพรรคคอมมิวนิสต์ในภูมิภาค จึงก่อให้เกิดบทเพลงที่แสดงออกถึงความท้อแท้ สับสน และท้อถอยในแนวทางการต่อสู้ของคนหนุ่มสาวที่มีต่อสังคมในอุดมคติ ทำให้มีการปรากฏของบางบทเพลงที่ไม่ได้รับการเผยแพร่ เช่น เขาไฟ บ้านนาสะเทือน รวมไปถึงเพลง คิดถึงบ้าน (เดือนเพ็ญ) ของนายอัศนี พลจันทร์ หรือนายผี และเพลงอื่นๆอีกมากมาย


ภายหลังการออกคำสั่งนายกรัฐมนตรีที่ 66/2523 ที่มีเนื้อความนิรโทษกรรมให้กับผู้กระทำความผิดในช่วงเวลาของความขัดแย้ง บรรดาคนที่เข้าร่วมการปฏิวัติก็กลับคืนสู่สังคมเมือง โดยก่อนจากกันได้มีการแต่งเพลงกำลังใจ เพื่อเป็นเหมือนคำมั่นสัญญาที่รักษาอุดมการณ์อันบริสุทธิ์ของคนหนุ่มสาวที่เข้าร่วมต่อสู้ต่อไปก่อนที่จะออกจากป่า

หลังจากการกลับมาของคาราวานและเพื่อนร่วมอุดมการณ์ คาราวานได้ทำสัญญากับบริษัทเพลงอีเอ็มไอ ประเทศไทย และบันทึกเสียงเพื่อออกอัลบัมอีกครั้ง โดยเพลงที่อยู่ในอัมบัมเป็นเพลงที่เกิดขึ้นในยุคเพลงเพื่อชีวิต และเพลงปฏิวัติ และด้วยเครื่องเสียงและเครื่องดนตรีที่มีคุณภาพมากกว่าแต่ก่อน ทำให้คาราวานได้ไปแสดงคอนเสิร์ตฟอร์ยูนิเซฟ ในปีพ.ศ. 2525 จัดขึ้นที่หอประชุมใหญ่ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มีการแสดงเพลงคืนรัง ซึ่งถือเป็นการเริ่มกระแสปรับเข้าสู่ระบบธุรกิจดนตรียุคใหม่ โดยในยุคนี้เพลงเพื่อชีวิตมีวัตถุประสงค์เพื่อการจำหน่าย ต่างจากสมันก่อนที่แต่งเพื่อสนับสนุนอุดมณการณ์ทางการเมือง


และยังมีการทดลองแนวทางดนตรีใหม่ๆ เช่น สุรชัย จันทิมาธร ใช้วงร็อคเป็นแบ็คอัพ ทำให้คาราวานถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างรุนแรงในเรื่องของความบกพร่องไม่สมบูรณ์ทางการแสดง และเรื่องของอุดมการณ์ แต่พวกเขาก็ได้เรียนรู้และฝึกฝนตัวเองให้ยืนอยู่ได้ในการแข่งขันของธุรกิจเพลงไทยทำให้คาราวานยืนหยัดในฐานะมืออาชีพและความอิสระในวิถีทางของตนที่ชัดเจนและได้รับการยอมรับในที่สุด

ต่อมาได้มีวงที่ประสบความสำเร็จเป็นอย่างมากในการจัดการระบบธุรกิจ และกลายเป็นวงเพื่อชีวิตที่ประสบความสำเร็จสูงสุด นั่นก็คือ วงคาราบาว ที่เกิดไล่หลังแฮมเมอร์ได้ไม่นาน เพลงวณิพกถือเป็นความสำเร็จที่ปลุกกระแสเพลงเพื่อชีวิตขึ้นมากลายเป็นกระแสใหญ่ของวงการเพลงไทยอย่างเต็มที่ นอกจากนี้ทั้ง พงษ์เทพ กระโดนชำนาญ, โฮป, คนด่านเกวียน, กระท้อน, คีตาญชลี, นิรนามในยุคแรก, ซูซู, พงษ์สิทธิ์ คัมภีร์, อินโดจีน และอีกหลายวงเอง ก็มีส่วนเกื้อหนุนให้กระแสเพลงเพื่อชีวิตถาถมรุนแรงจนถึงที่สุด


เพลงเพื่อชีวิตนี้ได้เปลี่ยนเนื้อหาจากบทเพลงประท้วง เพลงแห่งอุดมการณ์ กลายมาเป็นเพลงสะท้อนสังคม ที่คลายความรุนแรงลงไปตามกระแสการเมืองและความเปลี่ยนแปลงทางสภาพเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนเข้าสู่ระบบทุนนิยมและบริโภคนิยม เพลงเพื่อชีวิตเองก็ได้เข้ามามีพื้นที่ในตลาดเพลงไทย ถือเป็นความสำเร็จในทางยุทธศาสตร์ที่ขยายวงกว้างออกไปแล้ว

อีกด้านหนึ่ง เพลงที่มุ่งเน้นที่ปรัชญาความคิดพร้อมกับดนตรีที่เรียบง่ายไม่แพรวพราว ออกมาจากความรู้สึกกับน้ำเสียงและคำร้องที่มีเนื้อหาที่มีสาระต่อสังคม ก็ได้กลายมาเป็นเพลงใต้ดิน ซึ่งควบคู่มากับกระแสการต่อสู้ของนักศึกษาภายหลังยุค 14 ตุลาคมเป็นต้นมา เพื่อแสวงหาแนวร่วมทางความคิด และถูกทำเป็นเทปออกมาขายกันใต้ดิน ไม่มีการเปิดตามสถานีวิทยุ ไม่มีค่ายเทปวางแผนโปรโมทและจัดจำหน่าย มีเพียงโปสเตอร์และสื่อสิ่งพิมพ์ที่กล่าวถึงเท่านั้น เพื่อเป็นการขยายแนวคิดและส่งผลสะเทือนอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ผู้ฟังมีตัวเลือกใหม่ในการซื้อ แนวเพลงของแต่ละคนต่างมีความหลากหลายและมีลักษณะเฉพาะตัว ไม่สนใจว่าต้องมีบุคลิคหน้าตาดี หรือเพลงเพลงต้องมีแนวดนตรีที่เร็วและกระชับ แต่เน้นไปทางการนำเสนอความคิดมากกว่า


ถึงแม้กระแสสังคมจะมีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร แต่เพลงเพื่อชีวิตก็ยังคงไว้ซึ่งบทบาทในเนื้อหาทางสาระทางสังคมไทยตั้งแต่ในอดีตจนถึงปัจจุบัน เป็นเสมือนบันทึกเรื่องเล่าประวัติศาสตร์ของสังคมไทยในแต่ละยุคสมัยและสะท้อนความคิดความรู้สึกของคนในเหตุการณ์สำคัญต่างๆได้เป็นอย่างดี

ขอบคุณข้อมูลจาก วิกิพีเดีย https://th.wikipedia.org/wiki/เพลงเพื่อชีวิต และภาพประกอบจาก กูเกิ้ล

พบกันใหม่ วันเสาร์หน้าครับ