อนัตตา
สังขตธรรม , สัพเพ สังขารา อนิจจัง , ทุกขัง = สิ่งปรุงแต่งทั้งปวง ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา
นิยามของ สัพเพ สังขารา = มีเหตุปัจจัยปรุงแต่ง จึงปรากฎการเกิด เสื่อม ดับ เป็นอนัตตาคือ ไม่มีตัวตนที่แท้จริง ไม่มีใครเป็นเจ้าของ
บังคัญบัญชาให้เกิด ให้ดับมิได้ ขึ้นอยู่กับเหตุปัจจัยปรุงแต่ง สัพเพ สังขารา ได้แก่ ขันธ์ห้า
เวทนา = ทุกข์ สุข เฉยๆ
นี่คือสุขของฝั่งสังขตธรรม
แต่ก้อเป็นสุข ที่เกิดจากการปรุงแต่ง จึงตกอยู่ภายใต้กฎไตรลักษณ์
อนิจจัง = ไม่เที่ยง ต้องเปลื่อนแปลงไปตามเหตุปัจจัย
ทุกขัง = ทุกข์เพราะทนอยู่อย่างนั้นตลอดไปไม่ได้ ต้องเปลื่อนไปตามเหตุปัจจัย
อนัตตา = ไม่มีใครเป็นเจ้าของ เกิดขึ้น ดับไปก้อเพราะเหตุปัจจัย มีเหตุให้เกิดก้อต้องเกิด บังคับไม่ให้เกิดไม่ได้ ไม่มีตัวตนที่แท้จริง
เพราะอาศัยสิ่งอื่น ปัจจัยอื่นในการเกิด
อสังขตธรรม = นิพพาน วิสังขาร
นิยามแห่ง อสังขธรรม ไม่มีปัจจัยปรุงแต่ง จึงไม่ปรากฎการเกิด เสื่อม ดับ ที่ที่ขันธ์ห้าหยั่งลงไม่ได้ = การไม่เกิดในที่ใดๆอีก เพราะหมด
เชื้อแห่งการไปเกิดคือ อวิชชา ตัณหา อุปาทาน ( หลังตาย )
นิพพานก่อนตาย = การสำรอกสิ้นแล้วซึ่งอาสวะกิเลส อวิชชา ตัณหา อุปาทาน ทำให้เป็นดั่งตาลยอดยอดด้วนแล้ว เหตุแห่งทุกข์ดับสนิทแล้ว
นิพพานัง ปรมัง สุขขัง , สุขอื่นนอกจากการดับสนิทของอวิชชา ตัณหา อุปาทาน ไม่มีแล้ว คือไม่มีทุกข์ใดๆหลงเหลือแล้ว จึงเป็นสุขอย่างยิ่ง
สุขอื่นนอกจาดความสงบ ( จากอวิชชา ตัณหา อุปาทาน ) เป็นไม่มี
อสังขตธรรม กับกฎไตรลักษณ์
อนิจจัง , นิพพาน ไม่ปรากฎการเกิด จึงไม่เสื่อม ไม่ดับ เพราะไม่มีเหตุปัจจัยปรุงแต่ง แต่ก้อไม่ควรกล่าวว่าเที่ยง เพราะถึงนิพพาน
ไม่มีเหตุแห่งการปรุงแต่ง แต่ก้อมีเหตุให้เข้าถึงได้โดย มรรคมีองค์แปด สมถะ วิปัสสนา
ทุกขัง , เพราะนิพพาน ไม่มีเหตุแห่งการปรุงแต่ง จึงไม่ปรากฎการเกิด การดับ เพราะนิพพานคือการไม่เกิด จึงไม่เป็นทุกข์
อนัตตนา , เพราะไม่มีใครเป็นเจ้าของนิพพาน กระทำเหตุปัจจัยให้ถึงพร้อม ก้อเข้าถึงภาวะนิพพานได้ เข้าถึงโดยรอบได้โดยเหตุปัจจัย
จะไปบังคัญบัญชาไม่ได้ ถ้าเหตุปัจจัยพร้อมก้อเข้าถึงได้ จะบังคับไม่ให้เข้าถึงก้อไม่ได้ หรือเหตุปัจจัยไม่พร้อม ไปบังคับให้เข้าถึง
นิพพานก้อไม่ได้ ไม่มีคัวตน นิพพานไม่ปรากฎการเกิด จะกล่าวว่ามีตัวตน หรือไม่มีตัวตนไม่ได้ เพราะมีเหตุให้เข้าถึงนิพพาน ก้อเข้าถึงนิพพาน
หากไม่มีเหตุ ก้อเข้าถึงนิพพานไม่ได้
สรุป
1 อนัตตา คือสภาวะธรรมทั้งหมด ทั้งสังขตธรรม และอสังขตธรรม
2 อนัตตา ในส่วนของอสังขตธรรม ไม่ขึ้นกับนิยามสองข้อแรกของสังขตธรรมคือ อนิจจัง ทุกขัง แต่ขึ้นกับนิยามข้อสามคือ อนัตตา
3 อนัตตา ทั้งสังขตธรรม และอสังขตธรรม ล้วนอยู่ในกฎแห่งไตรลักษณ์
สังขตธรรม ขึ้นกับไตรลักษณ์ทั้งสามข้อคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
อสังขตธรรม ขึ้นกับกฎไตรลักษณ์เพียงในข้อ อนัตตา
การมิแยกนิยามของสังขตธรรม และอสังขตธรรม โดยการเอานิยามทั้งสองมาสับสนปนเปกัน จึงมิอาจเข้าใจ อนัตตา
สรุปแห่ง สัพเพ ธัมมา อนัตตา
สังขตธรรม , สัพเพ สังขารา อนิจจัง , ทุกขัง = สิ่งปรุงแต่งทั้งปวง ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา
นิยามของ สัพเพ สังขารา = มีเหตุปัจจัยปรุงแต่ง จึงปรากฎการเกิด เสื่อม ดับ เป็นอนัตตาคือ ไม่มีตัวตนที่แท้จริง ไม่มีใครเป็นเจ้าของ
บังคัญบัญชาให้เกิด ให้ดับมิได้ ขึ้นอยู่กับเหตุปัจจัยปรุงแต่ง สัพเพ สังขารา ได้แก่ ขันธ์ห้า
เวทนา = ทุกข์ สุข เฉยๆ
นี่คือสุขของฝั่งสังขตธรรม
แต่ก้อเป็นสุข ที่เกิดจากการปรุงแต่ง จึงตกอยู่ภายใต้กฎไตรลักษณ์
อนิจจัง = ไม่เที่ยง ต้องเปลื่อนแปลงไปตามเหตุปัจจัย
ทุกขัง = ทุกข์เพราะทนอยู่อย่างนั้นตลอดไปไม่ได้ ต้องเปลื่อนไปตามเหตุปัจจัย
อนัตตา = ไม่มีใครเป็นเจ้าของ เกิดขึ้น ดับไปก้อเพราะเหตุปัจจัย มีเหตุให้เกิดก้อต้องเกิด บังคับไม่ให้เกิดไม่ได้ ไม่มีตัวตนที่แท้จริง
เพราะอาศัยสิ่งอื่น ปัจจัยอื่นในการเกิด
อสังขตธรรม = นิพพาน วิสังขาร
นิยามแห่ง อสังขธรรม ไม่มีปัจจัยปรุงแต่ง จึงไม่ปรากฎการเกิด เสื่อม ดับ ที่ที่ขันธ์ห้าหยั่งลงไม่ได้ = การไม่เกิดในที่ใดๆอีก เพราะหมด
เชื้อแห่งการไปเกิดคือ อวิชชา ตัณหา อุปาทาน ( หลังตาย )
นิพพานก่อนตาย = การสำรอกสิ้นแล้วซึ่งอาสวะกิเลส อวิชชา ตัณหา อุปาทาน ทำให้เป็นดั่งตาลยอดยอดด้วนแล้ว เหตุแห่งทุกข์ดับสนิทแล้ว
นิพพานัง ปรมัง สุขขัง , สุขอื่นนอกจากการดับสนิทของอวิชชา ตัณหา อุปาทาน ไม่มีแล้ว คือไม่มีทุกข์ใดๆหลงเหลือแล้ว จึงเป็นสุขอย่างยิ่ง
สุขอื่นนอกจาดความสงบ ( จากอวิชชา ตัณหา อุปาทาน ) เป็นไม่มี
อสังขตธรรม กับกฎไตรลักษณ์
อนิจจัง , นิพพาน ไม่ปรากฎการเกิด จึงไม่เสื่อม ไม่ดับ เพราะไม่มีเหตุปัจจัยปรุงแต่ง แต่ก้อไม่ควรกล่าวว่าเที่ยง เพราะถึงนิพพาน
ไม่มีเหตุแห่งการปรุงแต่ง แต่ก้อมีเหตุให้เข้าถึงได้โดย มรรคมีองค์แปด สมถะ วิปัสสนา
ทุกขัง , เพราะนิพพาน ไม่มีเหตุแห่งการปรุงแต่ง จึงไม่ปรากฎการเกิด การดับ เพราะนิพพานคือการไม่เกิด จึงไม่เป็นทุกข์
อนัตตนา , เพราะไม่มีใครเป็นเจ้าของนิพพาน กระทำเหตุปัจจัยให้ถึงพร้อม ก้อเข้าถึงภาวะนิพพานได้ เข้าถึงโดยรอบได้โดยเหตุปัจจัย
จะไปบังคัญบัญชาไม่ได้ ถ้าเหตุปัจจัยพร้อมก้อเข้าถึงได้ จะบังคับไม่ให้เข้าถึงก้อไม่ได้ หรือเหตุปัจจัยไม่พร้อม ไปบังคับให้เข้าถึง
นิพพานก้อไม่ได้ ไม่มีคัวตน นิพพานไม่ปรากฎการเกิด จะกล่าวว่ามีตัวตน หรือไม่มีตัวตนไม่ได้ เพราะมีเหตุให้เข้าถึงนิพพาน ก้อเข้าถึงนิพพาน
หากไม่มีเหตุ ก้อเข้าถึงนิพพานไม่ได้
สรุป
1 อนัตตา คือสภาวะธรรมทั้งหมด ทั้งสังขตธรรม และอสังขตธรรม
2 อนัตตา ในส่วนของอสังขตธรรม ไม่ขึ้นกับนิยามสองข้อแรกของสังขตธรรมคือ อนิจจัง ทุกขัง แต่ขึ้นกับนิยามข้อสามคือ อนัตตา
3 อนัตตา ทั้งสังขตธรรม และอสังขตธรรม ล้วนอยู่ในกฎแห่งไตรลักษณ์
สังขตธรรม ขึ้นกับไตรลักษณ์ทั้งสามข้อคือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
อสังขตธรรม ขึ้นกับกฎไตรลักษณ์เพียงในข้อ อนัตตา
การมิแยกนิยามของสังขตธรรม และอสังขตธรรม โดยการเอานิยามทั้งสองมาสับสนปนเปกัน จึงมิอาจเข้าใจ อนัตตา