เจ้าฟ้าลูกพระเจ้าตาก 4 พระองค์ที่ไม่ปรากฏ(พระ)นามพระมารดา น่าจะเป็นลูกใครได้บ้างครับ?

ไม่รู้มีใครเคยตั้งคำถามนี้หรือยัง เจ้าฟ้า 4 พระองค์ที่ว่าคือ “เจ้าฟ้าโกมล เจ้าฟ้าบุปผา เจ้าฟ้าสิงหรา และเจ้าฟ้าศิลา” เจ้าชั้นสูงระดับเจ้าฟ้าเช่นนี้ แม่ท่านน่าจะเป็นใครได้บ้าง? ทั้งที่น่าจะเป็นคน big name แต่ทำไมไม่มีข้อมูลท่านเลย?  

ปกติถ้าเราไล่ดูข้อมูลพระราชโอรสและพระราชธิดาของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จะมีดังต่อไปนี้
เรียงตามพระชันษา
1. สมเด็จพระมหาอุปราช เจ้าฟ้าจุ้ย กรมขุนอินทรพิทักษ์ (ประสูติในสมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจา (สอน))
2. สมเด็จเจ้าฟ้าชายน้อย (ประสูติในสมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจา (สอน))
3. พระองค์เจ้าชายอัมพวัน (ประสูติในเจ้าจอมมารดาทิม ธิดา หม่อมเจ้าในราชวงศ์กรุงเก่า และท้าวทรงกันดาล (ทองมอญ))
4. สมเด็จเจ้าฟ้าชายทัศพงศ์ (ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม) พระธิดาพระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู))
5. สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงโกมล (ไม่ทราบนามพระมารดา)
6. สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงบุปผา (ไม่ทราบนามพระมารดา)
7. สมเด็จเจ้าฟ้าชายสิงหรา (ไม่ทราบนามพระมารดา)
8. สมเด็จเจ้าฟ้าชายศิลา (ไม่ทราบนามพระมารดา)
9. พระองค์เจ้าชายอรนิกา (หนูดำ) (ประสูติในเจ้าจอมมารดาอำพัน ธิดาเจ้าพระยาสุรินทราชา (จันทร์ จันทโรจวงศ์))
10. พระองค์เจ้าหญิงสุมาลี (ไม่ทราบนามพระมารดา)
11. พระองค์เจ้าชายธำรง (ไม่ทราบนามพระมารดา)
12. พระองค์เจ้าชายละมั่ง (ไม่ทราบนามพระมารดา)
13. สมเด็จเจ้าฟ้าชายเล็ก (แผ่นดินไหว) (ไม่ทราบนามพระมารดา แต่อาจเป็นสมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจา (สอน))
14. สมเด็จเจ้าฟ้าชายทัศไภย (ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม))
15. พระองค์เจ้าหญิงจามจุรี (ไม่ทราบนามพระมารดา)
16. พระองค์เจ้าหญิงสังวาลย์ (ไม่ทราบนามพระมารดา)
17. พระองค์เจ้าหญิงสำลีวรรณ (ประสูติในเจ้าจอมมารดาอำพัน ธิดาเจ้าพระยาสุรินทราชา (จันทร์ จันทโรจวงศ์))
18. สมเด็จเจ้าฟ้าชายนเรนทรราชกุมาร (ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม))
19. พระองค์เจ้าชายคันธวงศ์ (ไม่ทราบนามพระมารดา)
20. พระองค์เจ้าชายเมฆินทร์ (ไม่ทราบนามพระมารดา)
21. พระองค์เจ้าชายอิสินธร (ไม่ทราบนามพระมารดา)
22. พระองค์เจ้าหญิงประไพพักตร์ (ประสูติในเจ้าจอมมารดาเงิน)
23. สมเด็จเจ้าฟ้าชายสุพันธุวงศ์ (เหม็น) (ประสูติในเจ้าจอมมารดาฉิมใหญ่ ธิดาสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (ต่อมาคือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฉิมใหญ่ พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1)
24. พระองค์เจ้าชายบัว (ไม่ทราบนามพระมารดา)
25. สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงปัญจปาปี (ประสูติในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม))
26. เจ้าพระยานครน้อย (ประสูติในเจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงปราง พระธิดาพระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) (พระขนิษฐาในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม))
27. พระองค์เจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม ไม่ทราบนามพระมารดา)
28. พระองค์เจ้าชายหนูแดง (ไม่ทราบนามพระมารดา)
29. พระองค์เจ้าหญิงสุดชาตรี (ไม่ทราบนามพระมารดา)
30. เจ้าพระยานครราชสีมาทองอินทร์ (ประสูติในเจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงจวน พระธิดาพระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู) (พระขนิษฐาในกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม))

ปกติลูกกษัตริย์ที่ได้เป็นเจ้าฟ้า ย่อมมีแม่เป็นคนมีความสำคัญบางอย่าง อย่างน้อยก็ในราชสำนักสมัยนั้น เช่น เป็นพระมเหสี (เมียเอก) หรือเป็นเจ้าหญิงอยู่แล้ว (เมียเจ้า)
กรณีพิเศษอย่างเจ้าฟ้าเหม็น หลานตาแท้ๆของ ร.1 ที่ได้เป็นเจ้าฟ้าทั้งที่แม่เป็นเพียงเจ้าจอมพระสนม ก็ยังมีเหตุผลประกอบให้เข้าใจได้ ที่ว่าพระเจ้าตากประสงค์จะยกย่องลูกและหลานตาคู่นี้ของสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกให้เหมือนกับเป็นลูกและหลานตาของกษัตริย์จริงๆ

และถึงจะมีธรรมเนียมว่ากษัตริย์ที่ตั้งราชวงศ์ใหม่ (อย่างพระเจ้าตาก และร.1) จะทรงมีอิสระในการตั้งใครเป็นเจ้าฟ้าก็ได้ แต่ช่วงต้นรัชกาลของพระเจ้าตาก ดูท่านจะไม่ใช่กษัตริย์ที่จะทรงตั้งใครเป็นเจ้าฟ้าง่ายๆ เพราะแม้แต่พระราชโอรสพระองค์โตที่ประสูติจากเอกภรรยาเดิมตั้งแต่ก่อนครองราชย์ คือสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ (จุ้ย) ในสมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจา (สอน) ยังทรงเป็น “พระองค์เจ้า” มาก่อน ด้วยเหตุผลว่า “ประสูติแต่พระอัครมเหสีที่มิได้เป็นเจ้ามาแต่เดิม” (แต่พอคราว ร.1 ครองราชย์ ร.1 กลับทรงตั้งลูกๆที่เกิดกับเอกภรรยาเดิมที่แยกกันอยู่แล้ว คือท่านผู้หญิงนาก ขึ้นเป็นเจ้าฟ้าชั้นเอกทั้งหมดได้เลย ทั้งๆที่ท่านผู้หญิงนากก็ “มิได้เป็นเจ้ามาแต่เดิม” (แม้อาจกล่าวได้ว่าท่านมีเชื้อสายสมเด็จพระเอกาทศรถเพราะเป็นพวก ณ บางช้าง ก็ตาม) อีกทั้งไม่ได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้าหรือเป็นพระมเหสีอย่างเป็นทางการด้วยซ้ำ)
แต่เจ้าฟ้าจุ้ยเพิ่งจะทรงได้เป็นเจ้าฟ้าและทรงกรมหลังทำศึกชนะในปี พ.ศ. 2318 (8 ปีแน่ะหลังพระเจ้าตากเริ่มครองราชย์) ซึ่ง จขกท. เข้าใจว่า “เจ้าฟ้าน้อย” น้องแท้ๆร่วมบิดามารดาของเจ้าฟ้าจุ้ย ก็คงเป็นพระองค์เจ้าก่อนแล้วได้เป็นเจ้าฟ้าไม่เร็วไปกว่าเจ้าฟ้าจุ้ยนี้

ส่วนกรณีของเจ้าฟ้าเล็ก (แผ่นดินไหว) แม้จะไม่ปรากฏนามพระมารดา แต่ก็มีหลักฐานและข้อสันนิษฐานกันว่าน่าจะเป็นลูก “เจ้าสอนหอกลาง” หรือสมเด็จพระอัครมเหสี กรมหลวงบาทบริจาเช่นกัน ซึ่งเมื่อดูจากพระนามที่ใกล้เคียงกัน “จุ้ย น้อย เล็ก” (ในขณะที่เจ้าฟ้า 4 พระองค์นั้นล้วนแต่พระนามยาวกว่านี้และไม่ได้ใกล้เคียง) ก็ยิ่งน่าเป็นไปได้

แล้วเหตุผลอะไรทำให้ลูกเธอของพระเจ้าตากพระองค์ที่ 5-8 จาก 30 พระองค์ได้เป็นเจ้าฟ้า? 4 พระองค์นี้พิเศษหรือมีแม่ที่พิเศษกว่าลูกๆพระองค์อื่นที่เป็นพระองค์เจ้ายังไง? ทำไมหาข้อมูลจากเว็บไหนหรือหนังสือเล่มไหนก็ไม่เจอ?

(สังเกตได้ว่า พระองค์เจ้าลูกเธอของพระเจ้าตากหลายพระองค์ยังปรากฏยันนามของพระมารดา ดังนั้นระดับเจ้าฟ้าก็ไม่น่าจะไม่มีข้อมูลขนาดนี้)

ดังนั้น ต่อไปนี้คือข้อสันนิษฐานต่างๆของ จกขท. โดยดูจากความเป็นไปได้ต่างๆที่(น่า)จะทำให้ลูกพระเจ้าตากเป็นเจ้าฟ้าได้ (ไม่ได้เรียงตามลำดับความเป็นไปได้แต่อย่างใด) และเจ้าฟ้า 4 พระองค์นี้ ไม่รู้ว่าแม่เดียวกันหมดมั้ย หากคนละแม่ ก็อาจตรงกับข้อสันนิษฐานข้างล่างนี้มากกว่า 1 ข้อก็ได้

1. พระมารดาเป็นเจ้าประเทศราช/เจ้าหญิงต่างเมือง เช่น

1.1 เจ้าหญิงล้านนา ดูตัวอย่างจาก เจ้าศรีอโนชาแห่งราชวงศ์ทิพย์จักร ที่ดองกับน้อง ร.1 ที่ได้เป็นวังหน้า ลูกท่านเลยได้เป็นเจ้าฟ้า (สมเด็จเจ้าฟ้าพิกุลทอง กรมขุนศรีสุนทร) แต่ช่วงนั้นก็ยังเป็นช่วงต้นของราชวงศ์ทิพย์จักร ยังมีเจ้าไม่มาก ถ้าจะมีเจ้าจากราชวงศ์นี้คนไหนมาดองกับพระเจ้าตากมั่งก็น่าจะมีชื่อปรากฏ หรือมีการพูดถึงความสัมพันธ์ความเกี่ยวข้องกันบ้าง แต่ถ้าเป็นราชวงศ์ทางเหนือราชวงศ์อื่นก็ยังอาจเป็นไปได้เปล่า? เช่น “ราชวงศ์หลวงติ๋นมหาวงศ์” ของน่าน ที่อยู่มาก่อนแล้ว แถมข้อมูลก็มีไม่มาก ถ้าจะมีเจ้าหญิงที่ไม่เป็นที่รู้จักของคนสมัยนี้มาเป็นแม่ของลูกพระเจ้าตากบ้างก็คงไม่แปลก หรือสมัยนั้นมี “ราชวงศ์เชียงตุง” อยู่ด้วยรึเปล่า จขกท.ไม่แน่ใจ แต่ที่แน่ๆเส้นทางการรบของทัพพระเจ้าตากที่ไปไกลถึงภาคเหนือก็คงทำให้ข้อสันนิษฐานนี้พอเป็นไปได้อยู่บ้างกระมัง

1.2 เจ้าหญิงล้านช้าง ดูตัวอย่างจาก เจ้าจอมมารดาทองสุก ที่มีลูกกับ ร.1 คือ สมเด็จเจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี และทัพพระเจ้าตากก็เคยไปถึงลาวอยู่แล้วด้วย แถมสมัยนั้นมีแบ่งเป็น 3 ก๊ก ทั้งล้านช้างเวียงจันทน์ ล้านช้างหลวงพระบาง และล้านช้างจำปาศักดิ์ เจ้าหญิงลาวชั้นสูงก็น่าจะมีเยอะตามมั้ย

1.3 เจ้าหญิงเขมร ดูตัวอย่างจาก เจ้าจอมมารดานักองค์อี และเจ้าจอมมารดานักองค์เภา ในสมเด็จวังหน้ารัชกาลที่ 1 ที่ถึงแม้ลูกท่านจะไม่ได้เป็นเจ้าฟ้า แต่ก็แสดงให้เห็นว่าในช่วงเวลาไล่เลี่ยกันนั้นก็มีการดองกันระหว่างราชวงศ์สองชาตินี้แล้ว และทัพพระเจ้าตากก็เคยไปถึงกัมพูชาแล้วเช่นกัน ถึงขั้นที่ในช่วงท้ายรัชกาล ทรงหมายพระทัยที่จะรั้งเจ้าฟ้าจุ้ย พระราชโอรสพระองค์โตให้ครองกรุงกัมพูชา

1.4 เจ้าหญิงเมืองใต้ เช่น

1.4.1 เจ้าหญิงเมืองนครศรีธรรมราช เหมือนกรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม) นี่แหละ (แต่ไม่น่าใช่ตัวท่านเอง) โดยอาจเป็นเจ้าหญิงพี่น้อง หรือลูกพี่ลูกน้อง (หลานพระเจ้านครศรีธรรมราช ที่ไม่รู้ว่ามีมั้ย) หรือเปล่า? แต่ถ้าใช่ก็น่าจะมีข้อมูลเกี่ยวพันกับพระญาติฝั่งนี้มากกว่านี้บ้างสิ

1.4.2 เจ้าหญิงมลายู ดูตัวอย่างจาก เจ้าจอมตนกูสุเบีย ในรัชกาลที่ 4 ที่เป็นเจ้าหญิงจากเมืองลิงงา อินโดนีเซียในปัจจุบันโน่นแน่ะ เป็นไปได้มั้ยที่พระเจ้าตากจะมีแม่ของลูกบางคนเป็นเจ้าหญิงมุสลิม? ทรงมีนโยบายอะไรเกี่ยวกับชาวมุสลิมมั้ย

1.5 เจ้าหญิงเมือง(ประเทศราช)อื่นๆ มีอีกมั้ยไม่รู้ มีเมืองไหนอีกบ้างมั้ยที่เจ้าในเมืองนั้นจะมีศักดิ์สูงพอเป็นแม่เป็นตาของเจ้าฟ้าได้? ช่วยกันออกความเห็นได้นะครับ

2. พระมารดาเป็นเจ้าหญิงราชวงศ์กรุงเก่า หรือราชวงศ์บ้านพลูหลวงนั่นเอง
ที่แน่ๆ มีหม่อมเจ้าหญิงราชวงศ์บ้านพลูหลวงอย่างน้อย 4 องค์ได้ถวายตัวให้พระเจ้าตาก (หม่อมเจ้าฉิม หม่อมเจ้าอุบล หม่อมเจ้ามิตร/ประทุม หม่อมเจ้ากระจาด/บุษบา) ไม่รู้มีอีกมั้ย แต่ 4 องค์นี้ก็ไม่ปรากฏข้อมูลว่ามีลูกหรือไม่ (อาจจะมีก็ได้?) โดยเฉพาะ 2 องค์แรกที่ถูกประหารไปตั้งแต่ พ.ศ. 2312 (ครองราชย์ได้ 2 ปีเอง) แต่ถ้าทรงมีลูกรวมเชื้อสายกับราชวงศ์ก่อน ก็น่าจะมีข้อมูลบอกไว้บ้างมั้ยอะ หรือเพราะทรงดองกับเจ้าหญิงชั้นล่างหรือหม่อมเจ้าที่ no name มากๆจริงๆ?

3. พระมารดาเป็นเจ้าหญิงชุมนุมอื่นที่พระเจ้าตากไปปราบ (เหมือนที่กรมบริจาภักดีศรีสุดารักษ์ (เจ้าหญิงฉิม) เป็นเจ้าหญิงจากชุมนุมเจ้านครศรีธรรมราช) ดูเข้าทีสุดก็น่าจะเป็น “ชุมนุมเจ้าพระยาพิษณุโลก” เพราะ พระเจ้าพิษณุโลก อาจมีลูกสาวหรือหลานสาวที่เราไม่รู้ก็ได้มั้ง ถ้าเป็น “ชุมนุมเจ้าพิมาย” ก็คือเจ้าราชวงศ์บ้านพลูหลวงน่ะสิ (กลับไปอ่านข้อ 2) ส่วนชุมนุมอื่นอย่าง “ชุมนุมเจ้าพระฝาง” หรือ “ชุมนุมสุกี้พระนายกอง (ถ้านับ)” นี่เขาจะมีลูกหลานเป็นถึงเจ้าหญิงกันมั้ยนะ?

4. พระมารดาเป็นธิดาขุนนางใหญ่ เหมือนที่ เจ้าจอมมารดาฉิมใหญ่ เป็นธิดาของสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก แต่นั่นคือธิดาของขุนนางชั้นแนวหน้าสุดเลยนะ ถ้ามีขุนนางคนอื่นใหญ่พอได้เป็นคุณตาของเจ้าฟ้าลูกเธอเหมือนกันบ้าง ก็น่าจะมีชื่อในประวัติศาสตร์บ้างสิ?

5. พระมารดาเป็น “เมียรอง” ของพระเจ้าตากมาแต่เดิม? คือเป็นไปได้มั้ยว่าก่อนครองราชย์ นอกจาก “สอน” ที่เป็นเอกภรรยาแล้ว พระเจ้าตากจะทรงมีเมียรองด้วย? โดยเป็นสามัญชนคนธรรมดาเหมือนกัน ที่พระเจ้าตากอาจจะประสงค์ที่จะยกย่องให้ลูกเมียนี้สูงส่งกว่าลูกเจ้าจอมหม่อมห้ามคนอื่นๆที่มาทีหลังและถือเป็นเมียน้อยเต็มตัว แต่ถ้าอย่างนั้นก็น่าจะปรากฏนามอยู่บ้าง แล้วไม่ทรงตั้งเป็นเจ้านายฝ่ายในเหมือน “สอน” ด้วยหรอ หรือตั้งแล้ว แต่ข้อมูลก็หายสาบสูญไป แบบอาจจะสิ้นพระชนม์เร็ว และไม่มีบทบาทเด่นอะไร จนไม่มีใครกล่าวถึงอีก?

6. พระมารดาเป็นเจ้าในราชวงศ์ธนบุรีนี่แหละ คือเป็นพระญาติห่างๆของพระเจ้าตากนี่เอง ที่พอพระเจ้าตากขึ้นครองราชย์ก็ได้เป็นเจ้าตามไปด้วย การที่เป็นญาติกันแล้วมีลูกด้วยกันลูกเลยได้เป็นเจ้าฟ้า เพราะยังไงราชวงศ์ก่อนหน้าอย่างบ้านพลูหลวง และราชวงศ์ต่อมาคือจักรีตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ก็มีเจ้านายที่เสกสมรสกันเองในหมู่เครือญาติแล้ว แต่ถ้าอย่างนั้นก็น่าจะปรากฏพระนามและความเกี่ยวข้องฉันญาติกับพระเจ้าตากบ้าง แต่จะว่าไป เชื้อพระวงศ์ที่ปรากฏนามแต่ไม่ปรากฏระดับความสัมพันธ์ว่าเป็นญาติกับพระเจ้าตากยังไงก็มีอยู่หลายองค์เหมือนกัน (เช่น หม่อมเจ้าเส็ง หม่อมเจ้าปทุมไพจิตร ฯลฯ)

7. พระมารดาคือพระมเหสีสักพระองค์ที่มีชื่ออยู่แล้วนี่แหละ! แต่ไม่ได้ระบุว่าพระองค์ไหน คนยิ่งรุ่นหลังๆพอมาเห็นเลยต้องใส่ไปว่า ไม่ปรากฏนามพระมารดา แทน แต่ถ้าเช่นนั้น ทำไมไม่ระบุข้อมูลให้ครบตั้งแต่แรก? ทีกับเจ้าฟ้าร่วมพระมารดาเดียวกันพระองค์อื่นยังใส่ได้ และถึงใช่ ก็น่าจะมีข้อมูลที่บ่งบอกความสัมพันธ์ข้องเกี่ยวกับเจ้าฟ้าร่วมพระมารดาพระองค์อื่นๆอยู่บ้างด้วย ไม่ใช่แยกเป็นเอกเทศขนาดนี้ แถมพระนามก็ไม่ค่อยเข้ากันกับพวกเจ้าฟ้าที่ทราบพระนามพระมารดาด้วยสิ
(ยังมีต่อในคอมเม้นนะครับ)