เวลามาเที่ยวญี่ปุ่น รู้สึกบ้างไหมคะว่าบางทีทำไมหาที่ทิ้งขยะไม่เจอ ?
มิใช่ว่าเราหากันไม่เจอหรอกค่ะ แต่เพราะเขาไม่ตั้งถังขยะให้เราทิ้งต่างหาก หลายๆแห่งในญี่ปุ่นมักมีระเบียบว่าให้ต่างคนต่างเอาขยะกลับไปทิ้งบ้านตัวเอง
ถึงขนาดว่าบางแห่งแม้มีถังขยะให้ แต่ที่ฝาถังขยะเขียนว่า โปรดนำขยะของตนเองกลับไปทิ้งที่บ้าน ！
ประเทศนี้ละเอียดมากกับเรื่องขยะมูลฝอย จขกท.แม่บ้านไทยเมืองเซนไดซึ่งอยู่ทางภาคอีสาน (Tohoku) ของญี่ปุ่น ตอนย้ายมาอยู่ที่นี่ได้รับคู่มือการทิ้งขยะที่มีถึง 32 หน้าและโปสเตอร์อีกแผ่นไว้ติดข้างฝา โปสเตอร์เป็นรูปให้เห็นชัดว่าอะไรทิ้งยังไงและวันไหน คนญี่ปุ่นมักจะติดโปสเตอร์นี้กันไว้ในครัวกัน
คนต่างชาติที่มาอยู่เมืองที่มีกฏอย่างนี้อาจรู้สึกว่าหยุมหยิม แต่พอคุ้นเคย ก็เป็นอัตโนมัติ เหมือนล้างหน้า แปรงฟัน สิ่งเหล่านั้นกลับกลายเป็นความมีระเบียบในชีวิต และทำให้เราคิดถึงคุณค่าของของแต่ละชิ้น กระทู้นี้ขอเล่าคร่าวๆเรื่องการกำจัดขยะในชีวิตประจำวันของเมืองเซนได ซึ่งคิดว่าไม่ต่างไปจากเมืองอื่นในญี่ปุ่นเท่าไร เพราะนี้เป็นระเบียบของประเทศโดยรวม
การทิ้งขยะของครัวเรือนในญี่ปุ่นต้องใส่ถุงขยะที่เมืองนั้นกำหนดไว้ มีขายตามร้านค้าทั่วไปในราคาที่ต่างกันตามขนาดของถุง ใหญ่ กลาง เล็ก และเล็กมาก
ขยะครัวเรือน (家庭ごみ）ซึ่งเป็นขยะเปียกแบบเผาได้ต้องแยกกับขยะพลาสติก（プラステック製容器包装）ใส่ถุงคนละสีและทิ้งกันคนละวัน โดยทั่วไปขยะครัวเรือนจะมีรถมาเก็บอาทิตย์ละ 3 วัน และขยะพลาสติก อาทิตย์ละ 1 วัน ใครอยู่ชุมชนไหนก็ต้องเช็คกับเอกสารที่สมาคมหมู่บ้าน（町内会）มีให้ ว่าในบ้านของท่านจะทิ้งอะไรได้ในวันไหน
ขยะพวกกระป๋อง ขวด ก็จะแยกทิ้งอีกวัน เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นทรัพยากรที่จะนำไปรีไซเคิลได้อีก ก่อนจะทิ้งให้ล้างคราบสกปรกออกคร่าวๆเสียก่อน
ขยะพลาสติก（プラステック製容器包装） คือพวกพลาสติกที่ใช้ห่อหรือใส่ของ ต้องแยกเพราะจะต้องเผาอีกแบบไม่ให้เกิดมลภาวะ และบางอย่างยังจะนำไปใช้รีไซเคิลได้อีก
ขยะเปียกต้องผูกปากถุงให้แน่น เพื่อกันสัตว์หรืออีกามาทึ้งเอาขยะออกมาเกลื่อนเรี่ยราด ที่หมู่บ้านจขกท.มีตาข่ายคลุมเพื่อกันอีกที ที่อื่นอาจมีมาตรการต่างๆกัน
ถ้าดูในรูปดีๆจะเห็นมีไม้กวาดและที่ตักผงแขวนอยู่ข้างๆ รู้ไหมคะว่าทำไม จขกท.เคยเห็นอยู่บ่อยครั้งเหมือนกันว่า เวลาที่บางคนเอาถุงขยะมาวางแล้วเค้าเห็นขยะถุงอื่นที่วางไว้ก่อนหน้าถูกอีกาจิกออกมาเรี่ยราด เขาก็ใช้ไม้กวาดที่แขวนอยู่นั้นกวาดเก็บขยะที่เรี่ยราดเอาเข้าใส่ถุงของตน แม้ไม่ใช้ขยะของตัว เหมือนเป็นเรื่องปกติๆที่แต่ละคนที่มีต่อสาธารณะส่วนรวม
หมู่บ้านที่อยู่อาศัยคนในญี่ปุ่นจะแบ่งเป็นบล็อกๆ（班）แต่ละบล็อกจะมีที่ๆกำหนดในเป็นที่ที่นำขยะมาวาง และจะนำขยะออกมาวางได้ในวันที่รถขยะมาเก็บเท่านั้น ตอนเช้าก่อน 8：30 น. เมื่อรถขยะมาเก็บขยะไปแล้ว คนในบล็อกนั้นๆซึ่งผลัดกันเป็นเวรทำความสะอาด จะออกมากวาดบริเวณให้เรียบร้อย เวรจะผลัดกันคนละ 1 อาทิตย์ จะมีแผ่นป้ายที่เขียนว่า "เวรทำความสะอาดที่ทิ้งขยะ" และรายชื่อคนในบล็อกตามลำดับ ใครที่เป็นเวรเมื่อทำครบอาทิตย์แล้วก็จะส่งต่อให้คนถัดไป
ขยะของคนในบล็อกเป็นความรับผิดชอบของผู้ที่อาศัยในบล็อกนั้นๆ การที่เห็นว่าเป็นขยะแล้วจะทิ้งที่ทิ้งขยะไหนๆก็ได้นั้นผิดกฏ ตอนจขกท.มาอยู่ญี่ปุ่นใหม่ๆ เคยโดนเตือนอยู่ครั้งหนึ่ง เมื่อจะเอาเศษกระดาษในมือไปใส่ในถุงขยะที่เดินผ่าน เนื่องจากเห็นว่าเป็นขยะเหมือนกัน คุณป้าที่อาศัยอยู่ในชุมชนของบล็อกนั้น เห็นเข้าก็ร้องปรามเลยกว่า ไม่ได้นะ ขยะของตัวเอง จะเอามาทิ้งที่บล็อกคนอื่นไม่ได้ จขกท.จึงขอเตือนนักท่องเที่ยวไทยดัวยว่าอย่าเอาขยะตัวเองไปใส่ในถุงขยะของชาวบ้าน หากจะทิ้งให้หาถังขยะที่ร้านค้ามีให้ลูกค้าค่ะ
ที่ญี่ปุ่น การทิ้งขยะเป็นเรื่องเซนซิถีฟอยู่ไม่น้อย จะเห็นได้ว่าถุงขยะเป็นถุงใส ดังนั้นจะเห็นได้ชัดเลยว่าขยะบ้านใครมีอะไรบ้าง ใครใส่ขยะถูกประเภทหรือไม่ หากในถุงมีขยะผิดประเภท รถขยะจะไม่เก็บไป ทำให้อาจจะต้องมีการตามหาเจ้าของถุงขยะผิดกฏนั้นกัน โดยคนที่เป็นเวรทำความสะอาด หรือกรรมการของหมู่บ้านอาจคุ้ยๆดูจากของในถุง ดูๆแล้วก็พอเดาได้ว่ามาจากบ้านไหน ดังนั้นหากไม่อยากอาย ก็ทิ้งให้ถูกระเบียบเสียแต่แรก คิดเสียว่าขยะที่ทิ้งนั้นก็เหมือนเป็นหน้าตาของบ้านตน เพราะถุงขยะบอกได้ว่าบ้านนั้นๆมีการใช้ชีวิตประจำวันอย่างไร
จะทิ้งขยะอะไรในที่สาธารณะ ก็ต้องคิดหนัก หนึ่ง ดูขยะในมือของเราว่ามีอะไรบ้าง สอง คิดว่าแต่ละอย่างมันคือขยะประเภทไหน สาม ถอดรหัสให้ออกว่าถังไหนใช้ใส่ขยะอะไร โดยทั่วไปถังขยะในที่สาธารณะญี่ปุ่นมักแบ่งคร่าวๆดังภาพ นี่คือมุมทิ้งขยะในมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่งในเมืองเซนได ซึ่งมีลำดับดังนี้ - กระป๋องเครื่องดื่ม (เหล็ก, อลูมิเนียม)- ขยะพลาสติก - ขวดเครื่องดื่มพลาสติค - ขยะที่เผาได้ทั่วๆไป
การแยกขยะยังไม่จบลงแค่นั้น เสื้อผ้าเก่า หนังสือพิมพ์ กระดาษ ลัง ไม่เรียกว่าเป็นขยะ แต่เรียกว่าเป็นทรัพยากรที่รวบรวมไปทำอะไรใช้ซ้ำอีกได้（資源回収） จึงมีวันที่มีรถมาเก็บเดือนละหน หรืออาทิตย์ละหน แล้วแต่กรรมการหมู่บ้านมีมติกับการจัดการทรัพยากรเหล่านั้นอย่างไร ชุมชนที่จขกท.อยู่นั้น กรรมการหมู่บ้านติดต่อกับธุรกิจรับซื้อของเก่าให้มาเก็บของที่คนในหมู่บ้านนำมากองรวมไว้ที่จุดกำหนด รายได้จะใช้เป็นเงินทุนสำหรับชุมชนเก็บไว้ทำกิจกรรมสันทนาการต่างๆ
พวกของใหญ่ๆ เช่น โต๊ะ โซฟา เครื่องใช้ไฟฟ้า ฯลฯ ทำอย่างไรหรือ ? ของพวกนี้เรียกว่า 粗大ごみ หรือขยะขนาดใหญ่ ต้องโทรให้รถเทศบาลมาเก็บและจะต้องเสียค่าธรรมเนียมในการกำจัดตามขนาดของๆนั้น เสียเท่าไรดูได้จากคู่มือการทิ้งขยะ หรือเจ้าหน้าที่เทศบาลก็จะบอกเราเอง เวลาที่โทรไป เพราะจะต้องมีการนัดแนะวันที่รถจะมาเก็บ เราจะต้องไปซื้อสติ๊กเกอร์ตามราคานั้นที่เขาบอกจากร้านสะดวกซื้อ และเขียนเบอร์ที่เขาบอกลงติดกับของนั้นเวลาทิ้ง
โต๊ะตัวนี้ ค่ากำจัด 1200 เยน
พวกเราคนไทยที่มาเที่ยวญี่ปุ่นมักรู้สึกคล้ายๆกันว่าบ้านเมืองญี่ปุ่นนี่สะอาดเรียบร้อย จากวิธีการทิ้งขยะในชีวิตประจำวันของผู้คนในเมืองเซนได ทำให้คิดได้ว่าการทิ้งขยะไม่ใช่การกำจัดของเสียให้พ้นๆตัวเสีย แต่มีผลพวงความคิดที่มากกว่านั้น เช่นความรับผิดชอบของตนต่อชุมชน ความรับผิดชอบในขยะของทิ้ง ค่าใช้จ่ายที่เกิดจากการทิ้ง กล่าวคือถ้าทิ้งมากก็เสียเงินมาก ทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์หรือความพยายามในการลดขยะของตน หรือสร้างประโยชน์จากขยะ ระบบการกำจัดขยะของเมืองเซนไดเป็นกระบวนการที่น่าสนใจที่มีชาวต่างประเทศมาดูงานอยู่ไม่น้อยเหมือนกัน หากมีโอกาสก็จะเขียนต่อเรื่องการรีไซเคิลของของเมืองค่ะ
การทิ้งขยะของชาวบ้านเมืองเซนได ภาคอีสานของญี่ปุ่น
มิใช่ว่าเราหากันไม่เจอหรอกค่ะ แต่เพราะเขาไม่ตั้งถังขยะให้เราทิ้งต่างหาก หลายๆแห่งในญี่ปุ่นมักมีระเบียบว่าให้ต่างคนต่างเอาขยะกลับไปทิ้งบ้านตัวเอง
ถึงขนาดว่าบางแห่งแม้มีถังขยะให้ แต่ที่ฝาถังขยะเขียนว่า โปรดนำขยะของตนเองกลับไปทิ้งที่บ้าน ！
ประเทศนี้ละเอียดมากกับเรื่องขยะมูลฝอย จขกท.แม่บ้านไทยเมืองเซนไดซึ่งอยู่ทางภาคอีสาน (Tohoku) ของญี่ปุ่น ตอนย้ายมาอยู่ที่นี่ได้รับคู่มือการทิ้งขยะที่มีถึง 32 หน้าและโปสเตอร์อีกแผ่นไว้ติดข้างฝา โปสเตอร์เป็นรูปให้เห็นชัดว่าอะไรทิ้งยังไงและวันไหน คนญี่ปุ่นมักจะติดโปสเตอร์นี้กันไว้ในครัวกัน
คนต่างชาติที่มาอยู่เมืองที่มีกฏอย่างนี้อาจรู้สึกว่าหยุมหยิม แต่พอคุ้นเคย ก็เป็นอัตโนมัติ เหมือนล้างหน้า แปรงฟัน สิ่งเหล่านั้นกลับกลายเป็นความมีระเบียบในชีวิต และทำให้เราคิดถึงคุณค่าของของแต่ละชิ้น กระทู้นี้ขอเล่าคร่าวๆเรื่องการกำจัดขยะในชีวิตประจำวันของเมืองเซนได ซึ่งคิดว่าไม่ต่างไปจากเมืองอื่นในญี่ปุ่นเท่าไร เพราะนี้เป็นระเบียบของประเทศโดยรวม
การทิ้งขยะของครัวเรือนในญี่ปุ่นต้องใส่ถุงขยะที่เมืองนั้นกำหนดไว้ มีขายตามร้านค้าทั่วไปในราคาที่ต่างกันตามขนาดของถุง ใหญ่ กลาง เล็ก และเล็กมาก
ขยะครัวเรือน (家庭ごみ）ซึ่งเป็นขยะเปียกแบบเผาได้ต้องแยกกับขยะพลาสติก（プラステック製容器包装）ใส่ถุงคนละสีและทิ้งกันคนละวัน โดยทั่วไปขยะครัวเรือนจะมีรถมาเก็บอาทิตย์ละ 3 วัน และขยะพลาสติก อาทิตย์ละ 1 วัน ใครอยู่ชุมชนไหนก็ต้องเช็คกับเอกสารที่สมาคมหมู่บ้าน（町内会）มีให้ ว่าในบ้านของท่านจะทิ้งอะไรได้ในวันไหน
ขยะพวกกระป๋อง ขวด ก็จะแยกทิ้งอีกวัน เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นทรัพยากรที่จะนำไปรีไซเคิลได้อีก ก่อนจะทิ้งให้ล้างคราบสกปรกออกคร่าวๆเสียก่อน
ขยะพลาสติก（プラステック製容器包装） คือพวกพลาสติกที่ใช้ห่อหรือใส่ของ ต้องแยกเพราะจะต้องเผาอีกแบบไม่ให้เกิดมลภาวะ และบางอย่างยังจะนำไปใช้รีไซเคิลได้อีก
ขยะเปียกต้องผูกปากถุงให้แน่น เพื่อกันสัตว์หรืออีกามาทึ้งเอาขยะออกมาเกลื่อนเรี่ยราด ที่หมู่บ้านจขกท.มีตาข่ายคลุมเพื่อกันอีกที ที่อื่นอาจมีมาตรการต่างๆกัน
ถ้าดูในรูปดีๆจะเห็นมีไม้กวาดและที่ตักผงแขวนอยู่ข้างๆ รู้ไหมคะว่าทำไม จขกท.เคยเห็นอยู่บ่อยครั้งเหมือนกันว่า เวลาที่บางคนเอาถุงขยะมาวางแล้วเค้าเห็นขยะถุงอื่นที่วางไว้ก่อนหน้าถูกอีกาจิกออกมาเรี่ยราด เขาก็ใช้ไม้กวาดที่แขวนอยู่นั้นกวาดเก็บขยะที่เรี่ยราดเอาเข้าใส่ถุงของตน แม้ไม่ใช้ขยะของตัว เหมือนเป็นเรื่องปกติๆที่แต่ละคนที่มีต่อสาธารณะส่วนรวม
หมู่บ้านที่อยู่อาศัยคนในญี่ปุ่นจะแบ่งเป็นบล็อกๆ（班）แต่ละบล็อกจะมีที่ๆกำหนดในเป็นที่ที่นำขยะมาวาง และจะนำขยะออกมาวางได้ในวันที่รถขยะมาเก็บเท่านั้น ตอนเช้าก่อน 8：30 น. เมื่อรถขยะมาเก็บขยะไปแล้ว คนในบล็อกนั้นๆซึ่งผลัดกันเป็นเวรทำความสะอาด จะออกมากวาดบริเวณให้เรียบร้อย เวรจะผลัดกันคนละ 1 อาทิตย์ จะมีแผ่นป้ายที่เขียนว่า "เวรทำความสะอาดที่ทิ้งขยะ" และรายชื่อคนในบล็อกตามลำดับ ใครที่เป็นเวรเมื่อทำครบอาทิตย์แล้วก็จะส่งต่อให้คนถัดไป
ขยะของคนในบล็อกเป็นความรับผิดชอบของผู้ที่อาศัยในบล็อกนั้นๆ การที่เห็นว่าเป็นขยะแล้วจะทิ้งที่ทิ้งขยะไหนๆก็ได้นั้นผิดกฏ ตอนจขกท.มาอยู่ญี่ปุ่นใหม่ๆ เคยโดนเตือนอยู่ครั้งหนึ่ง เมื่อจะเอาเศษกระดาษในมือไปใส่ในถุงขยะที่เดินผ่าน เนื่องจากเห็นว่าเป็นขยะเหมือนกัน คุณป้าที่อาศัยอยู่ในชุมชนของบล็อกนั้น เห็นเข้าก็ร้องปรามเลยกว่า ไม่ได้นะ ขยะของตัวเอง จะเอามาทิ้งที่บล็อกคนอื่นไม่ได้ จขกท.จึงขอเตือนนักท่องเที่ยวไทยดัวยว่าอย่าเอาขยะตัวเองไปใส่ในถุงขยะของชาวบ้าน หากจะทิ้งให้หาถังขยะที่ร้านค้ามีให้ลูกค้าค่ะ
ที่ญี่ปุ่น การทิ้งขยะเป็นเรื่องเซนซิถีฟอยู่ไม่น้อย จะเห็นได้ว่าถุงขยะเป็นถุงใส ดังนั้นจะเห็นได้ชัดเลยว่าขยะบ้านใครมีอะไรบ้าง ใครใส่ขยะถูกประเภทหรือไม่ หากในถุงมีขยะผิดประเภท รถขยะจะไม่เก็บไป ทำให้อาจจะต้องมีการตามหาเจ้าของถุงขยะผิดกฏนั้นกัน โดยคนที่เป็นเวรทำความสะอาด หรือกรรมการของหมู่บ้านอาจคุ้ยๆดูจากของในถุง ดูๆแล้วก็พอเดาได้ว่ามาจากบ้านไหน ดังนั้นหากไม่อยากอาย ก็ทิ้งให้ถูกระเบียบเสียแต่แรก คิดเสียว่าขยะที่ทิ้งนั้นก็เหมือนเป็นหน้าตาของบ้านตน เพราะถุงขยะบอกได้ว่าบ้านนั้นๆมีการใช้ชีวิตประจำวันอย่างไร
จะทิ้งขยะอะไรในที่สาธารณะ ก็ต้องคิดหนัก หนึ่ง ดูขยะในมือของเราว่ามีอะไรบ้าง สอง คิดว่าแต่ละอย่างมันคือขยะประเภทไหน สาม ถอดรหัสให้ออกว่าถังไหนใช้ใส่ขยะอะไร โดยทั่วไปถังขยะในที่สาธารณะญี่ปุ่นมักแบ่งคร่าวๆดังภาพ นี่คือมุมทิ้งขยะในมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่งในเมืองเซนได ซึ่งมีลำดับดังนี้ - กระป๋องเครื่องดื่ม (เหล็ก, อลูมิเนียม)- ขยะพลาสติก - ขวดเครื่องดื่มพลาสติค - ขยะที่เผาได้ทั่วๆไป
การแยกขยะยังไม่จบลงแค่นั้น เสื้อผ้าเก่า หนังสือพิมพ์ กระดาษ ลัง ไม่เรียกว่าเป็นขยะ แต่เรียกว่าเป็นทรัพยากรที่รวบรวมไปทำอะไรใช้ซ้ำอีกได้（資源回収） จึงมีวันที่มีรถมาเก็บเดือนละหน หรืออาทิตย์ละหน แล้วแต่กรรมการหมู่บ้านมีมติกับการจัดการทรัพยากรเหล่านั้นอย่างไร ชุมชนที่จขกท.อยู่นั้น กรรมการหมู่บ้านติดต่อกับธุรกิจรับซื้อของเก่าให้มาเก็บของที่คนในหมู่บ้านนำมากองรวมไว้ที่จุดกำหนด รายได้จะใช้เป็นเงินทุนสำหรับชุมชนเก็บไว้ทำกิจกรรมสันทนาการต่างๆ
พวกของใหญ่ๆ เช่น โต๊ะ โซฟา เครื่องใช้ไฟฟ้า ฯลฯ ทำอย่างไรหรือ ? ของพวกนี้เรียกว่า 粗大ごみ หรือขยะขนาดใหญ่ ต้องโทรให้รถเทศบาลมาเก็บและจะต้องเสียค่าธรรมเนียมในการกำจัดตามขนาดของๆนั้น เสียเท่าไรดูได้จากคู่มือการทิ้งขยะ หรือเจ้าหน้าที่เทศบาลก็จะบอกเราเอง เวลาที่โทรไป เพราะจะต้องมีการนัดแนะวันที่รถจะมาเก็บ เราจะต้องไปซื้อสติ๊กเกอร์ตามราคานั้นที่เขาบอกจากร้านสะดวกซื้อ และเขียนเบอร์ที่เขาบอกลงติดกับของนั้นเวลาทิ้ง
โต๊ะตัวนี้ ค่ากำจัด 1200 เยน
พวกเราคนไทยที่มาเที่ยวญี่ปุ่นมักรู้สึกคล้ายๆกันว่าบ้านเมืองญี่ปุ่นนี่สะอาดเรียบร้อย จากวิธีการทิ้งขยะในชีวิตประจำวันของผู้คนในเมืองเซนได ทำให้คิดได้ว่าการทิ้งขยะไม่ใช่การกำจัดของเสียให้พ้นๆตัวเสีย แต่มีผลพวงความคิดที่มากกว่านั้น เช่นความรับผิดชอบของตนต่อชุมชน ความรับผิดชอบในขยะของทิ้ง ค่าใช้จ่ายที่เกิดจากการทิ้ง กล่าวคือถ้าทิ้งมากก็เสียเงินมาก ทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์หรือความพยายามในการลดขยะของตน หรือสร้างประโยชน์จากขยะ ระบบการกำจัดขยะของเมืองเซนไดเป็นกระบวนการที่น่าสนใจที่มีชาวต่างประเทศมาดูงานอยู่ไม่น้อยเหมือนกัน หากมีโอกาสก็จะเขียนต่อเรื่องการรีไซเคิลของของเมืองค่ะ