[พระธรรม] เสาเขื่อน หรือ เสาหลัก

ภิกษุ ทั้งหลาย. ! เปรียบเหมือนบุรุษจับสัตว์หก
ชนิด อันมีที่อยู่อาศัยต่างกัน มีที่เที่ยวหากินต่างกัน
มาผูกรวมกันด้วยเชือกอันมั่นคง คือ เขาจับงูมาผูก
ด้วยเชือกเหนียวเส้นหนึ่ง, จับจระเข้, จับนก, จับสุนัข
บ้าน, จับสุนัขจิ้งจอกและจับลิง มาผูกด้วยเชือกเหนียว
เส้นหนึ่ง ๆ ครั้นแล้ว นำไปผูกไว้กับเสาเขื่อนหรือ
เสาหลักอีกต่อหนึ่ง.

ภิกษุ ทั้งหลาย. ! ครั้งนั้น สัตว์ทั้งหกชนิดเหล่านั้น
มีที่อาศัยและที่เที่ยวต่าง ๆ กัน ก็ยื้อแย่งฉุดดึงกัน
เพื่อจะไปสู่ที่อาศัยที่เที่ยวของตนๆ : งูจะเข้าจอม
ปลวก, จระเข้จะลงน้ำ, นกจะบินขึ้นไปในอากาศ,
สุนัขจะเข้าบ้าน, สุนัขจิ้งจอกจะไปป่าช้า, ลิงก็จะ ไป
ป่า.ภิกษุ ทั้งหลาย. ! ในกาลใดแล ความเป็นไป
ภายในของสัตว์ทั้งหกชนิดเหล่านั้น มีแต่ความเมื่อยล้า
แล้ว ; ในกาลนั้น มันทั้งหลายก็จะพึงเข้าไปยืนเจ่า นั่ง
เจ่า นอนเจ่า อยู่ข้างเสาเขื่อนหรือเสาหลักนั้นเอง ข้อนี้
ฉันใด ;

ภิกษุ ทั้งหลาย. ! ภิกษุใดได้อบรมทำให้มากใน
กายคตาสติแล้ว
ตา ก็จะไม่ฉุดเอาภิกษุนั้นไปหารูปที่น่าพอใจ,
รูปที่ไม่น่าพอใจ ก็ไม่เป็นสิ่งที่เธอรู้สึกอึดอัดขยะแขยง ;
หู ก็จะไม่ฉุดเอาภิกษุนั้นไปหาเสียงที่น่าฟัง,
เสียงที่ไม่น่าฟัง ก็ไม่เป็นสิ่งที่เธอรู้สึกอึดอัดขยะแขยง ;
จมูก ก็จะไม่ฉุดเอาภิกษุนั้นไปหากลิ่นที่น่าสูดดม,
กลิ่นที่ไม่น่าสูดดม ก็ไม่เป็นสิ่งที่เธอรู้สึกอึดอัดขยะแขยง ;
ลิ้น ก็จะไม่ฉุดเอาภิกษุนั้นไปหารสที่ชอบใจ,
รสที่ไม่ชอบใจ ก็ไม่เป็นสิ่งที่เธอรู้สึกอึดอัดขยะแขยง ;
กาย ก็จะไม่ฉุดเอาภิกษุนั้นไปหาสัมผัสที่ยั่วยวนใจ,
สัมผัสที่ไม่ยั่วยวนใจ ก็ไม่เป็นสิ่งที่เธอรู้สึกอึดอัดขยะแขยง ;
และใจ ก็จะไม่ฉุดเอาภิกษุนั้นไปหาธรรมารมณ์ที่ถูกใจ,
ธรรมารมณ์ที่ไม่ถูกใจ ก็ไม่เป็นสิ่งที่เธอรู้สึกอึดอัดขยะแขยง ;
ข้อนี้ก็ฉันนั้นเหมือนกัน.

ภิกษุ ทั้งหลาย. ! คำว่า “เสาเขื่อน หรือ เสาหลัก”
นี้เป็นคำเรียกแทนชื่อแห่ง กายคตาสติ.
ภิกษุ ทั้งหลาย. ! เพราะฉะนั้น ในเรื่องนี้ พวกเธอ
ทั้งหลายพึงสำเหนียกใจไว้ว่า
“กายคตาสติของเราทั้งหลาย จักเป็นสิ่งที่เรา
อบรม กระทำให้มาก กระทำให้เป็นยานเครื่องนำไป
กระทำให้เป็นของที่อาศัยได้ เพียรตั้งไว้เนืองๆ
เพียรเสริมสร้างโดยรอบคอบ เพียรปรารภสม่ำเสมอ
ด้วยดี” ดังนี้.
ภิกษุ ทั้งหลาย. ! พวกเธอทั้งหลาย พึงสำเหนียกใจ
ไว้ด้วยอาการอย่างนี้แล.

สฬา.สํ.๑๘ / ๒๔๖,๒๔๘ / ๓๔๘,๓๕๐.

พระสูตรอื่นๆ

อานิสงส์  ๑๐  ประการของการเจริญ กายคตาสติ
[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้[๓๑๗]  ดูกรภิกษุทั้งหลาย  กายคตาสติอันภิกษุเสพแล้วโดยมาก  เจริญแล้ว  ทำให้

มากแล้ว  ทำให้เป็นยานแล้ว  ทำให้เป็นพื้นที่ตั้งแล้ว  ให้ดำรงอยู่เนืองๆ  แล้ว  อบรมแล้ว

ปรารภสม่ำเสมอดีแล้ว  พึงหวังอานิสงส์  ๑๐  ประการนี้  คือ

        (๑)  อดกลั้นต่อความไม่ยินดีและความยินดีได้  ไม่ถูกความไม่ยินดีครอบงำ  ย่อมครอบงำ

ความไม่ยินดีที่เกิดขึ้นแล้วอยู่ด้วย  ฯ

        (๒)  อดกลั้นต่อภัยและความหวาดกลัวได้  ไม่ถูกภัยและความหวาดกลัวครอบงำ  ย่อม

ครอบงำภัยและความหวาดกลัว  ที่เกิดขึ้นแล้วอยู่ด้วย  ฯ

        (๓)  อดทน  คือเป็นผู้มีปรกติอดกลั้นต่อความหนาว  ความร้อน  ความหิว  ความกระหาย

ต่อสัมผัสแห่งเหลือบ  ยุง  ลม  แดด  และ  สัตว์คลาน  ต่อทำนองคำพูดที่กล่าวร้าย  ใส่ร้าย

ต่อเวทนาประจำสรีระที่เกิดขึ้นแล้ว  อันเป็นทุกข์กล้า  เจ็บแสบ  ไม่ใช่ความสำราญ  ไม่เป็น

ที่ชอบใจ  พอจะสังหารชีวิตได้  ฯ

        (๔)  เป็นผู้ได้ฌาน  ๔  อันเกิดมีในมหัคคตจิต  เครื่องอยู่สบายในปัจจุบันตามความ

ปรารถนา  ไม่ยาก  ไม่ลำบาก  ฯ

        (๕)  ย่อมแสดงฤทธิ์ได้เป็นอเนกประการ  คือ  คนเดียวเป็นหลายคนก็ได้หลายคนเป็น

คนเดียวก็ได้  ปรากฏตัวหรือหายตัวไปนอกฝา  นอกกำแพง  นอก  ภูเขาได้ไม่ติดขัด  เหมือนไป

ในที่ว่างก็ได้  ทำการผุดขึ้นและดำลงในแผ่นดิน  เหมือนในน้ำก็ได้  เดินบนน้ำไม่แตกเหมือน

เดินบนแผ่นดินก็ได้  เหาะไปในอากาศ  โดยบัลลังก์เหมือนนกก็ได้  ลูบคลำพระจันทร์และ

พระอาทิตย์ซึ่งมีฤทธิ์  มีอานุภาพมากปานฉะนี้  ด้วยฝ่ามือก็ได้  ใช้อำนาจทางกายไปจนถึงพรหมโลก

ก็ได้  ฯ

        (๖)  ย่อมฟังเสียงทั้งสอง  คือ  เสียงทิพย์และเสียงมนุษย์  ทั้งที่ไกลและที่ใกล้ได้ด้วย

ทิพยโสตธาตุ  อันบริสุทธิ์  ล่วงโสตของมนุษย์  ฯ

        (๗)  ย่อมกำหนดรู้ใจของสัตว์อื่น  และบุคคลอื่นได้  ด้วยใจ  คือ  จิตมีราคะก็รู้ว่าจิต

มีราคะ  หรือจิตปราศจากราคะก็รู้ว่าจิตปราศจากราคะ  จิตมีโทสะก็รู้ว่าจิตมีโทสะ  หรือจิตปราศจาก

โทสะก็รู้ว่าจิตปราศจากโทสะ  จิตมีโมหะก็รู้ว่าจิตมีโมหะ  หรือจิตปราศจากโมหะก็รู้ว่าจิตปราศจาก

โมหะ  จิตหดหู่ก็รู้ว่าจิตหดหู่จิตฟุ้งซ่านก็รู้ว่าจิตฟุ้งซ่าน  จิตเป็นมหัคคตะก็รู้ว่าเป็นมหัคคตะ

หรือจิตไม่เป็น  มหัคคตะก็รู้ว่าจิตไม่เป็นมหัคคตะ  จิตยังมีจิตอื่นยิ่งกว่าก็รู้ว่าจิตยังมีจิตอื่นยิ่งกว่า

หรือจิตไม่มีจิตอื่นยิ่งกว่าก็รู้ว่าจิตไม่มีจิตอื่นยิ่งกว่า  จิตตั้งมั่นก็รู้ว่าจิตตั้งมั่น  หรือ  จิตไม่ตั้งมั่น

ก็รู้ว่าจิตไม่ตั้งมั่น  จิตหลุดพ้นแล้วก็รู้ว่าจิตหลุดพ้นแล้ว  หรือจิตยังไม่หลุดพ้นก็รู้ว่าจิตยังไม่

หลุดพ้น  ฯ

        (๘)  ย่อมระลึกถึงขันธ์  ที่อยู่อาศัยในชาติก่อนได้เป็นอเนกประการ  คือ  ระลึกได้ชาติ

หนึ่งบ้าง  สองชาติบ้าง  สามชาติบ้าง  สี่ชาติบ้าง  ห้าชาติบ้าง  สิบชาติ  บ้าง  ยี่สิบชาติบ้าง

สามสิบชาติบ้าง  สี่สิบชาติบ้าง  ห้าสิบชาติบ้าง  ร้อยชาติบ้าง  พันชาติบ้าง  แสนชาติบ้าง

หลายสังวัฏกัปบ้าง  หลายวิวัฏกัปบ้าง  หลายสังวัฏ  วิวัฏกัปบ้าง  ว่าในชาติโน้น  เรามีชื่อ

อย่างนี้  มีโคตรอย่างนี้  มีผิวพรรณอย่างนี้  มีอาหารอย่างนี้  เสวยสุขและทุกข์อย่างนี้  มี

กำหนดอายุเท่านี้  เรานั้นเคลื่อนจากชาตินั้นแล้ว  บังเกิดในชาติโน้น  แม้ในชาตินั้น  เราก็มีชื่ออย่างนี้

มีโคตรอย่างนี้มีผิวพรรณอย่างนี้  มีอาหารอย่างนี้  เสวยสุขและทุกข์อย่างนี้  มีกำหนดอายุเท่านี้เรา

นั้นเคลื่อนจากชาตินั้นแล้ว  จึงเข้าถึงในชาตินี้  ย่อมระลึกขันธ์ที่อยู่อาศัยในชาติก่อนได้เป็นอเนก

ประการ  พร้อมทั้งอาการ  พร้อมทั้งอุเทศ  เช่นนี้  ฯ

        (๙)  ย่อมมองเห็นหมู่สัตว์กำลังจุติ  กำลังอุปบัติ  เลว  ประณีต  มีผิวพรรณดี  มีผิวพรรณ

ทราม  ได้ดี  ตกยาก  ด้วยทิพยจักษุอันบริสุทธิ์  ล่วงจักษุของมนุษย์ฯลฯ  ย่อมมองเห็นหมู่สัตว์

ที่กำลังจุติ  กำลังอุปบัติ  เลว  ประณีต  มีผิวพรรณดีมีผิวพรรณทราม  ได้ดี  ตกยาก  ด้วย

ทิพยจักษุอันบริสุทธิ์  ล่วงจักษุของมนุษย์  ย่อมทราบชัดหมู่สัตว์ผู้เป็นไปตามกรรม  เช่นนี้  ฯ

        (๑๐)  ย่อมเข้าถึงเจโตวิมุตติ  ปัญญาวิมุตติ  อันหาอาสวะมิได้  เพราะอาสวะทั้งหลาย

สิ้นไป  ทำให้แจ้งเพราะรู้ยิ่งด้วยตนเอง  ในปัจจุบันอยู่  ฯ

        ดูกรภิกษุทั้งหลาย  กายคตาสติอันภิกษุเสพแล้วโดยมากเจริญแล้ว  ทำให้มากแล้ว  ทำ

ให้เป็นยานแล้ว  ทำให้เป็นพื้นที่ตั้งแล้ว  ให้ดำรงอยู่เนืองๆ  แล้วอบรมแล้ว  ปรารภสม่ำเสมอ

ดีแล้ว  พึงหวังอานิสงส์  ๑๐  ประการได้  ดังนี้แล  ฯ

        พระผู้มีพระภาคได้ตรัสพระภาษิตนี้แล้ว  ภิกษุเหล่านั้นต่างชื่นชมยินดีพระภาษิตของ

พระผู้มีพระภาคแล  ฯ

       พระไตรปิฎก ฉบับบาลีสยามรัฐ (ภาษาไทย) เล่มที่ ๑๔                                                            

พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๖ มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์