เมื่อครั้งที่ไปเที่ยวทะเลสาบอินเล (Inle Lake) และพักอยู่ในเมืองยองชเว (Nyaungshwe) ตรงกับช่วงที่มีงานเทศกาลโคมลอย ตาซองได (Tazaungdaing) ในภาษาอังกฤษใช้คำว่า Hot Air Balloon Festival ในเมืองตองยี (Taunggyi) พอดี ตองยีอยู่ห่างจากยองชเวประมาณ 30 กิโลเมตร ในงาน มีการประกวดโคมลอยทั้งในช่วงกลางวันและกลางคืน ผมตัดสินใจไปชมในช่วงกลางคืน การเดินทางที่สะดวกที่สุดคือการเหมารถไป
ตองยีเป็นเมืองหลวงของรัฐฉาน (Shan State) ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของรัฐ บนพื้นที่สูงกว่าระดับน้ำทะเลประมาณ 1,400 เมตร เคยเป็นเมืองตากอากาศในอดีต เพราะมีอากาศเย็นสบายตลอดทั้งปี แต่จะค่อนข้างหนาวในฤดูหนาว ตองยีเป็นเมืองที่มีวัฒนธรรมหลากหลาย ทั้งชาวพม่า ไทยใหญ่ กระเหรี่ยง และว้า อาศัยรวมกันอยู่ที่นี่ นอกจากนี้ยังได้รับอิทธิพลจากจีนค่อนข้างมาก ทั้งด้านศิลปะและสถาปัตยกรรม เนื่องจากตั้งอยู่ไม่ไกลจากจีน สินค้าต่าง ๆ โดยเฉพาะเครื่องใช้ไฟฟ้า ส่วนใหญ่นำเข้ามาจากจีน
ในเดือนพฤศจิกายน หรือช่วงวันเพ็ญเดือน 12 ซึ่งตรงกับวันลอยกระทงของไทย ที่ตองยีมีการลอยโคมไฟขนาดยักษ์ เพื่อเป็นพุทธบูชาและลอยทุกข์โศกออกไปจากชีวิต การลอยโคมใช้การจุดไฟให้ความร้อนดันโคมให้ลอยขึ้นไปในอากาศ ประเพณีการจัดแข่งขันและประกวดโคมลอยนี้มีมาตั้งแต่ พ.ศ. 2437 ซึ่งพม่ายังอยู่ใต้การปกครองของอังกฤษ และอังกฤษเป็นผู้ริเริ่มการแข่งขัน มีการจัดงานต่อเนื่องมาจนปัจจุบัน ตลอดสัปดาห์ที่จัดงาน โคมหลายร้อยดวงจะถูกจุดขึ้นให้ลอยสู่ท้องฟ้า
คนขับรถคันที่เหมามาพาไปชมตลาดเมืองตองยี แล้วไปสนามกว้างที่จัดงาน สำหรับชาวต่างชาติ มีการจัดที่นั่งชมโคมไว้ให้โดยเฉพาะ เป็นอัฒจันทร์มีหลังคา มีป้ายคล้องคอใช้ผ่านเข้ามาในบริเวณนี้ แต่ก็ออกไปเดินเที่ยวในงานได้
ช่วงที่ยังไม่มีการเริ่มปล่อยโคม ผมเดินเข้าไปในงานที่บรรยากาศคึกคัก ส่วนใหญ่เป็นชาวพม่าที่มาเที่ยวงาน นอกจากร้านขายอาหาร และลานเบียร์แล้ว ที่มีอยู่มาก น่าตื่นตา และมีผู้คนมุงอยู่เต็มคือ ซุ้มเสี่ยงโชคประเภทต่าง ๆ ที่นิยมเล่นกันมากคือ ลูกเต๋าน้ำเต้าปูปลา แต่ที่พม่าใช้รูปต่างออกไป
ลูกเต๋าไม้ลูกใหญ่ 3 ลูกถูกวางไว้ด้านบน มีเชือกดึงปล่อยให้กลิ้งตกลงมา ออกอะไร เจ้ามือก็จ่ายไปตามนั้น เท่าที่สังเกตดู มีเทคนิคการดึงหลายแบบ ทั้งปล่อยทีเดียว 3 ลูก หรือปล่อยให้กลิ้งลงมาทีละลูกแบบมีลุ้น ที่น่าจูงใจคือ ให้คนแทงเป็นคนดึงเชือกปล่อยลูกเต๋าเอง ทีนี้ก็ขึ้นอยู่กับจังหวะฝีมือของนักเสี่ยงดวงเองว่าจะดึงอย่างไรให้ออกหน้าที่ตัวเองแทงไว้
นอกจากน้ำเต้าปูปลาแล้ว การพนันอื่น ๆ ก็มี เช่น แทงสี แทงตัวเลข การกลิ้งห่วงให้ครอบขวดเครื่องดื่ม การเสี่ยงโชคแบบเบา ๆ คงจะเป็นการจับสลากสอยดาวขององค์กรการกุศล
พระเณรที่มาเที่ยวงานก็เข้าร่วมเสี่ยงโชคได้อย่างไม่ต้องเหนียม
เช่นเดียวกับงานเทศกาลอื่น ๆ ที่ขาดไม่ได้คือ เครื่องเล่นประเภทต่าง ๆ ชิงช้าสวรรค์ ชิงช้าไวกิ้ง (ลำเล็ก) จานบินหมุน เครื่องเล่นประดับไฟสวยงาม แต่กลไกลขับเคลื่อนล้วนใช้แรงคน เห็นตอนแรกก็ตกใจว่า พวกเด็กผู้ชายวัยรุ่นปีนขึ้นไปโหนชิงช้าสวรรค์ทำไม สักพักจึงเข้าใจได้ว่า เขาปีนไปหมุนชิงช้านั่นเอง ไวกิ้ง จานบิน ก็เช่นกัน พนักงานเก็บเงินเป็นคนโล้ชิงช้าหรือหมุนทั้งนั้น
ตอนจะกลับเข้ามานั่งในบริเวณที่จัดให้ไว้สำหรับคนต่างชาติ ผมโดนตรวจบัตร หน้าผมคงจะคล้ายกับคนพม่า ต่างไปจากพวกฝรั่งแถวนั้น
คนจากหน่วยงาน หมู่บ้าน หรือองค์กร เจ้าของโคมไฟจะรวมตัวกันค่อย ๆ จุดไฟ ปล่อยโคมให้ลอยขึ้น โคมมีขนาดใหญ่ จึงใช้เวลานานในการปล่อยโคมแต่ละลูกค่อนข้างนาน
แต่ก่อนโคมไฟทำจากกระดาษสาแต่เพียงอย่างเดียว ปัจจุบันบางลูกทำจากผ้า และบางลูกมีบริษัทห้างร้านให้การสนับสนุนโดยมีการติดเครื่องหมายการค้าบนโคม โคมที่จุดกลางคืนสวยด้วยลวดลายและแสงไฟที่ส่องสว่าง ส่วนโคมที่จุดตอนกลางวันจะแข่งกันด้วยรูปทรง เช่น รูปสัตว์ต่าง ๆ และสีสันที่สวยงาม
โคมไฟที่ประกวดในตอนกลางคืนมักติดดอกไม้ไฟ สร้างความตื่นตาเมื่อลอยอยู่กลางท้องฟ้า
เทศกาลโคมลอยที่ตองยี และประเพณีลอยกระทง เป็นวัฒนธรรมที่คล้ายกันของไทยและพม่า นอกจากนี้น่าจะมีการงานในช่วงเวลาเดียวกันในประเทศเพื่อนบ้านในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อีกหลายแห่ง แต่ยังไม่เคยเห็นที่ไหนมีน้ำเต้าปูปลาเยอะเท่าที่นี่
เที่ยวงานเทศกาลโคมลอยที่ตองยี พม่า น้ำเต้าปูปลาจัดเต็ม (ตรงกับประเพณีลอยกระทงของไทย)
ตองยีเป็นเมืองหลวงของรัฐฉาน (Shan State) ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของรัฐ บนพื้นที่สูงกว่าระดับน้ำทะเลประมาณ 1,400 เมตร เคยเป็นเมืองตากอากาศในอดีต เพราะมีอากาศเย็นสบายตลอดทั้งปี แต่จะค่อนข้างหนาวในฤดูหนาว ตองยีเป็นเมืองที่มีวัฒนธรรมหลากหลาย ทั้งชาวพม่า ไทยใหญ่ กระเหรี่ยง และว้า อาศัยรวมกันอยู่ที่นี่ นอกจากนี้ยังได้รับอิทธิพลจากจีนค่อนข้างมาก ทั้งด้านศิลปะและสถาปัตยกรรม เนื่องจากตั้งอยู่ไม่ไกลจากจีน สินค้าต่าง ๆ โดยเฉพาะเครื่องใช้ไฟฟ้า ส่วนใหญ่นำเข้ามาจากจีน
ในเดือนพฤศจิกายน หรือช่วงวันเพ็ญเดือน 12 ซึ่งตรงกับวันลอยกระทงของไทย ที่ตองยีมีการลอยโคมไฟขนาดยักษ์ เพื่อเป็นพุทธบูชาและลอยทุกข์โศกออกไปจากชีวิต การลอยโคมใช้การจุดไฟให้ความร้อนดันโคมให้ลอยขึ้นไปในอากาศ ประเพณีการจัดแข่งขันและประกวดโคมลอยนี้มีมาตั้งแต่ พ.ศ. 2437 ซึ่งพม่ายังอยู่ใต้การปกครองของอังกฤษ และอังกฤษเป็นผู้ริเริ่มการแข่งขัน มีการจัดงานต่อเนื่องมาจนปัจจุบัน ตลอดสัปดาห์ที่จัดงาน โคมหลายร้อยดวงจะถูกจุดขึ้นให้ลอยสู่ท้องฟ้า
คนขับรถคันที่เหมามาพาไปชมตลาดเมืองตองยี แล้วไปสนามกว้างที่จัดงาน สำหรับชาวต่างชาติ มีการจัดที่นั่งชมโคมไว้ให้โดยเฉพาะ เป็นอัฒจันทร์มีหลังคา มีป้ายคล้องคอใช้ผ่านเข้ามาในบริเวณนี้ แต่ก็ออกไปเดินเที่ยวในงานได้
ช่วงที่ยังไม่มีการเริ่มปล่อยโคม ผมเดินเข้าไปในงานที่บรรยากาศคึกคัก ส่วนใหญ่เป็นชาวพม่าที่มาเที่ยวงาน นอกจากร้านขายอาหาร และลานเบียร์แล้ว ที่มีอยู่มาก น่าตื่นตา และมีผู้คนมุงอยู่เต็มคือ ซุ้มเสี่ยงโชคประเภทต่าง ๆ ที่นิยมเล่นกันมากคือ ลูกเต๋าน้ำเต้าปูปลา แต่ที่พม่าใช้รูปต่างออกไป
ลูกเต๋าไม้ลูกใหญ่ 3 ลูกถูกวางไว้ด้านบน มีเชือกดึงปล่อยให้กลิ้งตกลงมา ออกอะไร เจ้ามือก็จ่ายไปตามนั้น เท่าที่สังเกตดู มีเทคนิคการดึงหลายแบบ ทั้งปล่อยทีเดียว 3 ลูก หรือปล่อยให้กลิ้งลงมาทีละลูกแบบมีลุ้น ที่น่าจูงใจคือ ให้คนแทงเป็นคนดึงเชือกปล่อยลูกเต๋าเอง ทีนี้ก็ขึ้นอยู่กับจังหวะฝีมือของนักเสี่ยงดวงเองว่าจะดึงอย่างไรให้ออกหน้าที่ตัวเองแทงไว้
นอกจากน้ำเต้าปูปลาแล้ว การพนันอื่น ๆ ก็มี เช่น แทงสี แทงตัวเลข การกลิ้งห่วงให้ครอบขวดเครื่องดื่ม การเสี่ยงโชคแบบเบา ๆ คงจะเป็นการจับสลากสอยดาวขององค์กรการกุศล
พระเณรที่มาเที่ยวงานก็เข้าร่วมเสี่ยงโชคได้อย่างไม่ต้องเหนียม
เช่นเดียวกับงานเทศกาลอื่น ๆ ที่ขาดไม่ได้คือ เครื่องเล่นประเภทต่าง ๆ ชิงช้าสวรรค์ ชิงช้าไวกิ้ง (ลำเล็ก) จานบินหมุน เครื่องเล่นประดับไฟสวยงาม แต่กลไกลขับเคลื่อนล้วนใช้แรงคน เห็นตอนแรกก็ตกใจว่า พวกเด็กผู้ชายวัยรุ่นปีนขึ้นไปโหนชิงช้าสวรรค์ทำไม สักพักจึงเข้าใจได้ว่า เขาปีนไปหมุนชิงช้านั่นเอง ไวกิ้ง จานบิน ก็เช่นกัน พนักงานเก็บเงินเป็นคนโล้ชิงช้าหรือหมุนทั้งนั้น
ตอนจะกลับเข้ามานั่งในบริเวณที่จัดให้ไว้สำหรับคนต่างชาติ ผมโดนตรวจบัตร หน้าผมคงจะคล้ายกับคนพม่า ต่างไปจากพวกฝรั่งแถวนั้น
คนจากหน่วยงาน หมู่บ้าน หรือองค์กร เจ้าของโคมไฟจะรวมตัวกันค่อย ๆ จุดไฟ ปล่อยโคมให้ลอยขึ้น โคมมีขนาดใหญ่ จึงใช้เวลานานในการปล่อยโคมแต่ละลูกค่อนข้างนาน
แต่ก่อนโคมไฟทำจากกระดาษสาแต่เพียงอย่างเดียว ปัจจุบันบางลูกทำจากผ้า และบางลูกมีบริษัทห้างร้านให้การสนับสนุนโดยมีการติดเครื่องหมายการค้าบนโคม โคมที่จุดกลางคืนสวยด้วยลวดลายและแสงไฟที่ส่องสว่าง ส่วนโคมที่จุดตอนกลางวันจะแข่งกันด้วยรูปทรง เช่น รูปสัตว์ต่าง ๆ และสีสันที่สวยงาม
โคมไฟที่ประกวดในตอนกลางคืนมักติดดอกไม้ไฟ สร้างความตื่นตาเมื่อลอยอยู่กลางท้องฟ้า
เทศกาลโคมลอยที่ตองยี และประเพณีลอยกระทง เป็นวัฒนธรรมที่คล้ายกันของไทยและพม่า นอกจากนี้น่าจะมีการงานในช่วงเวลาเดียวกันในประเทศเพื่อนบ้านในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อีกหลายแห่ง แต่ยังไม่เคยเห็นที่ไหนมีน้ำเต้าปูปลาเยอะเท่าที่นี่