........................................................................บทนำ
.........................................................................................................นาคปริพันธ์ชนิดเป็นกาพย์ฉบัง
.................ปางประวัติปรัชญา.........................................ปรัชญปัญญา
ประดุจดั่งเพชรบริบูรณ์
.................บริบทปรากฏมากมูล......................................มากมายเพิ่มพูน
เพื่อให้เข้าใจหลักการ
.................หลักก่อกำเนิดเกิดฐาน...................................ฐานะปฏิภาณ
ประโยชน์มากพ้นรำพัน
.................รำพึงอภิอนันต์...............................................เอนกเสกสรร
อนึ่งซาบซึ้งตรึงตรา
................ตรึงติดคิดค้นล้นค่า........................................เลิศคำพรรณนา
บรรเจิดกระจ่างแก่ใจ
...............ก่อจิตสร้างเสริมเติมไฟ.....................................เติมฝันอำไพ
เพื่อให้การคิดสมบูรณ์
..............สมบัติเลิศล้ำมิสูญ............................................มิสลายอาดูร
เปลี่ยนผันตามกาลเวลา
..............วันรุ่งเรืองรองผ่องนภา.......................................นภางค์พร่างตา
ขอบฟ้าปรัชญาประจิม
.............ประจุประพายประพิมพ์........................................ประพันธ์ปัจฉิม
ประพนธ์ประดับประดา
...........ประดังประดิษฐ์ปัญญา........................................ปัณณะประภา
ประวัติปรัชญาประเทือง.
.....................................................เมื่อประวัติปรัชญาเปล่งปรากฏ
..........รุ่งอรุณอุ่นไอใสสว่าง..........................................แจ่มกระจ่างพร่าพรายที่ชายฟ้า
อาทิตย์ทองส่องแสงแห่งปรัชญา....................................ปกแผ่มาเลิศล้ำผ่องอำไพ
...................................................1. นักปรัชญาธรรมชาติ
..............ครั้งก่อนวอนแต่เฝ้า...............................บูชา เทพเอย
เหมือนดั่งผู้คุ้มฟ้า................................................แผ่กว้าง
นักปราชญ์ชาติกรีกมา.........................................ปรับเปลี่ยน
กล่าวว่าทุกสิ่งสร้าง..............................................อยู่ได้โดยธรรม
...........................................ว่าด้วยปฐมธาตุ
............เบื้องหลังธรรมชาติ...................................ที่เคยวาดเป็นเทพไท
ปรัชญากรีกนั้นให้.................................................แนวคิดปรับรับสนอง
ธรรมชาติที่เปลี่ยนไป.............................................นั้นอยู่ได้ด้วยครรลอง
เหตุใดเฝ้าใฝ่ปอง...................................................ปฐมธาตุอาจรู้ทัน
ธาเลสว่าเป็นน้ำ.....................................................ความคิดล้ำคำเสกสรร
เป็นรากฐานสำคัญ................................................จุดคบแสงแห่งปรัชญา
อานักซิมานเดอร์....................................................ร่วมเสนอความคิดว่า
เบื้องหลังสิ่งมีมา....................................................เป็นอนันต์ภาวะธรรม
อานักซิเมเนส.........................................................กล่าวถึงเหตุที่ก้าวล้ำ
อากาศนั่นแหละทำ.................................................สรรพสิ่งจึงเป็นไป
เฮราคลีตุสสร้าง.....................................................บอกทุกอย่างนั้นเลื่อนไหล
เอมพิโดคลีสให้......................................................ดินน้ำไฟอากาศเป็น
เดโมคริตุสสร้าง......................................................ใช่ทุกอย่างเหมือนที่เห็น
ดูเหมือนเปลี่ยนไปเป็น............................................สิ่งไม่เห็นคืออะตอม
ทุกสิ่งเหมือนถูกสร้าง..............................................มันร่วมทางเข้าหล่อหลอม
สิ่งเสื่อมคืออะตอม..................................................มันแยกห่างออกจากกัน
ทุกอย่างที่เลื่อนไหล................................................ต้องเปลี่ยนไปสุดขวางกั้น
สิ่งเดียวเป็นนิรันดร์.................................................และสิ่งนั้นคืออะตอม.
........................................2. นักปรัชญาสมัยรุ่งเรืองของกรีก
............ความจริงยิ่งเลิศล้ำ.....................................ควรใฝ่ หาเลย
จริงที่ไม่เปลี่ยนไป...................................................เที่ยงแท้
ปรากฏดั่งดวงไฟ....................................................ฉายส่อง ปัญญา
กฎแห่งความจริงแม้................................................พบได้เป็นดี
.....................................ว่าด้วยความจริงเที่ยงแท้
..........ยุคกรีกที่รุ่งเรือง.............................................นามประเทืองโสเครติส
สนทนาเป็นเนืองนิตย์...............................................เปรียบตัวเป็นหมอตำแย
ไม่ได้เป็นคนคลอด...................................................ตามตลอดคอยช่วยแก้
เพื่อให้ความจริงแท้................................................คลอดออกมาได้ดั่งใจ
มีอยู่ทุกผู้คน..........................................................คอยช่วยค้นคอยช่วยไข
ความจริงจากภายใน...............................................ช่วยคนให้ได้เห็นธรรม
เพลโตไม่เห็นพ้อง....................................................ความจริงต้องมองลึกล้ำ
ถ้าต่างคนต่างทำ.....................................................จะเหมือนกันได้อย่างไร
ที่จริงต้องมีแบบ......................................................ที่ยลแยบอยู่แห่งไหน
โลกของแบบนั่นไง...................................................ทุกสิ่งไซร้ล้วนสมบูรณ์
มีแบบที่แยบยล.......................................................อย่างมากล้นไม่เคยสูญ
ทุกสิ่งที่เพิ่มพูน........................................................ถอดแบบมาเหมือนๆกัน
อริสโตเติลไซร้..........................................................ก็ไม่เห็นเป็นอย่างนั้น
แบบคือเราสร้างมัน...................................................หลังจากเห็นสิ่งแท้จริง
ที่อยู่ในโลกนี้.............................................................และที่มีไม่หยุดนิ่ง
ทุกอย่างคือของจริง...................................................เมื่อมองเห็นซ้ำหลายครั้ง
สิ่งร่วมที่มองเห็น........................................................เกิดเป็นแบบได้ดั่งหวัง
ทุกสิ่งที่อยู่ยัง.............................................................ในโลกนี้ล้วนเป็นจริง.
...........................................3. นักปรัชญาสมัยกลาง
....................................................................................โคลงจัตวาทัณฑี
...............ความเป็นจริงยิ่งด้วย...................................ศาสนา คริสต์เอย
เป็นสิ่งศรัทธามี...........................................................ท่วมท้น
เข้าถึงพระเจ้านา.........................................................เป็นดั่ง ฉันใด
ความเชื่อหรือคิดค้น.................................................ยิ่งด้วยปัญญา
.......................................ว่าด้วยศรัทธาและเหตุผล
..............นักบุญออกัสติน.........................................ได้ยลยินศาสนา
เข้าถึงด้วยศรัทธา......................................................คือปรัชญาของนักบุญ
นำหลักเพลโตใหม่.....................................................มาปรับใช้คอยเกื้อหนุน
สรรสร้างอย่างสมดุล..................................................เพื่อค้ำจุนหลักศรัทธา
ว่าพระเจ้าสร้างโลก....................................................ให้ช่วงโชติทุกทิศา
มีแบบแห่งที่มา...........................................................ในดวงจิตของพระองค์
โธมัส อไควนัส............................................................ท่านถนัดไม่เคยหลง
เข้าถึงซึ่งพระองค์........................................................มีสองทางวางเคียงกัน
ทางหนึ่งคือศรัทธา......................................................เป็นที่มาแห่งสุขสันต์
ทางหนึ่งที่เคียงกัน.......................................................ใช้เหตุผลที่มีมา
นำหลักอริสโตเติล........................................................มาใช้เพลินในศาสนา
หลักการวิวัฒนา...........................................................จากพืชพันธุ์เป็นสัตว์ไป
จนมาถึงมนุษย์.............................................................ท่านก็รุดคิดการใหญ่
เสริมสร้างอย่างตั้งใจ.....................................................จากมนุษย์สู่เทวดา
เทวดาสู่พระเจ้า.............................................................ทุกค่ำเช้าเฝ้าใฝ่หา
เข้าถึงด้วยศรัทธา...........................................................และเหตุผลของคนเรา
เมื่อประวัติปรัชญาเปล่งปรากฏ
.........................................................................................................นาคปริพันธ์ชนิดเป็นกาพย์ฉบัง
.................ปางประวัติปรัชญา.........................................ปรัชญปัญญา
ประดุจดั่งเพชรบริบูรณ์
.................บริบทปรากฏมากมูล......................................มากมายเพิ่มพูน
เพื่อให้เข้าใจหลักการ
.................หลักก่อกำเนิดเกิดฐาน...................................ฐานะปฏิภาณ
ประโยชน์มากพ้นรำพัน
.................รำพึงอภิอนันต์...............................................เอนกเสกสรร
อนึ่งซาบซึ้งตรึงตรา
................ตรึงติดคิดค้นล้นค่า........................................เลิศคำพรรณนา
บรรเจิดกระจ่างแก่ใจ
...............ก่อจิตสร้างเสริมเติมไฟ.....................................เติมฝันอำไพ
เพื่อให้การคิดสมบูรณ์
..............สมบัติเลิศล้ำมิสูญ............................................มิสลายอาดูร
เปลี่ยนผันตามกาลเวลา
..............วันรุ่งเรืองรองผ่องนภา.......................................นภางค์พร่างตา
ขอบฟ้าปรัชญาประจิม
.............ประจุประพายประพิมพ์........................................ประพันธ์ปัจฉิม
ประพนธ์ประดับประดา
...........ประดังประดิษฐ์ปัญญา........................................ปัณณะประภา
ประวัติปรัชญาประเทือง.
.....................................................เมื่อประวัติปรัชญาเปล่งปรากฏ
..........รุ่งอรุณอุ่นไอใสสว่าง..........................................แจ่มกระจ่างพร่าพรายที่ชายฟ้า
อาทิตย์ทองส่องแสงแห่งปรัชญา....................................ปกแผ่มาเลิศล้ำผ่องอำไพ
...................................................1. นักปรัชญาธรรมชาติ
..............ครั้งก่อนวอนแต่เฝ้า...............................บูชา เทพเอย
เหมือนดั่งผู้คุ้มฟ้า................................................แผ่กว้าง
นักปราชญ์ชาติกรีกมา.........................................ปรับเปลี่ยน
กล่าวว่าทุกสิ่งสร้าง..............................................อยู่ได้โดยธรรม
...........................................ว่าด้วยปฐมธาตุ
............เบื้องหลังธรรมชาติ...................................ที่เคยวาดเป็นเทพไท
ปรัชญากรีกนั้นให้.................................................แนวคิดปรับรับสนอง
ธรรมชาติที่เปลี่ยนไป.............................................นั้นอยู่ได้ด้วยครรลอง
เหตุใดเฝ้าใฝ่ปอง...................................................ปฐมธาตุอาจรู้ทัน
ธาเลสว่าเป็นน้ำ.....................................................ความคิดล้ำคำเสกสรร
เป็นรากฐานสำคัญ................................................จุดคบแสงแห่งปรัชญา
อานักซิมานเดอร์....................................................ร่วมเสนอความคิดว่า
เบื้องหลังสิ่งมีมา....................................................เป็นอนันต์ภาวะธรรม
อานักซิเมเนส.........................................................กล่าวถึงเหตุที่ก้าวล้ำ
อากาศนั่นแหละทำ.................................................สรรพสิ่งจึงเป็นไป
เฮราคลีตุสสร้าง.....................................................บอกทุกอย่างนั้นเลื่อนไหล
เอมพิโดคลีสให้......................................................ดินน้ำไฟอากาศเป็น
เดโมคริตุสสร้าง......................................................ใช่ทุกอย่างเหมือนที่เห็น
ดูเหมือนเปลี่ยนไปเป็น............................................สิ่งไม่เห็นคืออะตอม
ทุกสิ่งเหมือนถูกสร้าง..............................................มันร่วมทางเข้าหล่อหลอม
สิ่งเสื่อมคืออะตอม..................................................มันแยกห่างออกจากกัน
ทุกอย่างที่เลื่อนไหล................................................ต้องเปลี่ยนไปสุดขวางกั้น
สิ่งเดียวเป็นนิรันดร์.................................................และสิ่งนั้นคืออะตอม.
........................................2. นักปรัชญาสมัยรุ่งเรืองของกรีก
............ความจริงยิ่งเลิศล้ำ.....................................ควรใฝ่ หาเลย
จริงที่ไม่เปลี่ยนไป...................................................เที่ยงแท้
ปรากฏดั่งดวงไฟ....................................................ฉายส่อง ปัญญา
กฎแห่งความจริงแม้................................................พบได้เป็นดี
.....................................ว่าด้วยความจริงเที่ยงแท้
..........ยุคกรีกที่รุ่งเรือง.............................................นามประเทืองโสเครติส
สนทนาเป็นเนืองนิตย์...............................................เปรียบตัวเป็นหมอตำแย
ไม่ได้เป็นคนคลอด...................................................ตามตลอดคอยช่วยแก้
เพื่อให้ความจริงแท้................................................คลอดออกมาได้ดั่งใจ
มีอยู่ทุกผู้คน..........................................................คอยช่วยค้นคอยช่วยไข
ความจริงจากภายใน...............................................ช่วยคนให้ได้เห็นธรรม
เพลโตไม่เห็นพ้อง....................................................ความจริงต้องมองลึกล้ำ
ถ้าต่างคนต่างทำ.....................................................จะเหมือนกันได้อย่างไร
ที่จริงต้องมีแบบ......................................................ที่ยลแยบอยู่แห่งไหน
โลกของแบบนั่นไง...................................................ทุกสิ่งไซร้ล้วนสมบูรณ์
มีแบบที่แยบยล.......................................................อย่างมากล้นไม่เคยสูญ
ทุกสิ่งที่เพิ่มพูน........................................................ถอดแบบมาเหมือนๆกัน
อริสโตเติลไซร้..........................................................ก็ไม่เห็นเป็นอย่างนั้น
แบบคือเราสร้างมัน...................................................หลังจากเห็นสิ่งแท้จริง
ที่อยู่ในโลกนี้.............................................................และที่มีไม่หยุดนิ่ง
ทุกอย่างคือของจริง...................................................เมื่อมองเห็นซ้ำหลายครั้ง
สิ่งร่วมที่มองเห็น........................................................เกิดเป็นแบบได้ดั่งหวัง
ทุกสิ่งที่อยู่ยัง.............................................................ในโลกนี้ล้วนเป็นจริง.
...........................................3. นักปรัชญาสมัยกลาง
....................................................................................โคลงจัตวาทัณฑี
...............ความเป็นจริงยิ่งด้วย...................................ศาสนา คริสต์เอย
เป็นสิ่งศรัทธามี...........................................................ท่วมท้น
เข้าถึงพระเจ้านา.........................................................เป็นดั่ง ฉันใด
ความเชื่อหรือคิดค้น.................................................ยิ่งด้วยปัญญา
.......................................ว่าด้วยศรัทธาและเหตุผล
..............นักบุญออกัสติน.........................................ได้ยลยินศาสนา
เข้าถึงด้วยศรัทธา......................................................คือปรัชญาของนักบุญ
นำหลักเพลโตใหม่.....................................................มาปรับใช้คอยเกื้อหนุน
สรรสร้างอย่างสมดุล..................................................เพื่อค้ำจุนหลักศรัทธา
ว่าพระเจ้าสร้างโลก....................................................ให้ช่วงโชติทุกทิศา
มีแบบแห่งที่มา...........................................................ในดวงจิตของพระองค์
โธมัส อไควนัส............................................................ท่านถนัดไม่เคยหลง
เข้าถึงซึ่งพระองค์........................................................มีสองทางวางเคียงกัน
ทางหนึ่งคือศรัทธา......................................................เป็นที่มาแห่งสุขสันต์
ทางหนึ่งที่เคียงกัน.......................................................ใช้เหตุผลที่มีมา
นำหลักอริสโตเติล........................................................มาใช้เพลินในศาสนา
หลักการวิวัฒนา...........................................................จากพืชพันธุ์เป็นสัตว์ไป
จนมาถึงมนุษย์.............................................................ท่านก็รุดคิดการใหญ่
เสริมสร้างอย่างตั้งใจ.....................................................จากมนุษย์สู่เทวดา
เทวดาสู่พระเจ้า.............................................................ทุกค่ำเช้าเฝ้าใฝ่หา
เข้าถึงด้วยศรัทธา...........................................................และเหตุผลของคนเรา