รากนครา บทไม่ปัง พังเป็นเเถบๆ

รากนครา : บทไม่ปัง พังเป็นแถบ ๆ

รากนครา บทประพันธ์ของปิยะพร ศักดิ์เกษม เป็นนวนิยายอิงประวัติศาสตร์การล่าอาณานิคมและการรวมสยามกับล้านนาในสมัยรัชกาลที่ 5 ในครั้งแรกลงเป็นตอนในนิตยสารสกุลไทย และได้รับการตีพิมพ์แบบรวมเล่มใน พ.ศ. 2540 นอกจากนี้ยังได้รับการถ่ายทอดเป็นละครโทรทัศน์ถึง 2 ครั้ง ครั้งแรกในปี 2543 โดยสถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 และในปี 2560 ที่สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 นำมาผลิตใหม่ ซึ่งเพิ่งนำเสนอตอนสุดท้ายจบไปเมื่อวันอังคารที่ 3 ตุลาคม 2560

ในฐานะที่เป็นแฟนรากนครา ทั้งในรูปบทประพันธ์ต้นฉบับหนังสือ ที่อ่านหลายครั้งจนเนื้อหาบางส่วนได้รับกล่าวถึงในวิทยานิพนธ์ระดับปริญญาเอก (Femininity in Lanna Architecture) ในฐานะที่เป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ที่แสดงให้เห็นถึง มายาคติและความชอบธรรมในการรวมดินแดนล้านนาเป็นส่วนหนึ่งของสยาม (internal colonization) ที่ส่งผ่านผู้ประพันธ์ ผู้ที่มิได้เป็นคนล้านนา ส่วนในฐานะแฟนละครเอง ได้ติดตามผลงานของทั้ง 2 สถานีตั้งแต่ต้นจนจบ เพื่อดูความงามงดเรื่องความรักชาติของผู้หญิงและความขัดแย้งในมิติต่าง ๆที่เกิดขึ้นท่ามกลางกระแสธารแห่งความเปลี่ยนแปลงในยุคล่าอาณานิคม ซึ่งเป็นแก่นแกนของเรื่อง ที่ละครต้องสะท้อนให้เห็นพัฒนาการของตัวละครและดึงอารมณ์ร่วมของผู้ชมให้ซึมซับความขัดแย้งและเอาใจช่วยตัวละครหลัก อันจะพัฒนาไปสู่จุดจบแห่งโศกนาฏกรรมได้อย่างประทับใจ

ทว่าสิ่งที่เกิดขึ้นกับรากนคราในพ.ศ. 2560 กลับหาเป็นเช่นนั้นไม่ เนื่องจากบทละคร (ยิ่งยศ ปัญญา) ได้แสดงให้เห็นถึงความพยายามในการปรับเนื้อหาให้มีความทันสมัยและเข้าใจง่าย โดยการเพิ่มโทนเรื่องให้มีการชิงรักหักสวาทต่อตัวละครหลักไม่ว่าจะเป็น เจ้าแม้นเมืองกับเจ้านางละอองคำ เจ้านางข่ายคำกับนางบุญมา แต่น่าเสียดายที่บทละครดังกล่าวนอกจากจะลดทอนคุณค่าและความสำคัญของแก่นแกนเรื่อง ยังแสดงให้เห็นถึงความละเลยต่อการสร้างพล็อตเรื่องนิยายอิงประวัติศาสตร์โดยเฉพาะในเรื่องแนวคิด “ผัวเดียว เมียเดียว” (monogamy)

การสร้างให้ตัวละครมีปมขัดแย้งแบบ “ผัวเดียว เมียเดียว” แสดงให้เห็นถึงการหลงยุค เพราะตามความเป็นจริงแล้ว แนวคิดดังกล่าว เป็นแนวคิดสมัยใหม่ที่เพิ่งเข้ามามีอิทธิพลในสังคมไทยภายใต้การขับเคลื่อนจากรัชกาลที่ 6 ในรูปของพระราชนิพนธ์และบทละครต่าง ๆ และพระองค์เองก็พยายามทำตัวเป็นแบบอย่างในเรื่องดังกล่าวเช่นกัน ทว่าเจ้าน้อยศุขวงศ์ที่เพิ่งไปเรียนเมืองนอกมา จะได้รับอิทธิพล “ความคิดสมัยใหม่”ขนาดนั้นเชียวหรือ ในเมื่อสภาพแวดล้อม (ขณะนั้น) เต็มไปด้วยการมีภรรยาหลายคน (polygamy) ทั้งในราชสำนักสยามและล้านนา ความคิดดังกล่าวยังส่งผลต่ออัตลักษณ์ตัวละครสำคัญอย่างเจ้าแม้นเมือง ที่ควรมีความเข้มแข็ง เด็ดเดี่ยว รักชาติและมีความขัดแย้งในตัวเองสูงระหว่างการเปลี่ยนและไม่เปลี่ยน กลับกลายเป็นเจ้าแม้นเมืองที่เป็นคนขี้น้อยใจ ชอบประชดประชัน และขาดความมั่นคงทางอารมณ์จนจะเป็นโรคซึมเศร้า ทั้ง ๆ ที่โดยบุคลิกตัวละครแล้ว เจ้าแม้นเมืองไม่น่าจะรับรู้ความคิดสมัยใหม่จนสามารถปรับตัวเองให้มีความคิดได้เร็วมากขนาดนั้น ยิ่งเป็นเจ้านางข่ายคำ ยิ่งทำให้เห็นว่า การใส่ความคิด “ผัวเดียว เมียเดียว” ลงไป ยิ่งทำให้ตัวละครดูแบน ขาดมิติและตรรกะอย่างสิ้นเชิง เพราะบทละครมีการปูพื้นมาบ้างว่าเจ้าแสนอินทะมีภรรยาแล้ว แต่มาตาย เหตุใดเจ้านางข่ายคำจึงจะมาจะเป็นจะตายกับการที่เจ้าแสนอินทะมีบุญมาอีกคน  

นอกจากบทละครจะเพิ่มปมขัดแย้งแบบหลงยุค อันมีผลทำให้แก่นแกนสำคัญขาดการขับเน้น ในทางกลับกันบทละครกลับละเลยหรือขาดรายละเอียดความสัมพันธ์ของตัวละครแต่ละตัว ไม่ว่าจะเป็นความสัมพันธ์ระหว่างเจ้าแม้นเมืองและเจ้ามิ่งหล้า เพื่อทำให้เห็นสาเหตุที่แม้นเมืองยอมสละตัวเองไปเชียงพระคำและคำสาบานที่หลอกหลอนแม้นเมืองตลอดเวลา โดยเฉพาะอย่างยิ่งความสัมพันธ์ของเจ้าแม้นเมืองและเจ้าศุขวงศ์ที่ขาดการปูพื้น อันจะแสดงให้เห็นความรัก ความผูกพันของคนทั้งสอง จนมาสู่ความเสียสละของเจ้าแม้นเมืองต่อเจ้าศุขวงศ์และแผ่นดินอันเป็นที่รัก และท้ายที่สุดผลการเสียสละของเจ้าแม้นเมืองดูเหมือนสูญเปล่า เพราะบทละครมิได้ส่งเสริม ยกย่องเจ้าแม้นเมืองในฐานะผู้ดำเนินการอันเป็นรูปธรรมที่ทำให้อังกฤษเข้าใจสยามได้ดีขึ้นแต่อย่างใด

การสร้างบทละครมิจำเป็นต้องอิงกับเนื้อหาต้นฉบับทั้งหมด แต่ต้องอย่าละทิ้งแก่นแกนสำคัญของเรื่อง ดังนั้นรากนครา 2560 จึงถูกลดคุณค่าไปโดยปริยาย จากบทละครที่ขาดความกลมกล่อม ทั้ง ๆ ที่องค์ประกอบด้านนักแสดง (โดยเฉพาะณฐพร เตมีย์รักษ์ และพัชรินทร์ ศรีวสุภิรมย์) มีความสามารถสูงมาก เสื้อผ้าที่แสดงถึงวัฒนธรรมชาติพันธุ์อย่างชัดเจนและความพยายามในการแทรกเนื้อหาประวัติศาสตร์ทำได้ดี โดยเฉพาะฉากกษัตริย์เมืองมัณฑ์และนางปัทมสุดาถูกอังกฤษเนรเทศ ทำให้เห็นภาพในประวัติศาสตร์ที่กษัตริย์สีป้อแห่งราชวงศ์คองบองของพม่าและพระนางศุภยลัตถูกจับกุมตัวเพื่อขึ้นเรือไปยังเมืองรัตนคีรี ประเทศอินเดีย การใช้คำพูดระหว่างกษัตริย์และพระนางปัทมสุดา ที่เก็บความมาจากข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ (หม่อง หม่อง/ซูซู) ละครใส่รายละเอียดได้ดีมาก

หากเปรียบเทียบกับรากนครา 2543 แล้วจะพบว่า บทละคร เป็นปัจจัยสำคัญอย่างแท้จริง เพราะรากนคราในพ.ศ.นั้น ไม่ได้มีนักแสดงระดับแม่เหล็กอย่างที่ รากนครา 2560 มี  เนื่องจากพัชราภา ไชยเชื้อ กับ วรนุช (วงษ์สวรรค์) ภิรมย์ภักดี ในขณะนั้น เกือบเรียกได้ว่าเป็นนักแสดง หน้าใหม่ก็ว่าได้ ยังไม่นับรวมถึง ดนุพร ปุณณกันต์ที่แสดงได้แข็งทื่อ เสื้อผ้าขาดความประณีตเท่าที่ควร มุมกล้องทื่อ ๆ แต่องค์ประกอบเหล่านี้กลับถูกมองข้ามไปอย่างสิ้นเชิงเพราะดูเหมือนผู้ชมจะเลือกใส่ใจสาระสำคัญของเรื่องมากกว่า เพราะความสำคัญของบทละคร “เอา (ผู้ชม)อยู่”(เขียนโดย “ศัลยา”) ทำให้ผู้ชมมีส่วนร่วมในความทุกข์และพร้อมจะเอาใจช่วยตัวละครอย่างเจ้าแม้นเมืองที่เต็มไปด้วยความเสียสละ ความรักและความขัดแย้งจนกลายเป็นโศกนาฏกรรมได้อย่างลงตัว โดยเจ้าแม้นเมืองไม่จำเป็นต้องกล่าวคำว่า “รัก” ต่อเจ้าศุขวงศ์ในตอนจบด้วยซ้ำไป อันเป็นการตอกย้ำความเด็ดเดี่ยวของตัวละครและสร้างความสะเทือนใจต่อผู้ชมอย่างยิ่ง

ท้ายที่สุด ขอตั้งเป็นคำถามต่อไปว่า เรื่อง รากนครา ช่วงเมืองมัณฑ์ ได้รับอิทธิพลทางประวัติศาสตร์จาก ชีวิตกษัตริย์สีป้อและพระนางศุภยาลัต แต่เหตุใด การนำเสนอในเรื่อง รากนครา จึงไม่ถูกนำมาเป็นข้อพิพาทหรือประเด็นในการถกเถียงเรื่องการบิดเบือนประวัติศาสตร์เหมือนเรื่อง "เพลิงพระนาง" แต่อย่างใด

ฝากไว้ให้คิด

แม้นเมือง 2560

Cr. ผู้ใช้เฟสบุ๊ค....