ถ้าจะให้ตอบแบบสั้นๆก็อาจจะยากหน่อย เพราะมันมีรายละเอียดที่ซับซ้อนพัวพันกันอีกเยอะ ถ้าจะให้พูดถึงเหตุการณ์นี้โดยไม่กล่าวถึงสงครามระหว่างเม็กซิโกกับอเมริกาก็ไม่ได้ แต่จะลองสรุปให้กระชับที่สุดเท่าที่จะทำได้นะครับ

ประธานาธิบดี Polk ของอเมริกาในตอนนั้นมีเป้าหมายส่วนตัวที่อยากจะขยายพื้นที่ไปจรดมหาสมุทรแปซิฟิคอยู่แล้ว จึงได้ส่งผู้แทนไปเจรจาซื้อดินแดน Alta California (แคลิฟอร์เนียในปัจจุบัน) เพราะเห็นว่ามีชุมชนชาวอเมริกันไปตั้งรกรากอยู่แล้ว แถมรัฐบาลเม็กซิโกถังแตกจากสงครามและสภาวะการเมืองที่ไม่มั่นคง ทว่าเม็กซิโกไม่ยอม เนื่องจากเท็กซัสที่ทำสงครามประกาศเอกราชไปแล้วดันยอมไปรวมกับอเมริกา ก็ยิ่งแค้นหนักไล่ตะเพิดผู้แทนของอเมริกากลับไป คราวนี้ท่านประธานาธิบดี Polk ก็เลยวางแผน โดยส่งกองกำลังไปยังดินแดนที่ยังเป็นข้อพิพาทกับเม็กซิโก (ก็คือชายแดนเท็กซัส-เม็กซิโกนั่นแหละ) ผลก็คือทหารอเมริกันตายเรียบ ดังนั้นจึงเป็นสาเหตุให้เกิดสงครามระหว่างเม็กซิโกกับอเมริกาในที่สุด

ผลของสงครามก็เป็นไปตามคาด อเมริกาเอาชนะเม็กซิโกได้อย่างง่ายดาย ทางประธานาธิบดี Polk ส่งผู้แทนคนใหม่ไปเจรจา ชื่อ Nicholas Trist ไปเจรจาสนธิสัญญาสงบศึก ทั้งนี้ได้กำชับว่าให้เอาดินแดนมาให้ได้มากที่สุด รวมถึง Baja California ด้วย แต่เนื่องจากผลของสงครามทำให้สถานการณ์การเมืองในเม็กซิโกวุ่นวาย มีการเปลี่ยนรัฐบาลหลายครั้ง เจรจาอยู่หกเดือนไม่ได้อะไร ประธานาธิบดี Polk เริ่มหมดความอดทน จึงสั่งให้ท่านฑูต Trist กลับประเทศ แต่กลับเป็นว่าตัดสินใจขัดขืนคำสั่งประธานาธิบดี โดยอยู่เจรจาจนสำเร็จ โดยผลของสนธิสัญญาจบตรงที่อเมริกาได้ดินแดนที่อยากได้ในตอนแรกในราคาถูกลงครึ่งนึง

สิ่งที่น่าสนใจก็คือ ทำไม Trist ถึงยอมขัดคำสั่งประธานาธิบดี? ตอนที่ Trist ขัดคำสั่งไม่ยอมกลับจากเม็กซิโก เขาได้เขียนจดหมายความยาว 65 หน้าอธิบายว่ามีสาเหตุอะไรที่จะต้องเจรจาให้สำเร็จ แต่นั่นไม่ได้อธิบายว่าจริงๆทำไมเขาถึงเลือกที่จะขัดคำสั่งประธานาธิบดี ถึงการเจรจาจะประสบความสำเร็จในที่สุด แต่เขาก็ต้องถูกจับดำเนินคดี ไม่ได้เงินเดือน ถูกไล่ออกจากงาน แถมยังถูกตราหน้าว่าเป็นคนทรยศประเทศชาติอีก ภายหลังเขาได้ให้สัมภาษณ์เกี่ยวกับสนธิสัญญาฉบับนี้ แม้ว่าจะไม่ได้พูดตรงๆ แต่ก็พอจะอนุมานได้ว่า ตัวเขาเองเห็นสงครามครั้งนี้ขาดความชอบธรรม ประเทศใหญ่รังแกประเทศเล็กเพื่อให้ได้สิ่งที่อยากได้

ตัวประธานาธิบดี Polk เองก็โกรธเป็นฟืนเป็นไฟ แต่ก็ทำอะไรไม่ได้ เพราะจะให้ไปเจรจาใหม่อีกก็คงอีกนานโข เพราะดูจากสภาพการเมืองของเม็กซิโกแล้วก็คงจะยากที่จะสำเร็จก่อนหมดวาระของท่าน ถึงตอนนี้ก็คงประมาณว่าได้นิดหน่อยดีกว่าไม่ได้อะไรเลย แล้วถือว่าท่านได้ประสบความสำเร็จตามเป้าหมายดั้งเดิมแล้ว ก็เลยปล่อยๆไป

ส่วน Baja California น่ะเหรอครับ หลังจากสนธิสัญญามีผลบังคับใช้แล้ว ทางอเมริกาไม่มีความจำเป็นที่ต้องไปยึดดินแดนเลย เพราะนักธุรกิจชาวอเมริกันก็แห่กันไปกว้านซื้อดินแดนหลังจากที่มีการค้นพบทองในแคลิฟอร์เนีย และก็ยังมีอำนาจมากพอที่จะควบคุมรัฐบาลท้องถิ่นได้อยู่แล้ว จนกระทั่งถึงก่อนสงครามโลกครั้งที่สองที่รัฐบาลเม็กซิโกสั่งยึดที่ดินเอาคืน ปัจจุบันยังมีการทำเหมืองเงิน เหมืองทองอยู่บ้าง แต่ก็ไม่สำคัญเท่าการเป็นแหล่งท่องเที่ยวซึ่งทำเงินให้ท้องถิ่นมากกว่าเยอะ

โอเคนะครับ สงสัยตรงไหนถามเพิ่มได้ มีประเด็นปลีกย่อยอีกเยอะ หากต้องการค้นคว้าเพิ่มเติม หาอ่านได้โดยใช้ keyword:
- Manifest Destiny
- James K. Polk's Presidency
- Texas Independence and Annexation
- Mexican-American War
- Treaty of Guadalupe Hidalgo/Mexican Cession of 1848
- Nicholas Trist