หุ้นปันผลเค้าปันกันยังไงครับ

สหวัสดีครับ. ผมสนใจเรื่อง ลงทุนเล่นหุเนมาปีก่วาแล้ว หุ้นระยะยาว  แต่ยัง มึน กับ ระบบ ว่าเค้าทำกันยังไง
อยากทราบหุ้นปันผลเค้าปันยังไง.   มันมีกำนดเหรอครับ    หรือว่าขึ้นกับ บริษัทๆนั้นๆ ว่าจะปันยังไง

แล้วหุ้นขึ้นได้ยังไง.  เพราะ บริษัทช่วงนั้นกำลังได้กำไร เหรอ????    
หุ้นลง เพราะอะไร ช่วงนั้นบริษัทกำลัง ขาดทุนเหรอ ??

แล้วถ้า อยากถือไว้นาน. จะได้เงินปันผลมั้ย ในเวลากี่เดือน ( หรือขึ้นกับบริษัท )

ระบบ ลงทุนในหุ้นมันเป็นยังไงครับ.   อะธิบาย แบบ บ้านๆนะ.  ผมไม่ค่อยเข้าใจคำสับหุ้น เท่าไหร่
ขอบคุณครับ....