“นักเต้นบัลเล่ต์ทุกคนต่างก็อยากเล่นอยากเต้นในswan lake ทั้งนั้นแหละ”
แต่ในทะเลสาบแห่งบอลชอยจะมีราชินีหงส์ขาวได้กี่ตัว จะมีมารหงส์ดำได้กี่ตน จะมีมงกุฎสำหรับเจ้าหญิงได้กี่ชิ้น จะมีสมรภูมิชัยชนะสำหรับอัศวินได้กี่แห่ง
ในโลกของโรงละคอนที่แวววาวดั่งทาทอง เป็นประกายดั่งลงเพชร เป็นที่ต้องตาต้องใจใครใครที่ได้ยล
แต่ฟิล์ม “บอลชอยบาบิลอน” กลับเลือกหยิบเอารอยเท้าบัลเล่ต์เปื้อนเลือดและขาดลุ่ยมาตั้งบน
แท่นแล้วสาดแสงให้เราชม
เปิดม่านเริ่มการแสดงองค์ที่1 เป็นฉากนักแสดงในชุดบัลเล่ต์สีขาวที่กำลังเต้นรำอยู่บนเวที แต่แสงบนเวทีจากมุมที่ฟิล์มนำเสนอนั่น กลับไม่ได้ทำให้การแสดงในขณะนั้นดูละมุนละไม ชุดบัลเล่ต์ผ้าชีฟองที่สวมใส่กลับดูแข็งกระด้างราวกับกระดาษทราย แสงสีฟ้าเรืองๆที่ต้องผิวขาวซีดของนักเต้น ส่งผลให้หล่อนกลายร่างคล้ายเป็นแพลงก์ตอนขนาดจิ๋วที่
กำลังล่องลอยในความมืดมิดของห้วงลึกในมหาสมุทร และเมื่อดูฟิลม์เรื่องนี้จนจบก็จะรู้สึกว่าชีวิตของเหล่านักเต้น ก็เป็นเฉกเช่นชีวิตของแพลงก์ตอน
ที่ไม่สามารถควบคุมทิศทางการเดินทางของตนเองได้ ต้องเคลื่อนตัวไหลไปตามกระแสน้ำ ทั้งยังไม่รู้ว่าวันไหน เวลาใดตัวเองต้องตกเป็นอาหารของวาฬยักษ์อีกด้วย
นั้นแหละคือแสงเรืองรองที่เขา-เราทุกคนต่างหลงใหล
และนั่นแหละคือแสงเรืองรองที่จะดับไปอย่างที่เขา-เราไม่รู้ตัว
องค์ที่สอง เป็นภาพข่าวเกี่ยวกับเหตุการณ์เมื่อวันที่17 มกราคม 2013 เมื่อSergei Filin ผู้กำกับเวทีของบอลชอยโดนสาดน้ำกรดโดยชายนิรนาม
ซึ่งในตอนแรกที่มีการปรากฏของคำว่า”สาดน้ำกรด”ในฟิลม์ฉบับนี้นั้น ผมก็เพียงแต่ได้ตีความไปว่าจะเป็นการเล่นคำในเชิงอุปมาอุปไมยเพื่อแสดงภาวะแข่งขันและ
แก่งแย่งในโลกของบอลชอยเท่านั้น ไม่ได้นึกว่าจะเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริงๆเกิดขึ้นตรงๆ
แต่การตอกย้ำด้วยภาพข่าวที่ปรากฏตามมานั้น ทำให้ผมตกใจพอสมควร เพราะกิริยาของการสาดน้ำกรดนั้น เกิดขึ้นแบบเป็นๆแบบจังๆ
ผมรู้สึกเหมือนตัวเองกำลังดูฉากตบตีของละคอนน้ำเน่า แต่เรื่องราวในการกระทำที่เกิดขึ้นกลับไม่ใช่แค่การปรุงรสใส่สีตีไข่แบบพาดหัวหนังสือพิมพ์หัวสีแต่อย่างไรเลย
การพยายามทำให้เจ็บและสูญเสียนั้นถูกโยนและตีออกอย่างครึกโครม
การทำลายรูปโฉม หน้าตา เป็นการฆ่าบุคคลที่ต้องอาศัยความสวยงาม เป็นปัจจัยในการยังชีพอย่างป่าเถื่อนและเลือดพล่านอย่างไร้ข้อกังขา
การสาดน้ำกรดใส่ Sergei Filin ก็เหมือนการถอนขนหงส์ออกแล้วปล่อยให้มันกลายเป็นเป็ด
ข่าวที่ถูกซัดออกไปทำให้คนรัสเซียเริ่มหันมาดูหน้าที่ไร้หน้ากากของบอลชอยอย่างจริงจังมากขึ้น ทั้งยังเริ่มตัดสินและตั้งคำถามกับวิหารศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้
องค์ต่อไปเป็นการนำเสนอบทพูดของร่างกายที่เกี่ยวข้องกับบอลชอยทั้งบัลเล่ต์มาสเตอร์ ,นักแสดง ,และแฟนคลับ
ทั้งร่างกายที่สรรเสริญบอลชอยว่าเป็นดั่งเทือกเขาโอลิมบัสที่ศักดิ์สิทธิ์
และร่างกายที่กดต่ำบอลชอยว่าเป็นโลกที่โหดร้ายเหมือนสัตว์ป่า
ทั้งร่างกายที่ยกลอยบอลชอยว่าเป็นมรดกทางศิลปะชั้นสูงที่ดีที่สุดในโลก
และร่างกายที่เหนี่ยวไกบอกว่ามันก็เหมือนปืนคาลาซนิคอฟกระบอกหนึ่ง
ทั้งร่างกายของโลกเบื้องหน้าบนเวทีของนักเต้นระบำที่สะโอดสะอง แย้มยิ้ม และวิบแววเป็นประกาย
และร่างกายของโลกเบื้องหลังที่เป็นสีม่วงช้ำๆ ของชีวิตซ้ำๆ แบบชีวิตsinglemomในอพาร์ทเม้นท์รัดตัว และตารางเงินตรารัดติ้ว
ทั้งร่างกายของคนดูชนชั้นปกครองบนฟ้าที่นั่งผ่อนกล้ามเนื้ออย่างสง่างามบนบัลลังก์เมฆในที่นั่งชั้น
Box และร่างกายของคนเต้นที่ออกกำลังเกร็งบิดกล้ามเนื้อจนเอ็นร้อยหวายต้องฉีกขาดบนเวทีแบบเป็นๆ
บทพูดเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงแง่มุมของกระจกร้อยแปดด้านของบอลชอย และคนของบอลชอย
แสดงให้เห็นว่าบอลชอยได้เดินไปจับมือ พูดคุย และตบหัวกับใครในกิริยาอย่างไรบ้าง
ฟิลม์ตัดเปลี่ยนองค์มาเป็นฉากข้างม่านข้างเวทีอีกครั้ง ครานี้กล้องเจาะภาพลงไปให้เห็นถึงเรือนร่างของนักเต้นที่ชุ่มไปด้วยเหงื่อไคลเหนียวเนอะ
ผมเกิดคำถามขึ้นในใจว่าเหงื่อยางที่ต้องแสงไฟจนเป็นประกายระยิบนี้เกิดมาจากอะไร?
เกิดจากความร้อนภายนอกของเปลวไฟดวงเพลิงบนเวทีที่สาดพร่า
หรือเกิดจากความร้อนภายในของดวงใจที่ระส่ำและห่ำหั่นบนสังเวียนสีทอง
เกิดจากความร้อนในปัจจุบันที่ร่างกายต้องวิ่ง กระโดด กระโดด วิ่ง ลอดห่วงที่ผู้คุมคณะตั้งไว้
หรือเกิดจากความร้อนในอนาคตที่รู้ว่าร่างกายที่ไม่ได้สาวสดตลอดไป จะไม่สามารถเหยียบยืนหน้าม่านไฟได้ไปนิรันดร์
คนทำฟิลม์จงใจใช้แสงไฟเปลือยหน้าเปลื้องตา เพื่อถอดหน้ากากที่ฉาบยิ้มแบบหุ่นกลของนักเต้นเหล่านี้ออก ทำให้เราเห็นถึงแววตาที่กร้าวแข็งและล้าร้าวในแววตาเดียวกัน
แสงไฟได้ล้างหน้าจนเห็นผิวที่ดูซีดราวกับผี ดูไร้ชีวิตเหมือนเครื่องจักร
เครื่องจักรที่ต้องlook youngเพื่อยังชีพ
เครื่องจักรที่ต้องกินน้ำมันจากหยาดเหงื่อของตนเอง
และหยาดเหงื่อนี้เองที่ลอกไหลกลายเป็นคราบน้ำมันดิบฉาบผิวหน้าของlake of swan
จนน้ำมันดิบหน่าหนักไปเกาะติดขนปีกของหงส์ ทำให้มันบินไม่ได้ และต้องตายในที่สุด
คำพูดที่หลุดมาจากปากของสาวนักเต้นนางหนึ่งที่สะท้อนการผลิตคราบน้ำมันในทะสาปหงส์แห่งนี้
ว่าต้องดิ้นพล่านเพียงใดคือ
“I do it for myself ,not for anyone”
“กูทำเพื่อตัวกูเอง ไม่ใช่เพื่อใคร ไม่ใช่เพื่อ(_ึง)ผู้ชม หรือ(_ึง)บอลชอย”
คำพูดตรงนี้ทำให้ผมนึกไปถึงวลีอีกวลีที่มาจากฟิล์มเกี่ยวกับหงส์และบัลเล่ต์อีกเรื่อง
(black swan ,2010)
“The only person standing in your way is you”
“คนที่ขวาง_ึงอยู่ก็คือตัวของ_ึงเองนั่นแหละ”
ประโยคทั้งสองมีความต่างในแง่ของมุมของคนผลักคนดึง
แต่มีความเหมือนกันในแง่ของภาวะที่ถูดกดดันบนสังเวียน
หงส์ทั้งสองตัว หงส์ทั้งสองเรื่องต่างถูกบีบคอเพื่อจะให้บิน
บีบคอเพื่อจะให้ยิ้ม บีบคอเอาไขมันยัดให้กิน เพื่อหวังจะได้ฟัวกราส์อันโอชะและแพงเพชร
เรื่องราวตัดกลับไปที่เหตุการณ์ที่ร้อนแสบของ Sergei Filinอีกครั้ง ข่าวเสนอถึงการจับกุม
Pavel Dmitrichenko พร้อมพลิกปูมประเด็นเบื้องหลัง และแรงจูงใจของการสาดแสบครั้งนี้
ภาพที่ข่าวเสนอออกไปไม่หยาบคายเท่ากับกลุ่มคำที่บรรยายและให้นิยาม
มีวลี 2วลีที่ถูกใช้เพื่อบอกและอธิบายถึงตัวตนของ”คน”ในเหตุการณ์ได้อย่างแสบสัน
black ego : ตัวตนสีหงส์ดำ
snake in the bottle : อสรพิษในขวดแก้ว
แล้วใครหละ? ใครกันที่เป็นหงส์ดำ ใครที่เป็นอสรพิษ
แล้วหงส์ดำกำลังจิกงู? หรืองูกำลังเขมือบหงส์ดำ?
องค์ต่อไปจึงตีขยาย ตีขยี้ และเจาะให้เห็นถึงความกำกวมของบทของหงส์ และงู
เรื่องราวเสนอประเด็นความแตกร้าวและการแตกตัวของบอลชอยจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น
ขั้วถูกผลักออก ข้างถูกแบ่งพรรค มีทั้งกลุ่มนักแสดงรุ่นใหม่ที่ยืนข้างฝ่ายจำเลย และกลุ่มนักเต้นเท้าด้านที่ยืนกรานด้านโจทก์
ทั้งยังโยกขึ้นไปถึงสายใยที่ชักโยงตัวหุ่นหงส์ และตัวหุ่นงู
แสดงอิทธิพลของชนชั้นนักการเมืองที่มองบอลชอยเป็น”สินค้าส่งออก”ที่ต้องเข้ามาควบคุม จัดการ และปรับทัศนคติ
ฟิล์มอุปมาความชิดใกล้แนบเนื้อระหว่างบอลชอยกับรัฐบาลผ่านทางสัญลักษณ์ด้านกายภาพ
โดยกล่วถึงระยะทางระหว่างตัวโรงละคอนและทำเนียบรัฐบาลที่สามารถเดินถึงกันได้แค่ชัวอึดใจ
จึงเห็นสายป่านที่ชักใยลงมาว่าไม่ได้ไปไกลและไม่ได้ลงแรงมากเกินไปกว่าที่จะคาดคิด
การก้าวก่ายของอำนาจจากโลกภายนอก ทำให้เกิดการตั้งวางหมากเพื่อรุกฆาตและกระชับพื้นที่ในกระดาน บุคคลระดับผู้บริหารของบอลชอยVladimir Urin ถูกจับวางโดยชนชั้นปกครองของรัฐบาลรัสเชีย
ตัวหมากที่ถูกตั้งลงมาอย่างใหญ่คับฟ้าทำให้กรวดเล็กๆของนักเต้นสั่นคลอน นักเต้นซึ่งจริงๆคือชนชั้นแรงงานในคราบศิลปินเกิดอารมณ์”กังขา”และ”ตาขยิบ”ในทิศทางและม่านหมอกของเกมส์กระดานที่กำลังเกิดขึ้น
สาวเต้นนางหนึ่งกล่าวว่า “โดยสันดานของคนรัสเซียมักจะไม่เชื่อใจฝ่ายบริหารอยู่แล้ว”
ในขณะที่Sergei Filin ก็ออกมาสมทบกับประเด็นนี้ว่า
“การเดินออกจากการเป็นนักเต้นเข้าสู่วงการผู้บริหารเหมือนเป็นการเดินเข้าสู่ด้านมืด”
เพระอะไร? ประชาชนคนรัสเซียถึงมีทัศนคติด้านลบด้านหารกับรัฐบาลและชนชั้นปกครอง
คำตอบจริงๆก็ไม่ได้ซับซ้อนอะไร มีคำคำเดียวที่อธิบายทุกอย่างได้
นั่นก็คือ ภาวะคอรัปชั่นของคนการเมือง
ประเด็นของการเมืองในบอลชอยซับซ้อนและลึกดึ่ง
เกินกว่าการเป็นคณะการแสดงคณะเต้นรำมากนัก
นักเต้นได้ถูกกำหนดโดยผู้กำกับ ผู้กำกับได้ถูกกำหนดโดยผู้บริหาร ผู้บริหารได้ถูกกำหนดโดยนักการเมือง นักการเมืองได้ถูกกำหนดโดย…???
เมื่อฟิล์มได้วาดระบายไล่สีของโซ่ตรวนของบอลชอยจากเทาไปดำ ก็ยิ่งแสดงให้เห็นความมอมมืดที่จัดขึ้นจัดขึ้นในทุกระดับ ทุกชนชั้น และทุกชีวิต
เรื่องตัดสลับมาเป็นภาพบนเวทีอีกครั้ง คราวนี้ฟิล์มแสดงภาพจากการแสดงที่คล้ายกับภาพจากกล้องวงจรปิด แสดงเป็นสัญลักษณ์ว่าทุกชีวิตที่กำลังเต้นกระโดดบนปลายเท้านั้นต่างก็ถูกจับจ้อง และชักใยทั้งสิ้น
องค์ถัดไปแสดงถึงการเดินทางกลับมาทำงานแบบตาบอดหนึ่งข้างของSergei Filin
เมื่อต้องเผชิญหน้ากับผู้บริหารคนใหม่Vladimir Urin แผลเก่าที่เคยทำไว้ให้กันและกันเมื่อครั้งที่ทั้งสองอยู่ ณ Stanislavskian and Nemirovic –Danchenko Theatre จึงถูกสะกิดขึ้นมาอีกครั้ง
การตอบคำถามของ Vladimir Urinเรื่องความสัมพันธ์ของเขากับSergei Filin บอกถึงความเย็นชาที่ทั้งสองต้องดำรงอยู่ในบอลชอยด้วยกันได้ดีทีเดียว
และในขณะเดียวกันเมื่อสื่อมวลชนไปถามSergei Filinถึงเรื่องราวที่เกิดขึ้น ก็ถูก Sergei Filinตัดบทการสนทนาออกมา ซึ่งเราก็ได้เห็นถึงตัวตนที่แข็งหยาบของเขาได้เช่นกัน
ฟิล์มยังย้ำให้เห็นถึงการเผชิญหน้าระหว่างของเเข็งและของเย็น การปะทะระหว่างSergei Filin และVladimir Urinต่อ ในวาระการประชุมของบอลชอย ซึ่งการห่ำหั่นนี้ส่งผลต่อความแข็งแรงและชุ่มชื้นของบอลชอลได้อย่างเห็นได้ชัด โดยเห็นได้จากสีหน้าและแววตาของผู้ร่วมประชุมคนอื่น
เทคนิคหนึ่งที่ฟิล์มนำมาใช้คือการตัดเอาคลิปการแสดงในอดีต(เป็นภาพเคลื่อนไหวสีขาว-ดำ-เทา)
มาสลับกับการแสดงในปัจจุบัน
เหตุผลก็คงเพื่อแสดงถึงตำนานของบอลชอยที่คงอยู่อย่างยาวนาน สร้างความเป็นไอออนและประวัติศาสตร์
แต่สิ่งหนึ่งที่ผมกลับเห็น คือการติดอยู่กับภาพเดิมๆ การแสดงเดิมๆ คอสตูมเดิมๆ ความเป็นโซเวียตเก่าในบ้านของรัสเซียใหม่
ผมมองว่าบอลชอยเมื่อเทียบกับคณะบัลเล่ต์ใหญ่ๆคณะอื่นๆ เช่น new york city ballet บอลชอยกลับยังไม่ได้ก้าวไปไหนมากนัก ไม่รู้ว่าประเด็นตรงนี้ส่งผลให้โทนของฟิล์มทั้งฉบับดูมี”ความเชย”บางอย่างปรากฏอยู่ ดูแล้วกลับไม่ได้รู้สึกว่าเป็นฟิล์มที่ถูกผลิตออกมาในช่วงปีสองปีที่ผ่านมา
คนที่อยู่ในเรื่อง แฟชั่นบนผิวหนัง ก็ดูเก่า และดูล้าเกินกว่าเวลาที่มันปรากฏอยู่จริง
ซึ่งสำหรับผมแล้วนั้น ทำให้lake of swanฉบับนี้ ดูเป็นfairy tale เก่าๆ มากกว่าจะเป็นภาพแห่งประวัติศาสตร์ที่น่าจดจำ
เรื่องราวสุดท้ายที่ฟิล์มเดินไปแตะคือการเห็นแสงทองที่ปลายอุโมงค์ เมื่อจบฤดูกาลที่มอสโคว์ บอลชอยจึงเดินทางไปทัวร์การแสดงที่นิวยอร์ก การแสดงได้รับการโอ่อ่าและโห่ร้องอย่างกึกก้อง
แต่เสียงเซ็งแช่เหล่านี้ทำให้เกิดคำถามขึ้นมาในใจผมว่า
“finale act ที่วิจิตรนี้ถูกกำหนด ถูกบงการด้วยอะไร?”
“หรือม่านมืดที่ผม-เราเห็นมาทั้งหมดเป็นเพียงแค่actที่แสดงการผลัดขนของหงส์ การลอกคราบของงูเท่านั้น”
“งู และหงส์ที่ดูเหมือนเป็นอริกัน แท้ที่จริงแล้วงูก็ต้องอาศัยปีกหงส์เพื่อจะบิน หงส์ก็ต้องอาศัยเขี้ยวงูเพื่อจะป้องกันตัว เหมือนน้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่าหรือไม่?”
ผมได้แต่หรี่ตาลงดูแสงไฟที่ไม่คมชัดจากโคมไฟระย้าในฉากจบ
แสงไฟถึงแม้จะดูสว่างแต่ไร้ซึ่งขอบเขตที่คมชัด
ทำให้ผมไม่รู้ว่าส่วนไหนคือเวที ส่วนไหนคือที่นั่งของผู้ชม
ด้านไหนคือหน้าม่าน ด้านไหนคือหลังม่าน
ไม่รู้จริงว่าจริงๆผม-เรา-บอลชอย ยืนอยู่ตรงไหน
แต่ทุกคนก็คงบอกได้ถึงความรู้สึกของหมอกเย็นที่ห่อหุ้มทะเลสาปปริศนานี้อยู่
(องค์ที่หล่นใส่หัวผมหลังจากกลับมานั่งคิด นั่งทวนถึงบอลชอย
ณ การสัมมนาเกี่ยวกับวงการศิลปะของบางกอกในแกลอลี่แห่งหนึ่ง)
เหตุการณ์ใน lake of swan ในบอลชอย
ก็คงไม่ต่างกับแวดวงศิลป์ และคนทำศิลป์ของลุ่มน้ำเจ้าพระยาเช่นกัน
งู หรือ หงส์?
นาค หรือ ครุฑ?
มันก็คงคงคือๆกันนะ ผมว่า
…
#จึงใส่หน้ากากพลาสติกเดินดูงานชาวบ้าน
[CR] รีวิวฟิลม์ชนโรง ม่านมืดบอลชอย : Bolshoi Babylon (2015) (คิดว่าspoiledพอเป็นกระสัย)
แต่ในทะเลสาบแห่งบอลชอยจะมีราชินีหงส์ขาวได้กี่ตัว จะมีมารหงส์ดำได้กี่ตน จะมีมงกุฎสำหรับเจ้าหญิงได้กี่ชิ้น จะมีสมรภูมิชัยชนะสำหรับอัศวินได้กี่แห่ง
ในโลกของโรงละคอนที่แวววาวดั่งทาทอง เป็นประกายดั่งลงเพชร เป็นที่ต้องตาต้องใจใครใครที่ได้ยล
แต่ฟิล์ม “บอลชอยบาบิลอน” กลับเลือกหยิบเอารอยเท้าบัลเล่ต์เปื้อนเลือดและขาดลุ่ยมาตั้งบน
แท่นแล้วสาดแสงให้เราชม
เปิดม่านเริ่มการแสดงองค์ที่1 เป็นฉากนักแสดงในชุดบัลเล่ต์สีขาวที่กำลังเต้นรำอยู่บนเวที แต่แสงบนเวทีจากมุมที่ฟิล์มนำเสนอนั่น กลับไม่ได้ทำให้การแสดงในขณะนั้นดูละมุนละไม ชุดบัลเล่ต์ผ้าชีฟองที่สวมใส่กลับดูแข็งกระด้างราวกับกระดาษทราย แสงสีฟ้าเรืองๆที่ต้องผิวขาวซีดของนักเต้น ส่งผลให้หล่อนกลายร่างคล้ายเป็นแพลงก์ตอนขนาดจิ๋วที่
กำลังล่องลอยในความมืดมิดของห้วงลึกในมหาสมุทร และเมื่อดูฟิลม์เรื่องนี้จนจบก็จะรู้สึกว่าชีวิตของเหล่านักเต้น ก็เป็นเฉกเช่นชีวิตของแพลงก์ตอน
ที่ไม่สามารถควบคุมทิศทางการเดินทางของตนเองได้ ต้องเคลื่อนตัวไหลไปตามกระแสน้ำ ทั้งยังไม่รู้ว่าวันไหน เวลาใดตัวเองต้องตกเป็นอาหารของวาฬยักษ์อีกด้วย
นั้นแหละคือแสงเรืองรองที่เขา-เราทุกคนต่างหลงใหล
และนั่นแหละคือแสงเรืองรองที่จะดับไปอย่างที่เขา-เราไม่รู้ตัว
องค์ที่สอง เป็นภาพข่าวเกี่ยวกับเหตุการณ์เมื่อวันที่17 มกราคม 2013 เมื่อSergei Filin ผู้กำกับเวทีของบอลชอยโดนสาดน้ำกรดโดยชายนิรนาม
ซึ่งในตอนแรกที่มีการปรากฏของคำว่า”สาดน้ำกรด”ในฟิลม์ฉบับนี้นั้น ผมก็เพียงแต่ได้ตีความไปว่าจะเป็นการเล่นคำในเชิงอุปมาอุปไมยเพื่อแสดงภาวะแข่งขันและ
แก่งแย่งในโลกของบอลชอยเท่านั้น ไม่ได้นึกว่าจะเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริงๆเกิดขึ้นตรงๆ
แต่การตอกย้ำด้วยภาพข่าวที่ปรากฏตามมานั้น ทำให้ผมตกใจพอสมควร เพราะกิริยาของการสาดน้ำกรดนั้น เกิดขึ้นแบบเป็นๆแบบจังๆ
ผมรู้สึกเหมือนตัวเองกำลังดูฉากตบตีของละคอนน้ำเน่า แต่เรื่องราวในการกระทำที่เกิดขึ้นกลับไม่ใช่แค่การปรุงรสใส่สีตีไข่แบบพาดหัวหนังสือพิมพ์หัวสีแต่อย่างไรเลย
การพยายามทำให้เจ็บและสูญเสียนั้นถูกโยนและตีออกอย่างครึกโครม
การทำลายรูปโฉม หน้าตา เป็นการฆ่าบุคคลที่ต้องอาศัยความสวยงาม เป็นปัจจัยในการยังชีพอย่างป่าเถื่อนและเลือดพล่านอย่างไร้ข้อกังขา
การสาดน้ำกรดใส่ Sergei Filin ก็เหมือนการถอนขนหงส์ออกแล้วปล่อยให้มันกลายเป็นเป็ด
ข่าวที่ถูกซัดออกไปทำให้คนรัสเซียเริ่มหันมาดูหน้าที่ไร้หน้ากากของบอลชอยอย่างจริงจังมากขึ้น ทั้งยังเริ่มตัดสินและตั้งคำถามกับวิหารศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้
องค์ต่อไปเป็นการนำเสนอบทพูดของร่างกายที่เกี่ยวข้องกับบอลชอยทั้งบัลเล่ต์มาสเตอร์ ,นักแสดง ,และแฟนคลับ
ทั้งร่างกายที่สรรเสริญบอลชอยว่าเป็นดั่งเทือกเขาโอลิมบัสที่ศักดิ์สิทธิ์
และร่างกายที่กดต่ำบอลชอยว่าเป็นโลกที่โหดร้ายเหมือนสัตว์ป่า
ทั้งร่างกายที่ยกลอยบอลชอยว่าเป็นมรดกทางศิลปะชั้นสูงที่ดีที่สุดในโลก
และร่างกายที่เหนี่ยวไกบอกว่ามันก็เหมือนปืนคาลาซนิคอฟกระบอกหนึ่ง
ทั้งร่างกายของโลกเบื้องหน้าบนเวทีของนักเต้นระบำที่สะโอดสะอง แย้มยิ้ม และวิบแววเป็นประกาย
และร่างกายของโลกเบื้องหลังที่เป็นสีม่วงช้ำๆ ของชีวิตซ้ำๆ แบบชีวิตsinglemomในอพาร์ทเม้นท์รัดตัว และตารางเงินตรารัดติ้ว
ทั้งร่างกายของคนดูชนชั้นปกครองบนฟ้าที่นั่งผ่อนกล้ามเนื้ออย่างสง่างามบนบัลลังก์เมฆในที่นั่งชั้น
Box และร่างกายของคนเต้นที่ออกกำลังเกร็งบิดกล้ามเนื้อจนเอ็นร้อยหวายต้องฉีกขาดบนเวทีแบบเป็นๆ
บทพูดเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงแง่มุมของกระจกร้อยแปดด้านของบอลชอย และคนของบอลชอย
แสดงให้เห็นว่าบอลชอยได้เดินไปจับมือ พูดคุย และตบหัวกับใครในกิริยาอย่างไรบ้าง
ฟิลม์ตัดเปลี่ยนองค์มาเป็นฉากข้างม่านข้างเวทีอีกครั้ง ครานี้กล้องเจาะภาพลงไปให้เห็นถึงเรือนร่างของนักเต้นที่ชุ่มไปด้วยเหงื่อไคลเหนียวเนอะ
ผมเกิดคำถามขึ้นในใจว่าเหงื่อยางที่ต้องแสงไฟจนเป็นประกายระยิบนี้เกิดมาจากอะไร?
เกิดจากความร้อนภายนอกของเปลวไฟดวงเพลิงบนเวทีที่สาดพร่า
หรือเกิดจากความร้อนภายในของดวงใจที่ระส่ำและห่ำหั่นบนสังเวียนสีทอง
เกิดจากความร้อนในปัจจุบันที่ร่างกายต้องวิ่ง กระโดด กระโดด วิ่ง ลอดห่วงที่ผู้คุมคณะตั้งไว้
หรือเกิดจากความร้อนในอนาคตที่รู้ว่าร่างกายที่ไม่ได้สาวสดตลอดไป จะไม่สามารถเหยียบยืนหน้าม่านไฟได้ไปนิรันดร์
คนทำฟิลม์จงใจใช้แสงไฟเปลือยหน้าเปลื้องตา เพื่อถอดหน้ากากที่ฉาบยิ้มแบบหุ่นกลของนักเต้นเหล่านี้ออก ทำให้เราเห็นถึงแววตาที่กร้าวแข็งและล้าร้าวในแววตาเดียวกัน
แสงไฟได้ล้างหน้าจนเห็นผิวที่ดูซีดราวกับผี ดูไร้ชีวิตเหมือนเครื่องจักร
เครื่องจักรที่ต้องlook youngเพื่อยังชีพ
เครื่องจักรที่ต้องกินน้ำมันจากหยาดเหงื่อของตนเอง
และหยาดเหงื่อนี้เองที่ลอกไหลกลายเป็นคราบน้ำมันดิบฉาบผิวหน้าของlake of swan
จนน้ำมันดิบหน่าหนักไปเกาะติดขนปีกของหงส์ ทำให้มันบินไม่ได้ และต้องตายในที่สุด
คำพูดที่หลุดมาจากปากของสาวนักเต้นนางหนึ่งที่สะท้อนการผลิตคราบน้ำมันในทะสาปหงส์แห่งนี้
ว่าต้องดิ้นพล่านเพียงใดคือ
“I do it for myself ,not for anyone”
“กูทำเพื่อตัวกูเอง ไม่ใช่เพื่อใคร ไม่ใช่เพื่อ(_ึง)ผู้ชม หรือ(_ึง)บอลชอย”
คำพูดตรงนี้ทำให้ผมนึกไปถึงวลีอีกวลีที่มาจากฟิล์มเกี่ยวกับหงส์และบัลเล่ต์อีกเรื่อง
(black swan ,2010)
“The only person standing in your way is you”
“คนที่ขวาง_ึงอยู่ก็คือตัวของ_ึงเองนั่นแหละ”
ประโยคทั้งสองมีความต่างในแง่ของมุมของคนผลักคนดึง
แต่มีความเหมือนกันในแง่ของภาวะที่ถูดกดดันบนสังเวียน
หงส์ทั้งสองตัว หงส์ทั้งสองเรื่องต่างถูกบีบคอเพื่อจะให้บิน
บีบคอเพื่อจะให้ยิ้ม บีบคอเอาไขมันยัดให้กิน เพื่อหวังจะได้ฟัวกราส์อันโอชะและแพงเพชร
เรื่องราวตัดกลับไปที่เหตุการณ์ที่ร้อนแสบของ Sergei Filinอีกครั้ง ข่าวเสนอถึงการจับกุม
Pavel Dmitrichenko พร้อมพลิกปูมประเด็นเบื้องหลัง และแรงจูงใจของการสาดแสบครั้งนี้
ภาพที่ข่าวเสนอออกไปไม่หยาบคายเท่ากับกลุ่มคำที่บรรยายและให้นิยาม
มีวลี 2วลีที่ถูกใช้เพื่อบอกและอธิบายถึงตัวตนของ”คน”ในเหตุการณ์ได้อย่างแสบสัน
black ego : ตัวตนสีหงส์ดำ
snake in the bottle : อสรพิษในขวดแก้ว
แล้วใครหละ? ใครกันที่เป็นหงส์ดำ ใครที่เป็นอสรพิษ
แล้วหงส์ดำกำลังจิกงู? หรืองูกำลังเขมือบหงส์ดำ?
องค์ต่อไปจึงตีขยาย ตีขยี้ และเจาะให้เห็นถึงความกำกวมของบทของหงส์ และงู
เรื่องราวเสนอประเด็นความแตกร้าวและการแตกตัวของบอลชอยจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น
ขั้วถูกผลักออก ข้างถูกแบ่งพรรค มีทั้งกลุ่มนักแสดงรุ่นใหม่ที่ยืนข้างฝ่ายจำเลย และกลุ่มนักเต้นเท้าด้านที่ยืนกรานด้านโจทก์
ทั้งยังโยกขึ้นไปถึงสายใยที่ชักโยงตัวหุ่นหงส์ และตัวหุ่นงู
แสดงอิทธิพลของชนชั้นนักการเมืองที่มองบอลชอยเป็น”สินค้าส่งออก”ที่ต้องเข้ามาควบคุม จัดการ และปรับทัศนคติ
ฟิล์มอุปมาความชิดใกล้แนบเนื้อระหว่างบอลชอยกับรัฐบาลผ่านทางสัญลักษณ์ด้านกายภาพ
โดยกล่วถึงระยะทางระหว่างตัวโรงละคอนและทำเนียบรัฐบาลที่สามารถเดินถึงกันได้แค่ชัวอึดใจ
จึงเห็นสายป่านที่ชักใยลงมาว่าไม่ได้ไปไกลและไม่ได้ลงแรงมากเกินไปกว่าที่จะคาดคิด
การก้าวก่ายของอำนาจจากโลกภายนอก ทำให้เกิดการตั้งวางหมากเพื่อรุกฆาตและกระชับพื้นที่ในกระดาน บุคคลระดับผู้บริหารของบอลชอยVladimir Urin ถูกจับวางโดยชนชั้นปกครองของรัฐบาลรัสเชีย
ตัวหมากที่ถูกตั้งลงมาอย่างใหญ่คับฟ้าทำให้กรวดเล็กๆของนักเต้นสั่นคลอน นักเต้นซึ่งจริงๆคือชนชั้นแรงงานในคราบศิลปินเกิดอารมณ์”กังขา”และ”ตาขยิบ”ในทิศทางและม่านหมอกของเกมส์กระดานที่กำลังเกิดขึ้น
สาวเต้นนางหนึ่งกล่าวว่า “โดยสันดานของคนรัสเซียมักจะไม่เชื่อใจฝ่ายบริหารอยู่แล้ว”
ในขณะที่Sergei Filin ก็ออกมาสมทบกับประเด็นนี้ว่า
“การเดินออกจากการเป็นนักเต้นเข้าสู่วงการผู้บริหารเหมือนเป็นการเดินเข้าสู่ด้านมืด”
เพระอะไร? ประชาชนคนรัสเซียถึงมีทัศนคติด้านลบด้านหารกับรัฐบาลและชนชั้นปกครอง
คำตอบจริงๆก็ไม่ได้ซับซ้อนอะไร มีคำคำเดียวที่อธิบายทุกอย่างได้
นั่นก็คือ ภาวะคอรัปชั่นของคนการเมือง
ประเด็นของการเมืองในบอลชอยซับซ้อนและลึกดึ่ง
เกินกว่าการเป็นคณะการแสดงคณะเต้นรำมากนัก
นักเต้นได้ถูกกำหนดโดยผู้กำกับ ผู้กำกับได้ถูกกำหนดโดยผู้บริหาร ผู้บริหารได้ถูกกำหนดโดยนักการเมือง นักการเมืองได้ถูกกำหนดโดย…???
เมื่อฟิล์มได้วาดระบายไล่สีของโซ่ตรวนของบอลชอยจากเทาไปดำ ก็ยิ่งแสดงให้เห็นความมอมมืดที่จัดขึ้นจัดขึ้นในทุกระดับ ทุกชนชั้น และทุกชีวิต
เรื่องตัดสลับมาเป็นภาพบนเวทีอีกครั้ง คราวนี้ฟิล์มแสดงภาพจากการแสดงที่คล้ายกับภาพจากกล้องวงจรปิด แสดงเป็นสัญลักษณ์ว่าทุกชีวิตที่กำลังเต้นกระโดดบนปลายเท้านั้นต่างก็ถูกจับจ้อง และชักใยทั้งสิ้น
องค์ถัดไปแสดงถึงการเดินทางกลับมาทำงานแบบตาบอดหนึ่งข้างของSergei Filin
เมื่อต้องเผชิญหน้ากับผู้บริหารคนใหม่Vladimir Urin แผลเก่าที่เคยทำไว้ให้กันและกันเมื่อครั้งที่ทั้งสองอยู่ ณ Stanislavskian and Nemirovic –Danchenko Theatre จึงถูกสะกิดขึ้นมาอีกครั้ง
การตอบคำถามของ Vladimir Urinเรื่องความสัมพันธ์ของเขากับSergei Filin บอกถึงความเย็นชาที่ทั้งสองต้องดำรงอยู่ในบอลชอยด้วยกันได้ดีทีเดียว
และในขณะเดียวกันเมื่อสื่อมวลชนไปถามSergei Filinถึงเรื่องราวที่เกิดขึ้น ก็ถูก Sergei Filinตัดบทการสนทนาออกมา ซึ่งเราก็ได้เห็นถึงตัวตนที่แข็งหยาบของเขาได้เช่นกัน
ฟิล์มยังย้ำให้เห็นถึงการเผชิญหน้าระหว่างของเเข็งและของเย็น การปะทะระหว่างSergei Filin และVladimir Urinต่อ ในวาระการประชุมของบอลชอย ซึ่งการห่ำหั่นนี้ส่งผลต่อความแข็งแรงและชุ่มชื้นของบอลชอลได้อย่างเห็นได้ชัด โดยเห็นได้จากสีหน้าและแววตาของผู้ร่วมประชุมคนอื่น
เทคนิคหนึ่งที่ฟิล์มนำมาใช้คือการตัดเอาคลิปการแสดงในอดีต(เป็นภาพเคลื่อนไหวสีขาว-ดำ-เทา)
มาสลับกับการแสดงในปัจจุบัน
เหตุผลก็คงเพื่อแสดงถึงตำนานของบอลชอยที่คงอยู่อย่างยาวนาน สร้างความเป็นไอออนและประวัติศาสตร์
แต่สิ่งหนึ่งที่ผมกลับเห็น คือการติดอยู่กับภาพเดิมๆ การแสดงเดิมๆ คอสตูมเดิมๆ ความเป็นโซเวียตเก่าในบ้านของรัสเซียใหม่
ผมมองว่าบอลชอยเมื่อเทียบกับคณะบัลเล่ต์ใหญ่ๆคณะอื่นๆ เช่น new york city ballet บอลชอยกลับยังไม่ได้ก้าวไปไหนมากนัก ไม่รู้ว่าประเด็นตรงนี้ส่งผลให้โทนของฟิล์มทั้งฉบับดูมี”ความเชย”บางอย่างปรากฏอยู่ ดูแล้วกลับไม่ได้รู้สึกว่าเป็นฟิล์มที่ถูกผลิตออกมาในช่วงปีสองปีที่ผ่านมา
คนที่อยู่ในเรื่อง แฟชั่นบนผิวหนัง ก็ดูเก่า และดูล้าเกินกว่าเวลาที่มันปรากฏอยู่จริง
ซึ่งสำหรับผมแล้วนั้น ทำให้lake of swanฉบับนี้ ดูเป็นfairy tale เก่าๆ มากกว่าจะเป็นภาพแห่งประวัติศาสตร์ที่น่าจดจำ
เรื่องราวสุดท้ายที่ฟิล์มเดินไปแตะคือการเห็นแสงทองที่ปลายอุโมงค์ เมื่อจบฤดูกาลที่มอสโคว์ บอลชอยจึงเดินทางไปทัวร์การแสดงที่นิวยอร์ก การแสดงได้รับการโอ่อ่าและโห่ร้องอย่างกึกก้อง
แต่เสียงเซ็งแช่เหล่านี้ทำให้เกิดคำถามขึ้นมาในใจผมว่า
“finale act ที่วิจิตรนี้ถูกกำหนด ถูกบงการด้วยอะไร?”
“หรือม่านมืดที่ผม-เราเห็นมาทั้งหมดเป็นเพียงแค่actที่แสดงการผลัดขนของหงส์ การลอกคราบของงูเท่านั้น”
“งู และหงส์ที่ดูเหมือนเป็นอริกัน แท้ที่จริงแล้วงูก็ต้องอาศัยปีกหงส์เพื่อจะบิน หงส์ก็ต้องอาศัยเขี้ยวงูเพื่อจะป้องกันตัว เหมือนน้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่าหรือไม่?”
ผมได้แต่หรี่ตาลงดูแสงไฟที่ไม่คมชัดจากโคมไฟระย้าในฉากจบ
แสงไฟถึงแม้จะดูสว่างแต่ไร้ซึ่งขอบเขตที่คมชัด
ทำให้ผมไม่รู้ว่าส่วนไหนคือเวที ส่วนไหนคือที่นั่งของผู้ชม
ด้านไหนคือหน้าม่าน ด้านไหนคือหลังม่าน
ไม่รู้จริงว่าจริงๆผม-เรา-บอลชอย ยืนอยู่ตรงไหน
แต่ทุกคนก็คงบอกได้ถึงความรู้สึกของหมอกเย็นที่ห่อหุ้มทะเลสาปปริศนานี้อยู่
(องค์ที่หล่นใส่หัวผมหลังจากกลับมานั่งคิด นั่งทวนถึงบอลชอย
ณ การสัมมนาเกี่ยวกับวงการศิลปะของบางกอกในแกลอลี่แห่งหนึ่ง)
เหตุการณ์ใน lake of swan ในบอลชอย
ก็คงไม่ต่างกับแวดวงศิลป์ และคนทำศิลป์ของลุ่มน้ำเจ้าพระยาเช่นกัน
งู หรือ หงส์?
นาค หรือ ครุฑ?
มันก็คงคงคือๆกันนะ ผมว่า
…
#จึงใส่หน้ากากพลาสติกเดินดูงานชาวบ้าน