ผมเป็นผู้พิการคนหนึ่งที่ต้องนั่งวีลแชร์มาเป็นเวลากว่า 20 ปีจนถึงทุกวันนี้ ผมเองก็เคยรับรู้ข้อมูลเกี่ยวกับห้องน้ำผู้พิการมาหลายครั้ง และทุกครั้งก็จะมีคำถามที่ผมมักจะเคยได้เห็น หรือได้ยินมาโดยตลอดซึ่งผมขอเอามาตั้งเป็นชื่อของกระทู้นี้ว่า







เมื่อตอนที่ผมได้ใช้ห้องน้ำผู้พิการในตอนแรก ๆ ผมคิดเสมอว่าห้องน้ำประเภทนี้ควรจะให้ผู้พิการเท่านั้นที่สามารถใช้ได้ และในบางครั้งผมก็ได้รับข้อมูลมาจากท่านอื่นว่าใช้ได้สำหรับผู้ที่นั่งวีลแชร์เท่านั้นด้วยซ้ำ

เวลาผ่านไป ผมได้มีโอกาสรับข้อมูลใหม่ ๆ ว่าที่จริงแล้ว คนทั่วไปก็สามารถใช้ห้องน้ำผู้พิการได้ในยามจำเป็น แต่ถ้ามีผู้พิการจะใช้ ก็ควรให้เขาได้ใช้ก่อนตาม Priority

แน่นอนว่าปัจจุบัน คนในสังคมไทยมีคำถามมากมายเกี่ยวกับห้องน้ำผู้พิการ หรือห้องน้ำพิเศษแบบนี้ เช่น ผู้สูงอายุ สตรีมีครรภ์ หรือเด็ก สามารถใช้ห้องน้ำพิเศษได้หรือไม่ (บางคนอาจจะรวมไปถึงกลุ่มเพศสภาพ หรือ LGBT ด้วย) แล้วถ้าห้องน้ำปกติมันเต็มเราจะใช้ห้องน้ำพิเศษได้หรือไม่ หรือแม้แต่ผู้พิการประเภทอื่น ๆ ที่ไม่ได้นั่งวีลแชร์ก็มีคำถามในลักษณะเดียวกันนี้




แนวคิดของ Universal Design ที่เป็นการออกแบบเพื่อให้ทุกคนสามารถใช้ร่วมกันได้ จึงถูกนำมาใช้ในการออกแบบห้องน้ำพิเศษเหล่านี้ตามสถานที่ต่าง ๆ ซึ่งหลายท่านก็มองว่าทุกคนสามารถใช้ร่วมกันได้เพราะมันเป็น Universal Design แต่ก็อาจจะมีบางท่านมองว่ามันอาจจะไม่สามารถใช้ได้ในทุกพื้นที่

เท่าที่ผมเข้าใจจากการสังเกตของผมเอง ผมคิดว่าคนทั่วไปที่มักเข้ามาใช้ห้องน้ำพิเศษเป็นเพราะว่าห้องน้ำแบบนี้มีขนาดใหญ่ กว้างขวาง นั่งสบายกว่าห้องสุขาทั่วไป และบางครั้งก็มีบางท่านพาเด็กเล็กเข้ามาใช้ห้องน้ำพิเศษนี้ด้วย





ด้วยความที่บางคนยังขาดจิตสำนึกที่ดีต่อสาธารณะในการใช้ห้องน้ำพิเศษ หลายสถานที่จึงพยายามที่จะแก้ปัญหา แต่บางครั้งมันก็แก้ได้ไม่ตรงจุด โดยวิธีที่หลายแห่งนิยมทำกันมากที่สุด คือ การล็อกห้องน้ำ ซึ่งส่งผลให้เวลาที่ผู้พิการจะใช้บริการห้องน้ำกลับต้องเสียเวลาไปกับการแจ้งเจ้าหน้าที่ซึ่งก็ได้ผลบ้างไม่ได้ผลบ้าง

และยังมีบางสถานที่เมื่อเห็นว่าไม่ค่อยมีผู้พิการใช้ ก็ใช้ห้องน้ำห้องนี้ในการเก็บอุปกรณ์ทำความสะอาดของแม่บ้านไปเลยก็มี




บางประเทศมีวิธีแก้ปัญหาโดยการใช้กุญแจพิเศษที่สามารถไขประตูห้องน้ำพิเศษได้เวลาที่เจอห้องน้ำถูกล็อค แต่นั่นเป็นเพราะประตูห้องน้ำของเขามีการออกแบบรองรับกุญแจชนิดนี้ไว้แล้ว

และบางประเทศเขาก็มีการสอนในเรื่องของจิตสำนึกที่ดีต่อสาธารณะมาตั้งแต่เด็ก ทำให้เมื่อเด็กเหล่านี้โตขึ้นจึงรับรู้โดยทั่วกันว่าห้องน้ำพิเศษแบบนี้ใครควรจะได้ใช้บริการ และเมื่อมีคนทั่วไปมาใช้บริการห้องน้ำพิเศษ คน ๆ นั้นจะถูกลงโทษด้วยมาตรการทางสังคมทันที ซึ่งในประเทศไทยยังไม่ค่อยมีการสอนในเรื่องพวกนี้

ผมเองก็ครุ่นคิดมาพอสมควรว่าตกลงแล้วใครกันที่สามารถใช้ห้องน้ำผู้พิการ หรือห้องน้ำพิเศษได้

ผมจึงคิดว่าเราควรจะเคารพต่อ "สัญลักษณ์" ที่ติดอยู่หน้าประตูห้องน้ำ หรือติดอยู่บนผนังกำแพงที่ใกล้กับประตูห้องน้ำจะเป็นการดีที่สุด และมีผลกระทบต่อสังคมโดยรวมน้อยที่สุด





กล่าวคือ ถ้ามีเพียงเฉพาะสัญลักษณ์รูปผู้พิการติดไว้ที่ห้องน้ำ นั่นหมายความว่า ผู้พิการเท่านั้นที่มีสิทธิ์ใช้ห้องน้ำพิเศษนี้





ถ้ามีสัญลักษณ์ทั้งรูปผู้พิการ ผู้สูงอายุ หรือสตรีมีครรภ์ติดไว้ที่ห้องน้ำ นั่นหมายความว่า บุคคลใน 3 กลุ่มนี้เท่านั้นที่มีสิทธิ์ใช้ห้องน้ำพิเศษนี้






ฉะนั้น ใครก็ตามที่ไม่ได้อยู่ในกลุ่มเดียวกันกับสัญลักษณ์ ก็ไม่ควรมีสิทธิ์ที่จะเข้ามาใช้บริการใด ๆ (เช่นเดียวกันกับที่จอดรถแบบพิเศษที่เราก็ต้องเคารพสัญลักษณ์ด้วยเช่นกัน)

และถ้าห้องน้ำพิเศษห้องใดยังไม่มีสัญลักษณ์พิเศษติดไว้ ก็ควรจะรีบติดซะเสียก่อนที่มันจะมีปัญหาตามมา (หรือไม่ก็ต้องร้องเรียนต่อสถานที่ให้ติดสัญลักษณ์ให้ชัดเจน)

Universal Design คือ การออกแบบเพื่อให้ทุกคนสามารถใช้ร่วมกันได้ แต่ผมมองว่าคงไม่สามารถใช้ได้กับห้องน้ำ เพราะห้องน้ำมีรูปแบบและลักษณะของความเป็นส่วนตัว (ไม่เหมือนกับทางลาดหรือลิฟต์ที่มีความเป็นสาธารณะมากกว่า) จึงต้องใช้สัญลักษณ์ในการแบ่งประเภทของห้องน้ำ อย่างที่มีการแบ่งออกเป็นห้องน้ำชาย/หญิง ในห้องน้ำทั่วไป

ในเมื่อคนเรายังเข้าใจและเคารพสัญลักษณ์รูปผู้ชาย ผู้หญิงในห้องน้ำได้ แล้วทำไมเราจะเข้าใจและเคารพสัญลักษณ์พิเศษเหล่านี้ที่อยู่หน้าห้องน้ำไม่ได้ล่ะครับ จริงไหม