หลังจากที่ดราม่าเรื่องความรัก ครอบครัวมาพักใหญ่ๆ เมื่อวานวันครบรอบ1ปีตานบ้านน้อย เลยอยากจะเล่าประสบการณ์ที่ชวนให้จำตลอตชีวิต ขออธิบายพิธีกรรมสักนิดนะคะ
ตานบ้านน้อย เป็นพิธีกรรมของชาวเหนือคะโดยทำบ้านหลังเล็กๆเหมือนศาลพระภูมิ (แต่ปัจจุบันทำเป็นศาลาพักร้อน) เพื่อส่งให้ญาติผู้ร่วงลับไปแล้ว ได้มีที่อยู่อาศัย ปกติจะทำกันที่บ้าน จัดงานเลี้ยงเหมือนขึ้นบ้านใหม่ มีพระสวดตอนเช้า พิธีจะมี2วัน1คืน คือเตรียมงาน1วัน ตอนกลางคืนก็ "เรียกผี" ผู้ที่เราต้องการอุทิศให้ ตอนเช้าก็ฟังพระสวดมนต์ เอาบ้านน้อย สิ่งของที่อุทิศให้ผู้ตาย ไปไว้วัด
ด้วยปัญหาทางครอบครัวจึงไม่สารารถจัดงานที่บ้านได้ จึงไปจัดงานบริเวณข้างวัด คนอื่นๆจะทำศาลาแบบเคลื่อนย้ายได้ แต่ของเราทำเป็นศาลาปูน เราได้ขออนุญาตทางวัดแล้ว หลังจากที่สร้างศาลาเสร็จเราก็เตรียมจัดงาน ตั้งโต๊ะ เต็นท์ จัดเตรียมอาหาร ให้แขกและวิญญาณผู้ที่เราต้องการอุทิศให้ คือ แม่
แม่ของเราเสียตั้งแต่เราอายุ11ขวบ เราอยู่ป.6เทอม2 มันเป็นจุดเปลี่ยนของชีวิตเราไปตลอดกาล เราเป็นลูกคนที่2 อยู่กับแม่ตลอด พี่เราอยู่บ้านยาย เราเป็นเด็กไม่ค่อยฉลาด โง่ นั่นแหละ แม่จึงห่วงเรามาก
ด้วยความที่แม่เราเสีย เพราะฆ่าตัวตาย แต่เราก็ไม่รู้เพราะอะไร จนทุกวันนี้ ญาติแต่ละคนบอกสาเหตุไม่เหมือนกัน เราก็เลยกังวลใจ เรื่องของที่อุทิศให้จะได้หรือปล่าว....
เวลาประมาณสัก2ทุ่ม หลังจากที่เตรียมของ พวกของใช้ แป้งสบู่ จานชาม รวมถึงเสื้อผ้า ของที่อุทิศเสร็จ ก็เริ่ม ร้องซอ เรียกว่า "ซอเรียกผี" จะมีผู้หญิงเป็นคนร้อง เครื่องดนตรี มีขลุ่ย สะล้อ ซอ ซึง เราก็จำไม่ข้อยได้ ตัวแทนร่างทรงจะไปนั่งหน้าศาลา สักครู่ ร่างทรงคนนึงก็ร้องให้ขึ้น พวกญาติๆเราก็เดินมาล้อม จับมือ ถามไถ่ ว่าใช่แม่จินไหม (แม่เราชื่อจิน)
ร่างทรง: ใช่ มันทรมาณเหลือเกิน
แล้วก็ร้องไห้
น้าสาว(ลูกคนเล็ก) พยุงแม่เราลุกขึ้น ชี้ไปทางศาลา
น้า: นี่ศาลา ลูกๆ ช่วยกันทำให้พี่จินนะ ชอบไหม
ร่างทรง: ชอบ ไม่มีบ้านอยู่เลย หนาว หิว
แล้วทำท่าจะเดินเข้าศาลา แต่ลุงเรามาดึงไว้
ลุง: ไหน จินจรึงรึปล่าว จำได้ไหม นี่ใคร
ร่างทรง: ก็พี่นะสิ พี่เษม นี่ก็น้องสาว น้องณี
น้า: (เริ่มร้องไห้) ป่ะ ขึ้นไปดูเสื้อผ้า ลูกๆมันเลือกให้
เราอุ้มลูกชาย ยืนรอที่ปากทางขึ้น แต่ร่างทรง เดินผ่านเลยเราไป ไม่หันมามองสักนิด พี่เรารอที่ราวตากผ้า ก็เดินผ่านพี่เราไปอีก ไปหยิบเสื้อผ้ามาใส่ น้ำตาเราเริ่มคลอ ถามตัวเองว่า ทำไม "ทำไมแม่ไม่มาพูดคุยกับเรา แม่ไม่คิดถึงเราหลอ 10ปีที่แม่จากไป แม่ไม่คิดถึงเรา ไม่ห่วงเราแล้วหลอ" เรามองดูพี่สาว พี่คงคิดเหมือนเรา พี่เริ่มน้ำตาคลอ สักพักลุงมองเห็นเรายืนอุ้มลูกที่ปากทางเข้า เรียกให้มาคุยกับแม่ ตอนนั้นร่างทรง เดินมาที่ถาดสำรับข้าว จกข้าวเหนียว แล้วใช้2มือปั้น จิ้มกับข้าว แบบหิวโหย เราเดินไปรินน้ำ แล้วยื่นแก้วให้ร่างทรง เขาหันหน้ามามองเรา แล้วเอื้อมมือมาจับแก้ว เราดึงแก้วออก ถามว่า
"จำได้ไหม นี่ใคร" เรายิ้ม เราอยากบอกแม่ว่า แม่มีหลานแล้วนะ หลานชายด้วย
ร่างทรง: ก็ลูกนะสิ แล้วก็หยิบแก้วจากมือเราไปกินกับข้าวต่อ กินแบบมุมมาม ยัดทุกอย่างจนเต็มปาก เราเดินร้องไห้ออกมาหน้าศาลา ญาติคนอื่นก็รุมถามร่างทรง ว่าจำได้ไหม ของที่ให้ชอบไหม ร่างทรงตอบ จำได้ (พูดเหนือกัน) คนรุมถามเยอะ จะร่างทรงตะโกน "จำได้หมดนะเจ้า อะไรที่ทำให้ข้าเจ้าชอบหมด" ทุกคนยืน งง บ้านเราพูดเหนือกัน แต่เป็นเหนือ แม่สอด ไม่เหมือน เชียงใหม่ แพร่ เราไม่พูดเจ้าลงท้าย และไม่เรียกตัวเองว่าข้าเจ้า เรารู้สึกโกรธ ของทุกอย่างเราลงทุนไปเกือบแสนเพื่อให้แม่ได้รับ แต่เป็นผีตนอื่นมากิน มาเอาของแม่เราไป ตอนนั้นน้ำตาเราแห้งแล้ว อารมณ์น้อยใจไม่มีแล้ว เราเดินไปเอาธูป 1 ดอก มาจุด พนมมืออธิฐาน
"ถ้าแม่จินอยู่ที่นี่ ไม่สามารถเข้าร่างใครได้ ก็มาเข้าร่างเรา แม่จินรู้ไหม หนูคิดถึง แม่อยู่ที่นี่ไหม แม่จิน" เราเสียบธูปลงข้างเสาศาลา แล้วนั้งมองทรงด้วยสายตาไม่สบอารมณ์ ร่างทรงเดินลงมาจากศาลา มาดื่มน้ำมนต์ เพื่อให้ผีออกจากร่าง เราก็มองตาม อาของเรา อยู่คนละตำบลกับแม่ มาถามเรา "ทำไมมานั่งคนเดียว ไม่คิดถึงแม่หลอ ไปหาแม่สิ"
วินาทีนั้นน้ำตาเราไหล "นั่นไม่ใช่แม่ แม่ไม่เคยพูดเจ้า เจ้า" อาเราถามแน่ใจหลอ เราเช็ดน้ำตา "ถ้าเป็นแม่จริงๆ แม่จะไม่คิดถึงหนูหลอ แม่ไม่อยากกอดหนูหลอ" น้ำตาเราเอ่อล้นออกมา
เราก็ใช้มือเช็ด ลูกชายก็ช่วยเช็ดน้ำตา "แม่เป็นอะไร ร้องไห้ทำไม"
เราตอบลูก "แม่ทำกับข้าวให้ยายจิน แต่คนอื่นมากินหมดเลย"
อาเราเดินไปที่ร่างทรง กำลังจะกินน้ำมนต์ "พี่จิน จำน้องได้ไหม" อาเรายิ้ม
ร่างทรง: จำไม่ได้ หน้าไม่คุ้นเลย เป็นลูกสาวหลอ
(พ่อกับแม่อยู่คนละตำบล เราจัดงานที่ตำบลของแม่ คนอื่นจะไม่รู้จักอาเรา เพราะอยู่ต่างตำบล มีแต่ญาติๆเราที่รู้จักอา)
จากนั้นร่างทรงก็ดื่มน้ำ ทุกคนเดินมาหาเรา เรานั่งซับน้ำตา น้าบอกเราว่า "แม่จินไม่มาละมั้ง ใครก็ไม่รู้มาเมื่อกี้" เราพยักหน้า "คิดถึงแม่อ่ะ น้า เพราะแม่ฆ่าตัวตายรึปล่าวเลยมาไม่ได้ ของที่อุทิศให้จะได้ไหม" น้าลูบหัวเรา เราก็ก้มหน้า ในใจรู้สึกหดหู่ อยากจะร้องดังๆ ลุงเดินไปที่ศาลา "ใครมาจุดธูปเนี่ย" เราหันไปมองธูป จากนั้นก็ร้องไห้ไม่หยุด เรางง กับตัวเอง ทำไมเราร้องไห้หนักขนาดนี้ จะหยุดก็หยุดไม่ได้ ........ ญาติๆ มาล้อมเราไว้ น้าจับมือเรา "พี่จิน พี่จินจริงๆใช่ไม่"
พิธีตานบ้านน้อย
ตานบ้านน้อย เป็นพิธีกรรมของชาวเหนือคะโดยทำบ้านหลังเล็กๆเหมือนศาลพระภูมิ (แต่ปัจจุบันทำเป็นศาลาพักร้อน) เพื่อส่งให้ญาติผู้ร่วงลับไปแล้ว ได้มีที่อยู่อาศัย ปกติจะทำกันที่บ้าน จัดงานเลี้ยงเหมือนขึ้นบ้านใหม่ มีพระสวดตอนเช้า พิธีจะมี2วัน1คืน คือเตรียมงาน1วัน ตอนกลางคืนก็ "เรียกผี" ผู้ที่เราต้องการอุทิศให้ ตอนเช้าก็ฟังพระสวดมนต์ เอาบ้านน้อย สิ่งของที่อุทิศให้ผู้ตาย ไปไว้วัด
ด้วยปัญหาทางครอบครัวจึงไม่สารารถจัดงานที่บ้านได้ จึงไปจัดงานบริเวณข้างวัด คนอื่นๆจะทำศาลาแบบเคลื่อนย้ายได้ แต่ของเราทำเป็นศาลาปูน เราได้ขออนุญาตทางวัดแล้ว หลังจากที่สร้างศาลาเสร็จเราก็เตรียมจัดงาน ตั้งโต๊ะ เต็นท์ จัดเตรียมอาหาร ให้แขกและวิญญาณผู้ที่เราต้องการอุทิศให้ คือ แม่
แม่ของเราเสียตั้งแต่เราอายุ11ขวบ เราอยู่ป.6เทอม2 มันเป็นจุดเปลี่ยนของชีวิตเราไปตลอดกาล เราเป็นลูกคนที่2 อยู่กับแม่ตลอด พี่เราอยู่บ้านยาย เราเป็นเด็กไม่ค่อยฉลาด โง่ นั่นแหละ แม่จึงห่วงเรามาก
ด้วยความที่แม่เราเสีย เพราะฆ่าตัวตาย แต่เราก็ไม่รู้เพราะอะไร จนทุกวันนี้ ญาติแต่ละคนบอกสาเหตุไม่เหมือนกัน เราก็เลยกังวลใจ เรื่องของที่อุทิศให้จะได้หรือปล่าว....
เวลาประมาณสัก2ทุ่ม หลังจากที่เตรียมของ พวกของใช้ แป้งสบู่ จานชาม รวมถึงเสื้อผ้า ของที่อุทิศเสร็จ ก็เริ่ม ร้องซอ เรียกว่า "ซอเรียกผี" จะมีผู้หญิงเป็นคนร้อง เครื่องดนตรี มีขลุ่ย สะล้อ ซอ ซึง เราก็จำไม่ข้อยได้ ตัวแทนร่างทรงจะไปนั่งหน้าศาลา สักครู่ ร่างทรงคนนึงก็ร้องให้ขึ้น พวกญาติๆเราก็เดินมาล้อม จับมือ ถามไถ่ ว่าใช่แม่จินไหม (แม่เราชื่อจิน)
ร่างทรง: ใช่ มันทรมาณเหลือเกิน
แล้วก็ร้องไห้
น้าสาว(ลูกคนเล็ก) พยุงแม่เราลุกขึ้น ชี้ไปทางศาลา
น้า: นี่ศาลา ลูกๆ ช่วยกันทำให้พี่จินนะ ชอบไหม
ร่างทรง: ชอบ ไม่มีบ้านอยู่เลย หนาว หิว
แล้วทำท่าจะเดินเข้าศาลา แต่ลุงเรามาดึงไว้
ลุง: ไหน จินจรึงรึปล่าว จำได้ไหม นี่ใคร
ร่างทรง: ก็พี่นะสิ พี่เษม นี่ก็น้องสาว น้องณี
น้า: (เริ่มร้องไห้) ป่ะ ขึ้นไปดูเสื้อผ้า ลูกๆมันเลือกให้
เราอุ้มลูกชาย ยืนรอที่ปากทางขึ้น แต่ร่างทรง เดินผ่านเลยเราไป ไม่หันมามองสักนิด พี่เรารอที่ราวตากผ้า ก็เดินผ่านพี่เราไปอีก ไปหยิบเสื้อผ้ามาใส่ น้ำตาเราเริ่มคลอ ถามตัวเองว่า ทำไม "ทำไมแม่ไม่มาพูดคุยกับเรา แม่ไม่คิดถึงเราหลอ 10ปีที่แม่จากไป แม่ไม่คิดถึงเรา ไม่ห่วงเราแล้วหลอ" เรามองดูพี่สาว พี่คงคิดเหมือนเรา พี่เริ่มน้ำตาคลอ สักพักลุงมองเห็นเรายืนอุ้มลูกที่ปากทางเข้า เรียกให้มาคุยกับแม่ ตอนนั้นร่างทรง เดินมาที่ถาดสำรับข้าว จกข้าวเหนียว แล้วใช้2มือปั้น จิ้มกับข้าว แบบหิวโหย เราเดินไปรินน้ำ แล้วยื่นแก้วให้ร่างทรง เขาหันหน้ามามองเรา แล้วเอื้อมมือมาจับแก้ว เราดึงแก้วออก ถามว่า
"จำได้ไหม นี่ใคร" เรายิ้ม เราอยากบอกแม่ว่า แม่มีหลานแล้วนะ หลานชายด้วย
ร่างทรง: ก็ลูกนะสิ แล้วก็หยิบแก้วจากมือเราไปกินกับข้าวต่อ กินแบบมุมมาม ยัดทุกอย่างจนเต็มปาก เราเดินร้องไห้ออกมาหน้าศาลา ญาติคนอื่นก็รุมถามร่างทรง ว่าจำได้ไหม ของที่ให้ชอบไหม ร่างทรงตอบ จำได้ (พูดเหนือกัน) คนรุมถามเยอะ จะร่างทรงตะโกน "จำได้หมดนะเจ้า อะไรที่ทำให้ข้าเจ้าชอบหมด" ทุกคนยืน งง บ้านเราพูดเหนือกัน แต่เป็นเหนือ แม่สอด ไม่เหมือน เชียงใหม่ แพร่ เราไม่พูดเจ้าลงท้าย และไม่เรียกตัวเองว่าข้าเจ้า เรารู้สึกโกรธ ของทุกอย่างเราลงทุนไปเกือบแสนเพื่อให้แม่ได้รับ แต่เป็นผีตนอื่นมากิน มาเอาของแม่เราไป ตอนนั้นน้ำตาเราแห้งแล้ว อารมณ์น้อยใจไม่มีแล้ว เราเดินไปเอาธูป 1 ดอก มาจุด พนมมืออธิฐาน
"ถ้าแม่จินอยู่ที่นี่ ไม่สามารถเข้าร่างใครได้ ก็มาเข้าร่างเรา แม่จินรู้ไหม หนูคิดถึง แม่อยู่ที่นี่ไหม แม่จิน" เราเสียบธูปลงข้างเสาศาลา แล้วนั้งมองทรงด้วยสายตาไม่สบอารมณ์ ร่างทรงเดินลงมาจากศาลา มาดื่มน้ำมนต์ เพื่อให้ผีออกจากร่าง เราก็มองตาม อาของเรา อยู่คนละตำบลกับแม่ มาถามเรา "ทำไมมานั่งคนเดียว ไม่คิดถึงแม่หลอ ไปหาแม่สิ"
วินาทีนั้นน้ำตาเราไหล "นั่นไม่ใช่แม่ แม่ไม่เคยพูดเจ้า เจ้า" อาเราถามแน่ใจหลอ เราเช็ดน้ำตา "ถ้าเป็นแม่จริงๆ แม่จะไม่คิดถึงหนูหลอ แม่ไม่อยากกอดหนูหลอ" น้ำตาเราเอ่อล้นออกมา
เราก็ใช้มือเช็ด ลูกชายก็ช่วยเช็ดน้ำตา "แม่เป็นอะไร ร้องไห้ทำไม"
เราตอบลูก "แม่ทำกับข้าวให้ยายจิน แต่คนอื่นมากินหมดเลย"
อาเราเดินไปที่ร่างทรง กำลังจะกินน้ำมนต์ "พี่จิน จำน้องได้ไหม" อาเรายิ้ม
ร่างทรง: จำไม่ได้ หน้าไม่คุ้นเลย เป็นลูกสาวหลอ
(พ่อกับแม่อยู่คนละตำบล เราจัดงานที่ตำบลของแม่ คนอื่นจะไม่รู้จักอาเรา เพราะอยู่ต่างตำบล มีแต่ญาติๆเราที่รู้จักอา)
จากนั้นร่างทรงก็ดื่มน้ำ ทุกคนเดินมาหาเรา เรานั่งซับน้ำตา น้าบอกเราว่า "แม่จินไม่มาละมั้ง ใครก็ไม่รู้มาเมื่อกี้" เราพยักหน้า "คิดถึงแม่อ่ะ น้า เพราะแม่ฆ่าตัวตายรึปล่าวเลยมาไม่ได้ ของที่อุทิศให้จะได้ไหม" น้าลูบหัวเรา เราก็ก้มหน้า ในใจรู้สึกหดหู่ อยากจะร้องดังๆ ลุงเดินไปที่ศาลา "ใครมาจุดธูปเนี่ย" เราหันไปมองธูป จากนั้นก็ร้องไห้ไม่หยุด เรางง กับตัวเอง ทำไมเราร้องไห้หนักขนาดนี้ จะหยุดก็หยุดไม่ได้ ........ ญาติๆ มาล้อมเราไว้ น้าจับมือเรา "พี่จิน พี่จินจริงๆใช่ไม่"