ว่าด้วยเรื่อง Butterfly effect

สมมติว่าดอกไม้ดอกนั้นมีบทบาทสำคัญต่อประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของมนุษย์.. เช่น มนุษย์ที่อพยพมาจากแอฟริกายุคแรก ย้ายถิ่นฐานขึ้นมาถึงจุดนึง จะต้องเลือกว่าการย้ายครั้งต่อไป จะไปทางซ้าย (เข้ายุโรป) หรือไปทางขวา (เข้าเอเซีย) สมมติว่าตามประวัติศาสตร์จริงคนกลุ่มนั้นเห็นดอกไม้ดอกนั้นที่คุณจะไปเด็ด เลยตัดสินใจย้ายมาทางยุโรป เกิดเป็นคนยุโรปในทุกวันนี้ ถ้าไม่มีดอกไม้ดอกนี้ เค้าจะไม่มีทางนี้ อาจจะไปอีกทาง อาจจะไปเจอสภาพอากาศที่ไม่เหมาะกับการดำรงชีวิต อาจจะถึงขนาดสูญพันธ์ได้ หรือว่ากลุ่มต่อมาอาจจะไปยุโรป แต่ในเมื่อเป็นคนละกลุ่ม ประวัติศาสตร์ก็จะต้องเปลี่ยนอย่างเลี่ยงไม่ได้ ถ้ามันเป็นแบบนี้ ที่คุณถามมา ก็เป็นไปได้ครับ แต่ไม่มีใครรู้ได้ว่าจะเป็นแบบนี้ ๆ หรือแบบนั้น ๆ หรือไม่ คุณไม่สามารถ "ตั้งใจ" เด็ดดอกไม้เพื่อป้องกันไม่ให้ Einstein เกิดมาได้ คุณทำได้แค่เปลี่ยน initial condition ของระบบแล้วรอดูแค่นั้นครับ

หมายเหตุ: Butterfly effect ชื่อทางการคือ sensitive dependance on initial conditions นอกจากเป็นส่วนหนึ่งของทฤษฎีอลวน หรือ chaos theory ยังเป็นคุณลักษณะทั่วไปของระบบที่มีความซับซ้อน หรือ complex system ด้วย ระบบพวกนี้มันใกล้ตัวกว่าที่เราคิด จริง ๆ เกือบทุกระบบในธรรมชาติเป็น complex system ทั้งนั้น (จะ adaptive หรือไม่อีกเรื่อง) อย่างระบบภูมิอากาศ (weather systrm) ก็ใช่ครับ นี่เป็นเหตุผลที่ทำไมเราถึงไม่สามารถมีระบบพยาการณ์อากาศที่แม่นยำ "ในระยะยาว" ได้ เพราะสิ่งที่เรียกว่า sensitive dependance on initial conditions นี่แหละครับ แค่ก้อนเมฆก้อนเดียวพัดเปลี่ยนทาง อากาศอาจจะเปลี่ยนแบบหน้ามือเป็นหลังมือเลยก็ได้ จริง ๆ คุณลักษณะนี้ถูกค้นพบโดย Henri Poincaré มาก่อนแล้วตอนที่เค้าพยายามแก้ปัญหาคณิศาสตร์ชิงรางวัลของ King Oscar II แต่มาเป็นรูปเป็นร่างในผลงานของ Edward Lorenz ใน paper ปี 1963 (‘Deterministic Nonperiodic Flow’ 20 Journal of the Atmospheric Sciences, 130) เรียกได้ว่าเป็นผลงานเปลี่ยนโลกอีกชิ้นหนึ่งในวงการวิทยาศาสตร์เลยครับ